-
۱۳۹۲-۱۲-۰۴ ۱۰:۲۵
گزارش مشروح از سخنرانی حسن رحیمپور در نشست «میراث اسلامی و علوم انسانی مدرن» /بخش دوم؛
علوم انسانی؛ نقلی یا عقلی؟
کسی بهعنوان دکتر و هیئت علمی و پروفسور به دانشگاه میآید که این موارد را خوب حفظ کرده و منتقل میکند، نه فردی که بتواند درست در مورد این افراد فکر کند و آنان را زیر سؤال ببرد. درحالیکه غرب اینگونه غرب نشد و همهی موارد را روی میز گذاشت و همه چیز را زیر سؤال برد تا تولید کرد.
-
۱۳۹۲-۱۲-۰۱ ۰۹:۵۷
گزارش مشروح از سخنرانی حسن رحیمپور در نشست «میراث اسلامی و علوم انسانی مدرن» /بخش اول؛
وجود گزارههای متناقض در علوم انسانی
هنگامی که انقلاب اسلامی شالودهی کلیشههای علوم اجتماعی را در جهان -دربارهی مفاهیم انسانی و اجتماعی- از هم پاشید، در دههی چهارم انقلاب هنوز مجبور میشویم در دانشکدهی علوم اجتماعی دانشگاه تهران به حالت شرمنده سؤال کنیم که آیا علم دینی ممکن یا معنادار است؟ این نشاندهندهی بیماری در دانشکدهها و دانشگاههای علوم انسانی در ایران است.
-
۱۳۹۲-۱۱-۰۳ ۰۹:۴۱
حسین سوزنچی/علم دینی در ایران(بخش پایانی)؛
بسترسازی تحقق علم دينی
جدی گرفتن آموزههای دين در عرصهی دانش و پسوند «دينی» براي علم، افزودن قيدی بر دوش علم و مانعی برای پيشرفت علم نيست، بلكه صرفاً بهمنزلهی گشودن دريچهای جديد برای علم است كه بتواند حقايق بيشتری در عالم را فراچنگ خود آورد و بسياری از واقعيات عالم را كه مدتها مورد غفلت قرار داده بود، جدی بگيرد.
-
۱۳۹۲-۱۱-۰۱ ۱۰:۱۵
مهدی جمشیدی/ گام اولیه در تولید علوم انسانی اسلامی؛
رجوع به سرمایهی معرفتیِ بومی
در مسیر استخراج و تصفیهی منابع فرهنگی، ما با یک معضل جدی و اساسی نیز روبهرو هستیم و آن عبارت از این است که نسبت به میراث و منبع فرهنگیمان، تصویری «مسخشده» و «حقارتآمیز» در ذهنیت جمعی ما نقش بسته است. این نوع برداشت و تلقی، انگیزهی «بازگشت به خویشتن» را از جامعهی ما میستاند.
-
۱۳۹۲-۱۰-۲۶ ۱۰:۰۱
حسین سوزنچی/ علم دینی در ایران (5)
مبانی دینشناختی علم دینی
پس اگرچه طبق مباحث قبل در مقام ذات علم (امكان اتصاف علم)، همهی دستاوردهای معتبر معرفت بشری به اندازهی اعتبارشان میتوانند نامزد دريافت عنوان علم دينی شوند؛ اما در مقام فعليت و تحقق خارجی، از آنجا كه هر علمی با يك سمتوسويی تدوين میشود و حل مشكلات نظری يا عملی خاص را مدنظر دارد، اگر جهتگيری اين علم در راستای جهتگيریهای مطلوب دين برای انسان نباشد، آن علم را نمیتوان متصف به دينی بودن كرد.
-
۱۳۹۲-۱۰-۲۲ ۱۰:۴۵
مسیرهای معرفتیِ میانبر در تولید علومانسانی اسلامی؛
نقدی بر موانع پیشروی تولید علم دینی
متأسفانه در میان محققان علوم انسانی در کشور ما، انگیزههای معنوی به شدت رنگ باخته و پژوهش به ابزاری برای گذراندن معیشت، تحصیل مدارج و مدارک علمی و... تبدیل شده است. دور از انتظار نخواهد بود که این قبیل پژوهشها، صوری و بیفایدهاند و نمیتوانند به تولید و پیشرفت علوم انسانی یاری رسانند.
-
۱۳۹۲-۱۰-۱۹ ۰۹:۳۸
حسین سوزنچی/ علم دینی در ایران (4)
تصويری معقول از علم دينی
استقراگرايان از زمان بيكن، سودای خام توليد ماشينی علم را در سر میپروراندند و يكی از ميراثهای ناصواب تلقی پوزيتيويستی از علم كه در اغلب «فلسفههای علم» پساپوزيتیويستی نيز رسوب كرده اين است كه گويی میتوان علم را کاملاً جدای از عالمان مورد بررسی قرار داد و اگر به بحث عالمان پرداخته میشود، صرفاً از يك منظر بيرونی (حداكثر از منظر جامعهشناختی معرفت) است.
-
۱۳۹۲-۱۰-۱۲ ۱۱:۵۰
حسین سوزنچی/ علم دینی در ایران (3)
نگاهی به استدلال موافقان علم دینی
مهمترین مسئلهای كه در مقابل اين طيف فكری مطرح است، سنخ نقدهای نيكلاس ماكسول بر تلقی رايج از علم نزد فيلسوفان تحليلی است. ماكسول، طيفی از ديدگاهها را از پوزيتيويستها گرفته تا امثال كوهن و فايرابند، تحت عنوان «تجربهگرايی استاندارد» مورد انتقاد قرار میدهد و بر اين باور است كه تلقی خاصی كه از جايگاه روش تجربی در اين طيف وجود دارد مانع از ارائه تحليل واقعبينانهای از علم میشود.
-
۱۳۹۲-۱۰-۰۳ ۰۹:۱۸
حسین سوزنچی/ علم دینی در ایران (2)
نگاهی به استدلال مخالفان علم دینی
در كشور ما، ديدگاه ابزارانگارانه به علم و حتي سراسر ضلالت شمردن آن را شايد بتوان به پيروان «فرهنگستان علوم اسلامي» نسبت داد، هرچند با توجه به ابهاماتي كه در مباحث منتشرشده از ايشان وجود دارد، از نگاه ابزارانگارانهي آنها به علوم تجربي، نميتوان باور آنها به عدم امكان هرگونه تعامل بين دستاوردهاي تجربي بشر با آموزههاي وحياني را نتيجه گرفت.
-
۱۳۹۲-۰۹-۲۱ ۰۹:۱۷
حسین سوزنچی/علم ديني در ايران (1)
چرایی طرح بحث علم دینی در ایران
اگر سياستزدگيِ افراطياي كه بر محيط اجتماعي و حتي محيطهاي علمي جامعهی ما سايه افكنده هم در نظر آوريم، متوجه ميشويم كه چرا اين بحث اين اندازه جنجالي شده و بسياري از افرادي كه نه در علوم جديد تخصص دارند و نه در معارف اسلامي، عمق پيدا كردهاند، وارد اين عرصه شده و با اظهارنظرهاي خود بر ابهامات ناظران ميافزايند، تلقيهاي ناصواب را ترويج ميكنند و شناسايي معناي قابل دفاع از اين اصطلاح را با چالشهاي بيشتري مواجه ميسازند.
-
۱۳۹۲-۰۹-۱۴ ۰۹:۳۶
عبدالحسین خسروپناه؛
تبیین مدلهای علم دینی
رویکرد غربگریزی رویکردی است که پژوهشگاه حوزه و دانشگاه را میتوان به عنوان نمونهی این رویکرد نام برد. آنها پارادایمی مثل پارادایم اجتهادی دانش دینی را مطرح کردهاند و در این رابطه، جناب استاد عابدی شاهرودی نظریهای دارد که از آن به علم دینی اجتهادی عام تعبیر میشود. شهید صدر را نیز میتوان در این طبقه جای داد.
-
۱۳۹۲-۰۸-۲۶ ۱۰:۰۰
حل معضلهی «جهان شمولیت» در علوم انسانی اسلامی (2)؛
تقابل ایدهی تاریخیت و ایدهی فطرت
اشکال اصلی تلقی تاریخی از علوم انسانی آن است که انسان را در زیر سیطرهی تاریخ و جامعه و فرهنگ، «اسیر» و «مقهور» تصویر میکند، به گونهای که انسان هیچگاه نمیتواند آزاد از تحمیلها و اقتضائات بیرونی، اندیشه کند و این ساختارهای محدودیتزا را بشکند.
-
۱۳۹۲-۰۸-۲۵ ۱۲:۳۳
نقدی بر مناظره «حمیدرضا آیتالهی» و «صادق زیباکلام» در دانشگاه علامه(2)؛
آیا علوم انسانیِ اسلامی ممتنع است؟
صرف عدم موفقیت برخى از کوششهایى که در جهت دینى و اسلامىسازى علوم و معارف بشرى انجام گرفته است، دال بر عدم امکان تاسیس علم دینى و اسلامى نیست، زیرا صرف عدم وقوع یک امر دلالت بر عدم امکان آن نمىکند، مگر اینکه نفس مفهوم آن امر دستخوش تنافى اجزاء و به تعبیر دیگر پارادوکسیکال یا خارق اجماع باشد.
-
۱۳۹۲-۰۸-۲۰ ۱۱:۰۶
حل معضلهی «جهان شمولیت» در علوم انسانیِ اسلامی (1)
ماهیت ایدئولوژیک علوم انسانی غربی
اساساً آیا میتوان علوم انسانی را از فرهنگ جدا کرد درحالیکه با یکدیگر تداخل دارند و علوم انسانی، ناگزیر باید بر یک سلسله ارزشها مبتنی باشند؟ همچنین باید از پستمدرنها پرسید که آیا تعدد و تکثری که آنها از آن دفاع میکنند، دیگر جایی برای داوری دربارهی صحت و سقم قضایای مندرج در علوم انسانی باقی میگذارد!؟ اگر در ورطهی این نوع نسبیگرایی قرار بگیریم، آیا دیگر میتوانیم معیاری برای «علم» و «علمی بودن» معرفی کنیم!؟
-
۱۳۹۲-۰۸-۱۶ ۱۰:۰۵
تأملی در امکان و ضرورت تعریف علوم اجتماعی اسلامی (6)
ضرورت و ضروریات علوم اجتماعی اسلامی
با توجه به عمق تعارض نظام اجتماعی مدرن و نظام اجتماعی مطلوب اسلام، افق حرکتی جامعهی اسلامی نمیتواند چندان شباهتی با وضعیت امروزی و حتی صورت ایدهآل ادعایی غرب داشته باشد. از سوی دیگر نگرش تفکیکی به غرب و خوب و بد کردن آن و سعی در بهرهگیری از علم و تکنولوژی غرب مدرن مسئلهای چالشبرانگیز و بحرانزاست و عملاً محکوم به شکست.
-
۱۳۹۲-۰۸-۱۴ ۰۹:۲۲
نگاهی به سبک امروزی علمآموزی در ایران؛
از علوم انسانی چه نفعی میبریم؟
در علوم انسانی، افرادی که از راه علمورزی کسب درآمد میکنند، آن رشته و علم فقط وسیلهی کسب درآمد ایشان نبوده و برای آنها صرفاً یک شغل محسوب نمیشود، بلکه به تدریج تمام فکر ایشان را تحت تأثیر خود قرار میدهد و وقت آزادی برای ایشان باقی نمیگذارد...
-
۱۳۹۲-۰۸-۱۳ ۰۹:۲۸
عبدالحسین خسروپناه؛
درآمدی بر نظريههای علوم انسانی اسلامی
در فلسفه علم، سؤالی مطرح است كه تجربه بيرونی با آن ويژگیهايی كه دارد (نظير تكرارپذيری و مشاهدهپذيری و قابل انتقال بودن، قابل پيشبينی بودن و...) آيا توان اثبات و ابطال و تأييد دارد؟ كارايی آن چيست؟ آيا استقراء و تجربه، ما را به نتيجه صد درصدی میرساند يا خیر؟
-
۱۳۹۲-۰۸-۰۹ ۱۰:۲۶
محمد آقابیگی کلاکی/ تأملی در امکان و ضرورت تعریف علوم اجتماعی اسلامی (5)؛
بنیادها و آرمانهای علوم اجتماعی اسلامی
نگاه دين به جهان و در ذيل آن به انسان در پرتو معرفتشناسی عقلانی و وحيانی نگاهي مادی گرايانه و دنيوی نيست. در نگاه دنيوی همهی حقيقت در طبيعت و زندگی دنيوی كه از ديدگاه ديني، مرتبهی نازل هستي است، خلاصه شده و به عبارت بهتر، طبيعت و زندگی دنيوی همهی حقيقت است.
-
۱۳۹۲-۰۸-۰۶ ۰۹:۳۷
غلامرضا اعوانی در گفتوگو با فرهنگ امروز؛
حکمت اسلامی مقدمهی تاسیس تمدن اسلامی
در قدیم حکمت و فلسفه یکی بوده است. حکمت در یونان تبدیل به فلسفه شده، ولی هیچوقت دور از حکمت و بریده از حکمت نبوده است. در تمدن اسلامی فلسفه و حکمت مترادف یکدیگرند. اگر فلسفه از مبادی حکمی و مبادی الهی دور بشود در عالم اسلامی پذیرفته نیست.
-
۱۳۹۲-۰۸-۰۱ ۰۸:۴۴
تأملی در امکان و ضرورت تعریف علوم اجتماعی اسلامی (4)
بررسی مبانی و جهتگیریهای علوم اجتماعی مدرن
انساني كه در انديشهي مدرن و در چارچوب معرفتشناسي آمپريستي و هستيشناسي ماترياليستي تعريف ميشود، انساني است كه تنها وجود مادي او مورد توجه قرار ميگيرد و به عبارتي او نيز همانند ساير ابعاد و موجودات هستي در ماده خلاصه شده و مبدأ و منتهاي او در همين عالم جستوجو ميشود.
-
۱۳۹۲-۰۷-۲۵ ۰۸:۰۶
عبدالوهاب فراتی؛
جریانشناسی رویکردهای گوناگون در حوزههای علمیه نسبت به علوم انسانى جديد
قدیمیترین رویکرد به علوم جدید در حوزههای علمیه، به روحانیون سنتی تعلق دارد که هنوز نیز اقتداری نسبی در حوزه دارند. سنتیهای حوزه، به گروهی از روحانیون اشاره دارد که از نظر فرهنگی، نگاهی سنتی به مسائل زندگی دارند و مقولات بزرگ زندگی را برحسب مناسبات گذشته تجزیه و تحلیل میکنند.
-
۱۳۹۲-۰۷-۱۸ ۰۹:۰۸
محمد آقابیگی کلاکی/ تأملی در امکان و ضرورت تعریف علوم اجتماعی اسلامی (3)
مبانی فلسفی، مفاهیم و محتوای علوم اجتماعی
چيزي كه به نظر ميرسد مورد غفلت و بيتوجهي قرار گرفته اين است كه اين اصول و پيشفرضها از كجا آمده و چگونه شكل ميگيرد و در معرفتي كه علمي پنداشته ميشود رخنه ميكنند؟ آیا صورتهای دیگری از علم را که در نظامهای اجتماعی و تمدنهای دیگر وجود دارد در نظر گرفته شدهاست؟
-
۱۳۹۲-۰۷-۱۲ ۰۹:۵۵
گفتو گوی مکتوب با دکتر «فنایی اشکوری»؛
بازسازی علوم انسانی
بازسازی علوم انسانی فرضی است که به نظر بنده، معقول و عملی است. بر اساس این طرح، ما ضمن استفاده از علوم انسانی موجود، باید در نقادی، تصحیح و تکمیل آن بکوشیم و در این راه، از سه روش عقلی، تجربی و نقلی (دینی) بهره گیریم. مراد ما از اسلامیسازی علوم انسانی نیز همین است.
-
۱۳۹۲-۰۷-۱۱ ۱۱:۳۲
علیرضا شفاه؛
علم دینی؛ چالشها و تنگناها
ایدهی علم دینی در ایران سابقهای چند دهساله پیدا کرده و افکار مختلفی را به خود مشغول داشته است. این افکار مختلف در مسئلهی علم دینی، آرای مختلفی هم ابراز کردهاند تا آنجا که حتی صرفنظر از مخالفان امکان تحقق علم دینی، موافقان چنین امکانی نیز خود مواضع متنوعی دارند.
-
۱۳۹۲-۰۷-۰۹ ۰۵:۲۲
محمد آقابیگی/تأملی در امکان و ضرورت تعریف علوم اجتماعی اسلامی (2)
علوم اجتماعی؛ آمیختگی به ارزشها یا فراغت از آنها؟
يكي از دغدغههاي اصلي و هميشگي علم اجتماعي و به ویژه جامعهشناسی عليرغم همهي اين تغيير و تحولات، چالش آن با ارزشهاي اجتماعي و سعي در مبرا داشتن محتواي خويش از آنها بوده است.
-
۱۳۹۲-۰۷-۰۸ ۱۰:۲۸
مهدی جمشیدی/ در حاشیهی مصاحبهی صادق زیباکلام با مصطفی معین؛
کجفهمی از ایده «دانشگاهاسلامی»
اینکه گفته میشود «دانشگاهاسلامی» عبارت است از دانشگاهی که از نظر رشد علمی و خلاقیت و اثرگذاری در سطح مطلوب قرار داشته باشد، خطاست؛ زیرا این تعریف بر دانشگاه سکولار نیز قابل انطباق است و از این رو، سکولارها نیز از این دانشگاه دفاع میکنند، اگرچه آن را «دانشگاهاسلامی» نمیخوانند.
-
۱۳۹۲-۰۷-۰۲ ۱۵:۴۳
محمد آقابیگی/ تأملی در امکان و ضرورت تعریف علوم اجتماعی اسلامی (۱)
از علم به مثابه حقیقت تا علم به مثابه فرهنگ
بعد از اقدامات ستاد انقلاب فرهنگی که عمدتاً شامل تغییر سرفصلهای دروس علوم انسانی و اجتماعی، افزودن چند واحد درسی جدید مانند معارف اسلامی به مجموعهی دروس همهی رشتههای تحصیلی و برخی اقدامات سلبی دیگر بود، به طور نسبی بحث اسلامی سازی علوم و به ویژه علوم انسانی و اجتماعی از تب و تاب افتاد و کمتر مورد بحث محافل علمی و رسانهای واقع شد.
-
۱۳۹۲-۰۶-۳۱ ۱۴:۴۰
محسن مهاجرنیا/ پیرامون تحول در علوم انسانی؛
روشهای اصلاح وضع فعلی علوم انسانی در ایران
مفهوم بومی کردن علوم در ایران به معنای شکلگیری علوم در فضای فرهنگی انقلاب اسلامی و پیشینهی تاریخی ایران اسلامی است؛ به گونهای که مسائل مطرح در این علم، ناظر به نیازها و گرفتاریهایی باشد که پاسخ به آنها دغدغهی خاطر نظریهپردازان جامعهی اسلامی است.
-
۱۳۹۲-۰۶-۳۱ ۱۲:۴۰
خسرو باقری؛
معنا و بیمعنایى در علم دینى
مساله اصلى نوشته حاضر این است که آیا تعبیر «علم دینى»، اساسا معنایى دارد یا باید آن را تعبیرى بىمعنا دانست. در صورتى که این تعبیر بىمعنا باشد، مفهوم معین و قابل تصورى را به ذهن القا نمىکند; درست همانطور که تعبیر «مربع دایره»، هویت مفهومى روشنى در ذهن ایجاد نمىکند. به علاوه، هر گزارهاى که از تعبیر «علم دینى» ساخته شود، در واقع نه صادق است و نه کاذب و تنها فاقد معناست.
-
۱۳۹۲-۰۶-۲۸ ۱۵:۱۵
پاسخ مصطفی تقوی به مقالهی علی پایا؛
نقدی بر ملاحظاتی نقادانه دربارهی دو مفهوم علم دینی و علم بومی
نویسندهی محترم مقاله که نگران زیر سؤال رفتن مدعاهای دینی در مرحلهی نقادیِ حدس برآمده از متافیزیک دینی است، شایسته بود در این خصوص که منظور از مدعای دینی چیست، دقت لازم مبذول میکرد. زیر سؤال رفتن مدعای دینی به معنای فهم و دریافت عالمان از دین، امری مبارک است و موجب اعتلای فهم از دین میشود؛ اما زیر سؤال رفتن مدعای دینی در معنای آنچه که منظور خدا و حجتهای خدا است، ادعای تأملبرانگیزی است.