-
۱۳۹۷-۱۰-۲۹ ۱۱:۳۹
آناتومی اقتصاد سیاسی ایران در گفتارهایی از یوسف اباذری، رامین معتمدنژاد و مراد فرهادپور؛
در ستیز با اشباح
اباذری: به واسطه برخی اقدامات دولت که حاصل تفکر نئولیبرالیسم است، باز تهیدستان در حال آمدن به شهر هستند تا بتوانند سیاست را از دست کسانی که نقش مهمی دارند، بگیرند. برای توضیح بیشتر میخواهم از ایده «بازگشت ابدی همان» نیچه استفاده کنم و توضیح دهم که سرنوشت ما بازگشت ابدی همان است. یعنی دولت قاهری که در قدیم حیطه کوچکی داشت، اما الان بزرگتر شده و در همه جا حضور دارد و با دخالتهای خود، بخشهایی که مدنظرش است را بزرگتر میکند.
-
۱۳۹۷-۱۰-۲۷ ۱۱:۲۹
یادداشت مدیرمسئول:
قهرمان سازی، پوشالی یا واقعی
قهرمانسازی از شخصیتها اگر مستند بر ادله قابل اعتنا باشد به خودی خود مغموم نیست بلکه میتواند الگویی برای ساختن نسلی یا جامعهای باشد که تشنه پیشرفت و توسعه است.بر عکس چنانچه قهرمان سازی در بستر مشکلات اقتصادی و اجتماعی و فشارهای موجود در جامعه شکل گیرد بعضا بر اساس حب و بغض شرایط به انحراف کشیده خواهد شد.
-
۱۳۹۷-۱۰-۲۶ ۱۰:۵۴
جنگ و صلح از دیدگاه متفکران کلاسیک ایرانی (۴)؛
خواجه نصیر و اخلاق جنگ
خواجه به بحث دربارۀ شرایطی میپردازد که در آن تدبیر شکست خورده است و حاکم ناگزیر از دستیازی به جنگ با هدف «خیر محض و طلب دین» است. ابهام موجود در اصطلاحات «خیر محض» و «طلب دین» آنها را در معرض تفسیر آزادانه قرار میدهد و امکان سوءاستفاده از آنها را در اختیار حکام جنگطلب میگذارد. اما خواجه نصیر -که در عصر سلطۀ جنگاوران و قوانین سنگدلانۀ مغولان میزیست- با هشدار دادن به جنگاوران و فاتحان مغول در باب علل موجه و رفتار عادلانه در جنگها به دستاوردهای مهمی رسید.
-
۱۳۹۷-۱۰-۲۵ ۱۳:۱۱
گزارش از سخنرانی غلامرضا ذاکرصالحی پیرامون دانشگاه ایرانی و معضل انتخاب اخلاقی؛
شجاعت اخلاقی در دانشگاه
نهاد دانشگاه هم مانند فرد، مسئولیت اخلاقی و اجتماعی دارد زیرا کنش فردی و اخلاقی دانش پژوهان در رفتار سازمان آن ها هم متبلور می شود. تنها با خصلت نهادی دانشگاه است که می توان با این معضل انتخاب مواجهه ی درستی کرد. ایجاد اجماع اخلاقی (moral consensus) حول یک انتخاب نیازمند رهبری نیرومند آکادمیک است.
-
۱۳۹۷-۱۰-۲۵ ۱۱:۴۱
نقدی بر کتاب جامعهشناسی خودمانی؛
هرکه بیهنر افتد نظر به عیب کند
در جایی از کتاب علت حسود بودن ایرانیان را در این میداند: هنگامی کسی به موفقیتی میرسد و کار برجستهای انجام میدهد، یک حالت حزن و افسوس در ما پیدا میشود، چون حسودیم که چرا او موفق شد؛ پس ایرانیان حسودند! جناب مهندس، آن حالت حزن و اندوه لزوماً به حسودی برنمیگردد. بهعنوان کسی که گاهی این حزن و افسوسها در خودم پیدا شده است، میگویم این حزن به غبطه برمیگردد. غبطه با حسودی فرق میکند. غبطه یعنی اینکه چرا من به آن موفقیت نرسیدم، چرا من نشدم ... و این افسوس خوردن به هیچ رو نشانۀ حسودی نیست. حسودی یعنی اینکه اگر من ندارم تو هم نداشته باش، اگر من نتوانستم تو هم شکست بخور.
-
۱۳۹۷-۱۰-۲۴ ۱۰:۵۵
نگاهی به وضعیت جامعه شناسی ایرانی؛
ناتاریخی بودن جامعه شناسی
ما باید سعی کنیم تا بتوانیم با هوش تحلیلی خواندن تاریخ خود را از عصر اساتیر که امروزه به دلیل پیدایی شواهد، بیشتر رنگ تاریخ به خود گرفته است(۵)تا امروز آغاز کنیم و چرایی و چگونگی آن را به پرسش بکشیم تا با حاصل این خوانش و تولید نظر، زبان را آزاد کنیم. ..در غیر این صورت در خوش بینانه ترین حالت ما به همراه جغرافیای خود به کوچی اجباری اما برای همیشه بی بازگشت، رو برو خواهیم شد.
-
۱۳۹۷-۱۰-۲۳ ۱۰:۰۶
جنگ و صلح از دیدگاه متفکران کلاسیک ایرانی (۳)؛
غزالی؛ از جنگ با «دیگران» تا جنگ با «نفس»
غزالی از جنگ بهعنوان آخرین راهحل دفاع میکرد. دغدغۀ او دربارۀ سرنوشت اسرای جنگی هر دو طرف جنگ (مسلمانان و کفار) وی را در جبهۀ انسانگرای اخلاق جنگ جای میدهد که با اصل jus in bello سروکار مییابد. غزالی خود را از آن دسته از فقهای همعصر خویش متمایز میکند که رویکرد ظاهرگرایانهشان به قرآن و حدیث تنها عنصر تعیینکننده برای تعیین سرنوشت اسرای بختبرگشته بود.
-
۱۳۹۷/۱۰/۲۲
دیدار دو فیلسوف تحلیلی در گفتوگو با حسین شقاقی؛
عدم تعین از خانه آغاز میشود
ویتگنشتاین و کواین فیلسوف زبان و به تعبیری فیلسوف گفتوگواند. بنابراین ماهیت و چیستی فلسفه نیز در پرتو نگاه آنها به ماهیت و چیستی زبان معلوم میشود. کارکرد اصلی زبان از نگاه کواین، معرفتبخشی است و از این رو، با وجود اینکه کواین ایده بازیهای زبانی را تایید میکند، خودش معترف است که بازی زبانی علم نزد او محوریت دارد و فلسفه نیز در طول علم قرار دارد و با روش علمی و تجربی، در باب دستاوردها و دعاوی علمی و معرفتی به تامل میپردازد.
-
۱۳۹۷/۱۰/۱۹
تفسیری فلسفی از مفهوم پدرسالاری در تاریخ ایران در مصاحبه با سیاوش جمادی (۱۳)؛
نتایج توسعه نیمبند
توسعۀ نیمبند دوام و عمق ندارد. توسعۀ دوامپذیر و بازگشتناپذیر با استبداد و ایدئولوژی ممکن نمیگردد. بالا رفتن تولید ناخالص ملی و درآمد سرانه و رفاه اجتماعی و بهرهگیری بهینه و آیندهنگرانه، مدیریت صنعتی کارآمد و مولد، پرورش متخصصان، و شاخصهایی که بیشتر متخصصان در تعریف و توصیف توسعه میگنجانند، بدون توسعۀ فرهنگی و اجتماعی و سیاسی به حدّ مطلوب و هموزن با توسعه در جوامع پیشرفته نمیرسد.
-
۱۳۹۷-۱۰-۱۸ ۱۰:۱۱
جنگ و صلح از دیدگاه متفکران کلاسیک ایرانی (۲)؛
مسکویه و نکوهش جنگ
مسکویه جنگ را منبع تمامی رذایل میداند، چه اینکه نه تنها با انسانها، بلکه با کلیت انسانیت در تضاد است. وی میگوید: «تهور و جبن همانند شجاعت، ریشه در قوۀ غضبیه دارند، آنگاه که غضب یا شهوتِ انتقام نفس را تحریک میکنند. غضب و تکبر علل اصلی ظلم و دیگر امراض اجتماعی هستند و جوهر تکبر دیدگاهی کاذب دربارۀ نفس است که باعث میشود خود را مستحق مقامی والاتر از آنچه کسب کرده بداند.»
-
۱۳۹۷-۱۰-۱۷ ۰۹:۳۱
نقدی بر کتاب «خوانشی نو از فلسفه فارابی؛ گسست بنیادین معرفتی از سنت یونانی»، نوشتۀ قاسم پورحسن؛
پدیدهای شگرف در کتابسازی ایرانی
نمیتوان قبول کرد که نویسندهای پس از نوشتن چندین کتاب هنوز جایگاه پیشگفتار (به تعبیر نویسنده، «آغاز») را در یک کتاب نداند؛ یا نداند که اگر میخواهد فصلی را از نویسندهای دیگر در کتاب خود نقل کند این کار را چگونه باید انجام دهد، حتی اگر این نویسندۀ دیگر دانشجوی دکترای وی باشد.
-
۱۳۹۷-۱۰-۱۶ ۱۱:۲۶
گفتار مصطفی ملکیان در هشتمین همایش مهر مولانا
گفت، صدق دل بباید کار را
از نظر مولانا انسان نمیتواند بر هیچ چیز انگشت بگذارد و بگوید این را میتوانم به پای خودم بنویسم. همه این موهبتها به این جهت از آن خود انسان نیستند که با هیچ کوششی نمیتواند آنها را افزایش بدهد و اگر از مقوله عیب باشند نیز با هیچ کوششی نمیتواند آنها را کاهش بدهد. اینها دادههای خدایی هستند.
-
۱۳۹۷-۱۰-۱۶ ۱۰:۴۸
گزارشی از نشست «وظیفه دیسیپلینی مورخ» (۳)؛
غایت رشته تاریخ چیست؟
ملایی: از توصیف عمیق یک کجکارکردی بزرگ ظهور میکند؛ اینکه نگاه فرایندی و بلندمدت را از ما میگیرد. ضعف بزرگ مورخان همین است/ منصور بخت: حرف نهایی من این است که کسی با داده و اینجور مسائل اصلاً مخالفت ندارد، اما علم در نهایت کارش تبیین است/حضرتی: من اصلاً ارسطویی فکر نمیکنم، من مثل ولتر فکر میکنم که میگفت تاریخ نه تنها علم است، بلکه اشرف علوم است.
-
۱۳۹۷/۱۰/۱۵
گفتوگو با علیرضا رئیسیان در مورد سینمای شاعرانه؛
سینمای شاعرانه محدود به فرمهای کلاسیک نیست
منتقد ما اصلاً درکی از سینمای شاعرانه ندارد. چطور ممکن است چنین سیستمی تلاشهای فردی را ببیند و آن را نقد کند؟ در سینمای جهان، کسی نمیآید مثلاً در نقد آثار تارکوفسکی، برگمان یا آنتونیونی، الفاظ رکیک به کار برد. ژیژک راجعبه کیشلوفسکی حرف میزند، نه یک منتقد جوان و تازهکار.
-
۱۳۹۷-۱۰-۱۲ ۰۹:۲۶
جنگ و صلح از دیدگاه متفکران کلاسیک ایرانی* (۱)؛
فارابی و توجیه جنگ برای خدمت به غایات مدینه فاضله
فارابی در فصول المدنی، با اشاره با توانایی مَلِک یا مُلوک برای جنگ که نشئتگرفته از واژۀ جهاد است، تأکید میکند که تنها گونهای از جنگ که چنان ملک یا ملوکی میتواند بهگونهای توجیهپذیر به آن متوسل شوند آن جنگی است که در خدمت مدینه فاضله باشد؛ بااینحال، در مدینه فاضله که در آن کیفیات اخلاقی استثنایی حاکم یا حاکمان نمود آشکارتری مییابد، وی چنین چیزی را تجویز نمیکند.
-
۱۳۹۷/۱۰/۱۱
تفسیری فلسفی از مفهوم پدرسالاری در تاریخ ایران در مصاحبه با سیاوش جمادی (۱۲)؛
امکان توسعه سالمتر
توسعه نمیتواند با انزوا از مدرنیزاسیونی که جهانگیر است پیش برود. این مدرنیزاسیون جهانگستر برگشتناپذیر است. ما در عصر مدرن زندگی میکنیم و مدرنیته و سنت بستههایی بر روی میز نیستند که انتخابشان به دلخواه ما باشد. پس از فروپاشی شوروی تا به امروز شاهد نقدهای بسیاری بودهایم که عارضههایی چون تبعیض اقتصادی، فاصلۀ مرکز و حاشیهها، شکاف لایۀ ازون و غارت بیحساب و ویرانگر منابع طبیعی، گسترش زرادخانههای هستهای، عارضۀ بنیادگرایی و جنگ های بهشدت وحشیانه را به رخ میکشند. حتی اندیشمندان منتقد غربی نیز راه حلی مؤثر نشان نمیهند.
-
۱۳۹۷/۱۰/۱۰
گفتوگو با موسی اکرمی در مورد احمد فردید(۲)؛
کاش پدیدۀ فردید در کشور ما اتفاق نمیافتاد
بنابراین من هنگامی که به گذشته مینگرم، همچنان که بعضاً به روزگار خودمان نگاه میکنم، به شدت غصه دار میشوم، برای دانشگاه، برای کشور، برای فلسفه، برای خودمان. فردید و امثال او روشنفکر نبودند که نبودند. فیلسوف نیز نبودند. آنان روشنفکرستیز یا پادروشنفکر و فلسفهستیز یا پادفیلسوف بودند که در روایتی کج و معوج از تاریخ فعالیت نظری و عملی انسان چیزی جز نفرت از این تاریخ، و سردرگمی در برابر حال و آینده نپراکندند.
-
۱۳۹۷-۱۰-۰۹ ۱۱:۲۹
سعادت از نگاه ارسطو؛
«دور» در نظام اخلاقی ارسطو
آنچه بیش از هر چیزی در نظریۀ اخلاقی ارسطو مورد انتقاد واقع شده است فقدان یک قاعدۀ مشخص برای انجام عمل اخلاقی است. از آنجایی که سعادت پیوند وثیقی با رفتار فضیلتمندانه دارد، مهارت کشف حد وسط اهمیت بسزایی پیدا میکند؛ این در حالی است که ارسطو برای شناخت فضیلت ما را به فرد فضیلتمند ارجاع میدهد؛ اما یافتن فرد فضیلتمند خود مستلزم برخورداری از شناخت فضایل است. این بهاصطلاح «دور» در نظام اخلاقی ارسطو بهراحتی قابل حل نیست.
-
۱۳۹۷/۱۰/۰۸
شاکلهشناسی در گفتوگو با نصرالله حکمت؛
تکنولوژی را مثل حمله مغول میدانم
پیدایی شاکله در وجود انسان در یک فرآیند شکل میگیرد. البته در اینکه هر انسانی حامل یک ویژگیهای ژنتیک و چیزهایی است که از گذشته و فرهنگ و تاریخ و جغرافیا و... آمده است، شکی نیست اما در آنچه در وجود انسان به اسم شاکله شکل میگیرد، در عین حال که شماری از این عوامل تاثیرگذار است، آنچه اهمیت دارد، زندگی پس از تولد فرد است.
-
۱۳۹۷-۱۰-۰۸ ۱۱:۰۷
گزارشی از نشست «وظیفه دیسیپلینی مورخ» (۲)؛
آیا تاریخ فراتر از دادههای تاریخی است؟
ملایی: آقای دکتر حضرتی بحثشان این بود که دانش تاریخ یا وظیفۀ دیسیپلینی مورخ تولید داده و فکتها است. البته این درست است، اما جملۀ کاملی نیست./منصوربخت:این دوره، پایان تمدن قدیم و ورود اجباری به عرصۀ تمدن جدید است./حضرتی:مورخان ذائقهشان این نیست که دادهها را به گزارههای فرازمانی و فرامکانی تبدیل کنند؛ کاری که جامعهشناس یا عالم علم سیاست میکند.
-
۱۳۹۷/۱۰/۰۵
پاسخهای ژوهانا دراکر استاد دانشگاه یوسیالای به پرسشهای فرهنگ امروز پیرامون ماهیت علوم انسانی دیجیتال؛
علوم انسانی دیجیتال بهدنبال تغییر پارادایم نیست
برخلاف پیشرفتهای نظریۀ انتقادی، هیچ بینش انتقادی بزرگی سراغ ندارم که از کاربرد آن رشد پیدا کرده و درک ما از یک متن، تصویر، نویسنده، خواننده یا یک اجتماع را تغییر داده باشد. هنوز هیچ پروژۀ علوم انسانی دیجیتالی ندیدهایم که بهواسطۀ استدلالهایش بهوسیلۀ ابزارهای دیجیتال در رشتۀ مادر خود به یک مرجع تبدیل شده باشد.
-
۱۳۹۷/۱۰/۰۴
گفتوگو با موسی اکرمی در مورد احمد فردید (۱)؛
کاریفیلوسوفیکاتور: کمدی-تراژدی فلسفهناخواندۀ فلسفهستیزی که در فلسفه مقام استادی یافت
فردید به منابع فکری خود نیز رحم نکرد. شاید تنها و تنها هایدگر استثناء باشد. او کشف کرد که ابن عربی یک چشم تصوف را کور کرد و چشم دیگر را گذاشت تا بعداً ملاصدرا کور کند! او با قدرناشناسی تمام کربن را جاسوس و عضو شش لژ فراماسیونری اعلام کرد. این گونه بود که به نظر آمد کسانی از عقلا که با دقت بیشتری افکار و رفتار فردید را مینگریستند دریافتند که او چندان آدم جدیای نیست. چنین بود که حتی کسانی که روزی فردید را قبول داشتند در بارهاش از تعبیر شارلاتان و شارلاتانیسم استفاده کردند.
-
۱۳۹۷-۱۰-۰۳ ۱۲:۰۱
تصریحات جواد طباطبایی در پاسخ به تعریضات یوسف اباذری، ناصر فکوهی و تقی آژاد ارمکی؛
قیام بالسیف القلم علیه علوماجتماعی موجود
نکتۀ مهم در گزارش نشست اباذری و همسرایان، در مجموع، اعتراف آنان به عدم کارآیی دانشگاه مادر در علوم اجتماعی است. اعتراف به اینکه استادان چیزی برای گفتن ندارند، و بحثی هم که در میان آنان درمیگیرد موضوع آن در بیرون دانشگاه قرار دارد، به واقع، سخت رقتانگیز است. استادان حتیٰ این قدر نمیتوانند از خود دفاع کنند که با سیلی صورت خود را سرخ نگاه دارند.
-
۱۳۹۷-۱۰-۰۳ ۱۰:۵۶
باستانی پاریزی و تاریخنگاری عامهپسند(۲)؛
خودشناختهای رها از فلسفه
حافظۀ او پر بود از صدها هزار بیت شعر که به جای خود در متن تاریخی از آن بهره میبرد. ناسپاسی نخواهم کرد اگر بگویم که گاه باستانی پاریزی متن تاریخنگارانه را به سمتوسویی میکشانید تا بتواند بیت شعر مورد نظر خویش را در آن بگنجاند؛ گاه او اول شعر مورد نظر خود را انتخاب میکرد و بعد متن تحقیقی خود را در پیرامون آن چون پیلهای میتنید.
-
۱۳۹۷-۱۰-۰۲ ۱۱:۳۹
گزارشی از نشست «وظیفه دیسیپلینی مورخ» (۱)؛
توصیف یا تحلیل
ملایی: منِ مورخ بهعنوان وظیفۀ دیسیپلینیام به کمک منابع، شناختی از رخداد پیدا میکنم و آن را تحلیل میکنم و در قالب روایتهایی عرضه میکنم./ منصوربخت: گر دوران مدرن به وجود نمیآمد و دوران سنت تا ابدالدهر ادامه پیدا میکرد هیچگاه این پرسش به وجود نمیآمد که وظیفۀ دیسیپلینی مورخ چیست./ حضرتی: دانش تاریخ یک علم تفریدی است نه یک علم تعمیمی. علم تعمیمی غایتش نظریهپردازی است، اما دانش تاریخ بهعنوان یک علم تفریدی مثل باستانشناسی دنبال داده و فکت است.
-
۱۳۹۷-۱۰-۰۱ ۱۲:۳۰
لویی آلتوسر؛
تضاد و فراتعیینکنندگی
یک تضاد هگلی هیچگاه واقعا فراتعیین نمیشود، علیرغم اینکه اغلب ظواهر فراتعیین شدن را داراست. برای مثال، در پدیدهشناسی ذهن، که «تجربههای» آگاهی، دیالکتیک و کمال آنان را در نیل به شناخت مطلق توصیف میکند، تضاد ساده تجلی نمییابد، بلکه برعکس بسیار پیچیده به نظر میآید. به معنای دقیق کلمه، فقط اولین تضاد، تضاد بین آگاهی حسی و دانش آن را میتوان ساده نامید. اما هر چه بیشتر در دیالکتیک تولید آن پیش برویم، هر چه آگاهی غنیتر میشود، تضادش پیچیدهتر میشود.
-
۱۳۹۷-۱۰-۰۱ ۱۰:۰۸
نقد و بررسی کتاب تکیه دولت (از بودن و نبودن)؛
روح معماری معاصر ایران
«هنگامی که ناصرالدینشاه قاجار در اوج قدرت خویش فرمان ساخت تکیه دولت را به دوستعلیخان معیرالممالک صادر کرد، نه او و نه هیچکس دیگر فکر نمیکرد که پنجاه سال بعد در همان مکان فرمان انقراض حکومت قاجاریه صادر خواهد شد.» بنایی که اگرچه روح معماری معاصر ایران در آن تجلی یافته بود، اما قربانی برنامههای توسعۀ شهری در دورۀ پهلوی دوم شد.
-
۱۳۹۷-۰۹-۲۸ ۱۱:۳۵
نگاهی به کتاب «ریشههای آلمانی» آخرین اثر ترجمه شده از لئو اشتراوس در ایران؛
غریق موج سوم تجدد
لئو اشتراوس به مثابه نماینده غولآسای خرد فلسفی آلمان در قرن بیستم، تنها مجسمهای از فلسفه نیست، بلکه فیلسوفی حاضر و آماده در دوران معاصر ماست که همواره همگان را دعوت به زیستن به شیوه فلسفی میکند و در این راه هم شیوه سقراطی را در پیش میگیرد و هم شیوه پارتیزانی را از یاد نمیبرد. او با ایستادن روی دوش غولانی نظیر افلاطون و نیچه، بیآنکه آنان را فتح کرده باشد، چشمانداز آنها را برای ما توضیح داده است: چشماندازی به نام فلسفهورزی در مدینه
-
۱۳۹۷-۰۹-۲۸ ۱۰:۱۳
باستانی پاریزی و تاریخنگاری عامهپسند(۱)؛
از کُت و سُمبههای پاریز تا گذرهای پَت و پهن تاریخ
او «خموچم» جامعۀ ایرانی را خوب میشناخت و در بررسی تاریخ اجتماعی ایران هیچگاه خود را اسیر نظریات جامعهشناسان ایرانندیده، نکرد و برای بررسی تاریخ اجتماعی ایران بر روایتهای عامهپسند عوام تکیه میکرد نه خواص فرهیختۀ کالجها و سیتههای اروپایی.
-
۱۳۹۷-۰۹-۲۷ ۱۱:۲۰
درباره فلسفه سیاسی هانا آرنت؛
نظر و عمل در سپهر حکومت قانون
دو خصیصه مرکزی عمل نزد آرنت عبارتند از آزادی و تکثر. منظور آرنت از آزادی توانایی انتخاب از میان مجموعهای از گزینههای محتمل (آزادیِ انتخاب که بسیار برای سنت لیبرالی گرامی است) یا قوه اراده آزاد، که طبق آموزه مسیحی از سوی خداوند به ما اعطا شده، نیست. بلکه مقصود آرنت از آزادی عبارتست از استعداد آغاز کردن، شروع چیزی تازه، انجام امر غیرمنتظره، که همه موجودات انسانی به سببِ متولد شدن از آن برخوردارند. در نتیجه عمل به عنوان تحقق آزادی ریشه در زادگی دارد، ریشه در این واقعیت که هر تولدی نشانگرِ یک آغازِ تازه و معرفی چیزی نوظهور در جهان است.