-
۱۳۹۸-۰۹-۰۹ ۱۰:۳۰
والرشتاین و ما در گفتارهایی از تقی آزادارمکی، شروین وکیلی و خسرو خواجهنوری؛
جامعهشناسی ایران را تحقیر نکنیم
سازه نظری مارکس زورکی شرقی میشود. مشهور است که وقتی مساله اشغال هند پیش میآید و گزارشهایی که در این باره در روزنامههای انگلیسی منتشر میشود، بالاجبار متوجه هند و شرق میشود و در شرق استثمار و استعمار وجود دارد و حرفهایی میزند که به بحث شیوه تولید آسیایی مشهور شده است. وبر هم همینطور است. پرسش او در اصل سوال جهان غرب و پیدایش سرمایهداری در جهان غرب به خصوص اروپای غربی است و شرق را به واسطه دستگاه نظریاش میشناسد.
-
۱۳۹۸-۰۹-۰۵ ۱۶:۵۳
چند نکته درباره ی نمایش "هیچ چیز جدی نیست"؛ ترجمه و اقتباسی از نوشته ی رچ اورلاف، به کارگردانی دکتر مسعود دلخواه؛
پوزخندی عمیق بر شهر آشوبِ تئاتر ...
نمایش جدید دلخواه را می توان نمونه قابل باوری از نوعی از بیدادگری و اعتراض خاموش نسبت به جریان کمی تا قسمتی ملتهب و پرنوسان تئاتر این روزهای ایران قلمداد کرد که از جدیت به دور است و به حاشیه بسیار نزدیک و مأنوس. او با ترجمه ی بومی شده ای از نمایشنامه ی رچ اورلاف و پرداخت دراماتیکی با رنگ و لعاب طنز تلاش می کند تا نشانه هایی از معضلات تئاتر امروز ایرانی را خصوصا در زمینه های فنی، هنری، تعهد و اخلاق را در نمایش اش برجسته کند.
-
۱۳۹۸-۰۹-۰۵ ۱۰:۲۸
تحلیلی بر اصلاح مدل رسانهای و بهبود وضعیت مطبوعات در ایران؛
رسانههای ایران در منظومۀ نظام رسانهای جهانی
شیوع رسانههای جناحی (همانند مطبوعات دولتی، شبهدولتی و جناحی در ایران)، تمایل به ابزارسازی رسانهها توسط نخبگان سیاسی و اقتصادی (مدیریت مطبوعات در اختیار نخبگان درون نظام قدرت و یا جریانهای سیاسی) و استفاده از آنها بهعنوان ابزار چانهزنی، مداخلۀ مکرر و محدودیت فراگیر دولت در نظام رسانهای، توسعۀ کمترحرفهای مطبوعات و نقش غالب قدرت سیاسی در توسعۀ اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و خبری نسبت به نظام بازار موجب شده است تا بازنگری در سیاستهای رسانهای کشور بهمنظور بهبود نظام مطبوعات به مدلی کارآمد و کیفی به یک ضرورت برای نظام ارتباطی کشور تبدیل شود.
-
۱۳۹۸-۰۹-۰۴ ۱۱:۰۱
نگاهی به نقد اشتراوس بر اندیشۀ سیاسی لیبرال
فلسفه علیه سیاست
اشتراوس معتقد است فلسفه ما را دعوت میکند به اینکه تنها به امر خوب و فضیلتمند اهمیت دهیم، اما در مقابل، سیاست دربارۀ عشق به هویت و قدرت فرد است و نیز دربارۀ سنت و دین خود فرد است. بنابراین اشتراوس اعتقاد دارد درحالیکه فلسفه نهتنها نمیتواند از هیچ رژیم سیاسی حمایت کند، بلکه با عقلانی کردن مقدمات اخلاقی، از شهروندان و دولت اخلاقزدایی میکند.
-
۱۳۹۸-۰۹-۰۳ ۱۱:۱۶
به بهانه اجرای مجدد نمایش «جمعه کشی» به کارگردانی اسماعیل خلج؛
جمعه کشی قرن ها است که روی صحنه است
جمعه کشی نمایشی است که اسماعیل خلج پس از نزدیک به پنج دهه دوباره آن را در تماشاخانه سنگلج به روی صحنه برد تکه ای از تاریخ است با حیاتی جاودانه، بی زمان و مکان. اما زنده بودن نمایش خوشحال کننده نیست و حتی خود کارگردان هم از حیات جاودانه این اثر چندان خرسند نیست.
-
۱۳۹۸/۰۸/۲۵
گفتوگوی بلند فرهنگ امروز با منوچهر آشتیانی/قسمت دوم؛
تاریخ ما منفصل مانده است
برای یک غربی، پشت سر علوم امروزین، فلسفهی تاریخ و فلسفهی جامعه و پشت آن نیز الهیات جامعه خوابیده است، اما جای اینها در کشور ما خالی است. در ایران مطالعه در این زمینه تا حدی به حوزههای علمی بازمیگشت، کاری که انجام نشد؛ بنابراین ما در ایران نه فلسفهی حقوق داریم نه فلسفهی سیاست، نه فلسفهی زیباشناسی، نه فلسفهی تاریخ، فلسفهی ما کاری به این مسائل و مباحث نداشته است، قبلاً الهیات هم نبوده که از آن فلسفه بیرون بیاید، پس علم تاریخ و جامعهشناسی بر اساس چه عقبهای استوار شود؟ تاریخ ما منفصل مانده و قطع شده است.
-
۱۳۹۸-۰۸-۲۵ ۱۰:۰۵
درنگی درباره مقام و موقع هانری کربن در سپهر فکری ایران؛
مسافر اقلیم اسلام ایرانی
کربن مانند فلاسفه ای چون سقراط، افلاطون، ارسطو، فارابی و... از حیث تفکر به مناسبات مدنی میان انسان ها میپرداخت و توجه کربن به معنویت از جنبه تقویت آموزه های اخلاق و انسانیت در میان مناسبات انسان ها با تکیه بر کلام الهی بود، به همین خاطر با پیوند میان تجسد وحی و کلام الهی در نهاد دنیوی مانند کلیسا و مسجد، نگاه باطن گرایی به دین را دنبال میکرد. کربن سیر معنویت را از مذهب کاتولیک تا تشیع در اسلام تجربه کرد و این رویکرد از آموزه های مارتین لوتر تا شیخ شهاب الدین سهروردی و در اواخر علامه محمد حسین طباطبایی تکامل معرفتی یافت.
-
۱۳۹۸/۰۸/۲۱
گفتوگو با کریم سلیمانی در باب نوسازی عصر پهلوی اول؛
دیکتاتور نمیتواند صالح باشد
روشنفکرانی مثل علیاکبر داور، منادیان عصری متکی بر انقلاب صنعتی و اصلاحات اقتصادی بودند. آن چیزی که هستهی اصلی تفکر اینها را تشکیل میداد، در نهایت توسعهی اقتصادی بود. از توسعهی سیاسی فاصله گرفتند. روشنفکران عصر مشروطه به توسعهی سیاسی فکر میکردند.
-
۱۳۹۸/۰۸/۲۱
گفتوگو با غلامرضا ظریفیان درباره «در کشاکش دین و دولت»؛
رمزگشایی از جعبه سیاه تاریخ اسلام
یکی از انحرافات که در فهم تاریخ اسلام رخ داده، خلط میان تاریخ و کلام است. ما خیلی وقتها با نگاه کلامی سراغ فهم تاریخی میرویم. طبیعی است که با نگاه کلامی، پیشفرضهایی داریم و تصمیماتی گرفتهایم. دکتر موحد با آنکه یک ایرانی شیعه است، اما با نگاه کلامی سراغ تاریخ نرفته و یافتههای خوبی را عرضه داشته است.
-
۱۳۹۸-۰۸-۲۰ ۰۹:۵۵
رضا داوری اردکانی؛
شرق شناسی چیست و ایران شناس کیست؟
شرق شناسی یک شأن بزرگ فرهنگی-سیاسی اروپا در قرن نوزدهم بود. اکنون دیگر چنین شأن و نظمی وجود ندارد. ایرانشناسی هم که در ظاهر از جمله بازماندگان شرقشناسی به حساب می آید، کار گروه دانشمندانی است که به مطالعات ایرانی علاقه دارند و احیاناً در پژوهش های خود با ایرانیان مقیم اروپا و آمریکا و ژاپن همکاری می کنند. هنوز تاریخ ایران و البته اکنون آن ناشناخته های بسیار دارد. این ناشناخته ها را با نگاهی تازه باید کشف کرد و شناخت.
-
۱۳۹۸/۰۸/۱۹
گفتوگوی بلند فرهنگ امروز با منوچهر آشتیانی/قسمت اول؛
جامعهشناسی همیشه تاریخی است
چرا پیوند بین جامعهشناسی و تاریخ که به جامعهشناسی تاریخی منتهی میشود آنطور که میبایست به آگاهی علمی نرسیده است؟ دلایل زیادی را میتوان مطرح کرد، شاید یکی از دلایل تقریباً غیرکاربردی بودن آن است؛ بهعنوان مثال، شما از جامعهشناسی صنعت به طور مشخص در فرایندهای صنعتی استفاده مستقیم میکنید، من معتقدم نظام سرمایهداری -مخصوصاً سرمایهداری متأخر- خیلی حسابگر است و به محض آنکه حس کند یک جریان فکری وجود دارد که عصای دستش میشود و به آن کمک میکند محال است که از آن دفاع نکند.
-
۱۳۹۸-۰۸-۱۸ ۰۹:۴۰
نگاهی به تاریخِ خلافِ واقع در تاریخ؛
در جستجویِ ممکنها
تاریخ بالقوه، در این معنا، «تاریخی» است که از همپوشانی فضای ذهنی و عینی شکل گرفته باشد به طوری که فاکت های گذشته در کنار عناصر یا بدیلهای خیالی قرار میگیرند و حتی فاکتها جای خود را در ذهن به بدیلهای ذهنی و خیالی میدهند که همان طور که گفته شد این تصورات، خیال صرف نیستند بلکه ریشه در تجربه و فاکت و حتی عقلانیت دارند. جستجو یا واکاوی در امکان های دیگر به فهم بهتر رویدادها کمک میکند.
-
۱۳۹۸-۰۸-۱۴ ۱۲:۵۸
بیانیه جمعی از فارغ التحصیلان دبیرستان فرهنگ؛
درباره علوم انسانی در ایران امروز و دبیرستان فرهنگ
مدرسۀ فرهنگ به معنای واقعی «غیرانتفاعی» بود و سطح شهریۀ آن با مدارس هم ارز خصوصی امروز و دیروز همخوانی نداشت. (بعضاً دانشآموزانی علاقمند از خانوادههایی با توان اندک مالی رایگان یا با تخفیف در مدرسه فرهنگ ثبتنام میشدند) در نتیجه، مدرسه فرهنگ بدون امکانات مادی خاص و ویژه تنها به سرمایۀ فرهنگیاش متکی بود.
-
۱۳۹۸-۰۸-۱۳ ۰۹:۵۳
نگاهی به کتاب روزنامۀ خاطرات شرفالدوله میرزا ابراهیمخان کلانتری باغمیشه*؛
کلانتر تاریخنویس
اهمیت خاطرات شرفالدوله به توجه آن به اجتماع و طبقات گوناگون است. شاید شرفالدوله برمبنای منصب پیش از مشروطهاش (کلانتر) در اینباره دقتنظری ویژه داشت؛ دقتنظری که محققان تاریخ اجتماعی را به کار آید و آنان را مجاب میسازد از مباحث کلیشهای پا فراتر نهند.
-
۱۳۹۸/۰۸/۱۱
گفتوگو با دکتر امیربانو مصفا درباره جایگاه مظاهر مصفا در شعر و ادب فارسی؛
سیمای او در این آینه روشن همان است که من میخواهم
خودش تعریف میکند که من قم بودم و در مدرسۀ ابتدایی تحصیل میکردم. رضاشاه که با قطار طی طریق میکرده یک توقفی هم در ایستگاه قم میکرده، مدتها در مدرسه مدیر و ... داشتند به بچهها تعلیم میدادند که مثلاً وقتی رضاشاه آمد شما به سمت او نگاه کنید. بعد میگوید وقتی رضاشاه آمد من لج کردم به طرف دیگر نگاه کردم. یکچنین روحیهای داشت و اصلاً قدرتستیز بود.
-
۱۳۹۸-۰۸-۰۸ ۱۰:۳۷
فلسفه دانشگاه در گفتارهایی از احسان شریعتی، رضا ماحوزی و محمدرضا بهشتی؛
دانشگاه در انقطاع از سنت
طرح مساله جایگاه دانشگاه باید در یک بستر بزرگتر صورت بگیرد و آن داستان هویت است. به نظر میآید در هویت دانشگاهی یک تلاطم و ناهمخوانی و پریشانی وجود دارد و این هویت دانشگاهی بخشی از یک کل است و در نتیجه این اختلال به هویت کل جامعه مربوط میشود. بنابراین آیا ما نباید تلاش کنیم که بدانیم ریشههای این مشکل کجاست و بروزش در سطح دانشگاه به این شکل است؟
-
۱۳۹۸/۰۸/۰۶
گفتوگو با منصوره اتحادیه در مورد تاریخ نگاری؛
پژوهش تاریخی؛ پرسش مهمتر است یا منبع؟
تاریخنگاری قبل از مشروطه هم در حال تحول بود و لزوماً انقلاب باعث این مسئله نشد. البته انقلابات تاریخنگاری را هم ارتقا میدهد و متحول میسازند. این یک قاعده است. مثلاً تاریخنگاری مدرن اروپا از انقلاب فرانسه شروع شد. هر انقلابی تکانی به تاریخنگاری میدهد، ولی قبل از مشروطه نیز تاریخنگاری در حال تحول بود.
-
۱۳۹۸-۰۸-۰۱ ۱۲:۲۲
زمینههای تاریخی و فکری فلسفۀ سیاسی اشمیت؛
تصمیم برای خروج از گفتوگوی بیپایان
به نظر اشمیت، رمانتیسیسم در دستان بورژوازی سیاست دموکراتیک را به گفتوگویی بیانتها بدل کرده است که هدف آن لذت زیباشناختی صرف است و در چنین شرایطی، آنچه به محاق میرود، تصمیم اصیل سیاسی است. تصمیم گرفتن (نه لزوماً تصمیم درست گرفتن) در شرایطی که آلمان مغلوب در جنگ جهانی اول، درگیر بحرانها و کشمکشهای سیاسی و داخلی فراوانی بود، اهمیت فراوانی داشت و از نظر اشمیت (و بسیاری دیگر) بیتصمیمی پاشنۀ آشیل این شرایط بود.
-
۱۳۹۸-۰۷-۲۸ ۱۲:۵۷
نظام معانی دانشگاه ایرانی؟!
توهمات شبه دانشگاهی صرفا در شخصیت برخی از اساتید بروز نخواهد یافت بلکه ممکن است در برخی از دانشجویان مقطع تحصیلی لیسانس و فوق لیسانس و دکتری این پدیده وارد شود و این قشر به جای تحصیل و مطالعه و درس خواندن، صرف عکس یادگاری و عکس گرفتن و کپی یا فوروارد کردن از مطالب و کتاب هایی که نه یکبار خوانده اند و نه مفاهیم این کتاب ها را درک کرده، تمام وقت مفید خود را به هدر دهند و یا در کتاب سازی هایی صرف کنند، که صرفا با رزومه سازی به دنبال چهره سازی علمی از خویش شوند
-
۱۳۹۸-۰۷-۲۳ ۱۰:۵۵
گزارشی تحلیلی از سیوهفتمین جشنواره جهانی فیلم فجر
خیلی دور خیلی نزدیک
اتفاقات رخداده در جشنواره جهانی فیلم فجر از حیث بیهمتا بودن قابل اشاره است. چنین توجهی نه از بابت نبوغ مجریان ایرانی، بلکه بر اثر وارونگی رخدادها شکل میگیرد. از نام جشنواره شروع کنیم که همنشینیاش با عنوان «فجر» آن هم در زمانی متفاوت با آن رخداد تاریخی و در یک سلیقۀ بیسابقه در جهان، تنها به دلیل دور ماندن از ترکش دلواپسان ماندنی شد و با وجود اولین حکم دریافتی میرکریمی تحت عنوان «دبیر جشنواره جهانی فیلم ایران» (به عبارتی بهتر جشنواره جهانی تهران) از دست حجتالله ایوبی، به نظر میرسد نام فعلی در حد یک ردیف بیقافیه با جریان جشنواره جهانی فجر تنها کارکرد خنثیکننده برای دور ماندن از ترکش نقدهای معترضان داشته باشد
-
۱۳۹۸-۰۷-۲۱ ۱۲:۳۲
نکاتی دربارۀ ترجمۀ محسن جهانگیری از کتاب «اخلاق» اسپینوزا؛
تنها چند لغزش موجود
ترجمۀ کتاب «اخلاق» در سطح بس قابل قبولی برای محیط فرهنگی دانشگاهی کشور جای دارد، بهگونهای که به جرئت میتوان گفت آقای دکتر جهانگیری در تحقق بخشیدن به آرزوی ترجمۀ یک اثر بنیادین فلسفی چند سروگردن از بسی استادان و همکاران و دانشجویان خود بالاتر است. بااینهمه، آنگاه که از یک سو اعلام میکنیم که استادان سختکوش و دقیق را دوست داریم ولی حقیقت را بیشتر از آنان دوست میداریم و از سوی دیگر در نگاه به متن ذرهبین نگرش نقادانه به دست میگیریم، ممکن است از استادان بزرگ نیز لغزشهایی ببینیم که ذکر آنها هرگز کسر شأن آنان نیست.
-
۱۳۹۸/۰۷/۲۱
جامعهشناسی تاریخی در گفتوگو با دکتر ابراهیم توفیق/ بخش دوم؛
جامعهشناسی ما ضد تاریخی است
گاه پیش خودم فکر میکنم چرا گفتوگویی میان جامعهشناسان و تاریخنگاران ما وجود ندارد؟ آیا شما میتوانید گفتوگوی میان آنان را به من نشان بدهید؟ من جامعهشناسان کمی را میشناسم که آدمیت را بشناسند. این نکته ذهن من را مشغول میکند چون ما جامعهشناسانی داریم که گفتوگویی با تاریخنگاران ما ندارند، تاریخنگارهایی هم داریم که با جامعهشناسان کاری ندارند.
-
۱۳۹۸-۰۷-۲۰ ۰۹:۲۳
نگاهی به شخصیت قدیسه ترزا و عرفان کاتولیکی او؛
شعف به شیوۀ تِــرزا آویلای
عرفانِ کاتولیکی( با دو نقطۀ عطف: در قرنِ دوازدهم با عرفانِ راین، سپس در پی شورای تِرنت و اصلاحستیزی آن، با بهویژه تِـرزا دو آویلای اسپانیایی و دوستش جان صلیب) در حالتی امتناعی در درونِ کاتولیسم، جا خوش میکند: حاشیهای که در تکاپوی مکاشفه قلب است. نوشتنِ تِـرزا از همین وضعیت متناقضنما سر بر میآورد، و البته کارش نیز بهمثابۀ مؤسسِ فرقه کارمِلهای پابرهنه استوار بر همین جایگاه متناقض نماست.
-
۱۳۹۸/۰۷/۱۹
جامعهشناسی تاریخی در گفتوگو با دکتر ابراهیم توفیق/ بخش اول؛
تقسیمات میان رشتهها را قبول ندارم
تقسیمات رشتهای به شکلی که با آن مواجهیم مورد پذیرش من نیست، به نظر من همهی اینها یک جایی به هم میرسند و آن هم لحظهی حال است. یک تاریخنگار اگرچه موضوعش فقط گذشته است، ولی سؤالی که از گذشته میکند سؤالی است که نسبتی با لحظهی حال دارد و این همان نقطهای است که این دو به هم میرسند و گفتوگو بین آنها امکانپذیر میشود.
-
۱۳۹۸-۰۷-۱۷ ۱۱:۳۳
چند نکته در باب دولتِ مقتدر توسعهگرا؛
اقتدار و توسعه
ایران نیازمند یک «دولت مقتدر توسعه گرا» است که اولا به فساد و رانت پایان دهد و در درجه دوم بتواند با سیاست گذاری های هدفمند در حوزه محیط زیست،اقتصاد،سیاست خارجی، آمایش آموزش و غیره کشور را در میان مدت به سمت توسعه ملی هدایت کند. در مرحله بعدی تقویت دموکراسی و توسعه سیاسی در سایه زیرساخت ایجاد شده باید در دستورکار قرار گیرد البته به نظر می رسد در این مسیر نظام ریاستی به جای نظام نیمه ریاستی قابلیت بیشتری داشته باشد.
-
۱۳۹۸/۰۷/۱۴
گفتوگو با رسول جعفریان؛
سیاستزدگی آفت تاریخ و تمدن
تاریخ ۳۰ سال قبل از انقلاب هم گرفتار یک دگردیسی شد و مرحوم آیت در این زمینه موثر بود. البته بعد اسم او فراموش شد اما آن وقت تغییراتی رخ داد که کاری انقلابی تلقی شد. مثلا همه خیابانهایی که در انقلاب به اسم مصدق نامگذاری شده بود به کاشانی تغییر نام یافت. همین اتفاق در مورد بیمارستانها هم رخ داد.
-
۱۳۹۸-۰۷-۱۳ ۱۰:۵۱
نگاه مطالعات فرهنگی به «کار» چیست؟
تحولات فرهنگیاجتماعی و معنای کار
فضای مجازی، درک از زمان و مکان کار و مرزبندی آن با غیر کار را شکننده و لغزان ساخته و الگوهای جدیدی را پدید میآورد. امکان هدایت و انجام کل و یا بخشی از فعالیتها و خدمات از طریق شبکه و در مواردی جابهجاییِ کار و خانه و انتقال وظایفِ هر یک به دیگری را بههمراه داشته است. بر این اساس ممکن است در محیط کار از طریق شبکهها به مدیریت بخشی از مسائل خانواده بپردازیم و متقابلاً در محیط منزل، فضای مجازی، ما را ملزم و یا علاقهمند به پاسخگویی و انجام برخی وظایف شغلی سازد.
-
۱۳۹۸-۰۷-۰۸ ۰۹:۴۳
تورن به چه کار جامعۀ ایرانی میآید؟
مدرنیته در بنبست سنت
یکی از مهمترین رهآوردهای نظری تورن برای جامعۀ ایرانی کمک به داشتن درکی بهتر در رویارویی با مدرنیته است. چیزی که دستکم از زمان عباس میرزا یکی از پیچیدهترین پرسشها و دشوارههای ما ایرانیان بوده است. اندیشههای تورن دربارۀ نوع مواجهه با مدرنیته برآمده از شناخت تاریخی عمیق او از صور مختلف مدرنیزاسیون در قرون اخیر است و میتواند دربرگیرندۀ اشاراتی ارزنده برای جامعۀ ایرانی باشد.
-
۱۳۹۸/۰۷/۰۷
گفتوگوی فرهنگ امروز با نصرالله پورجوادی در مورد وضعیت کنونی و آیندۀ فلسفۀ اسلامی (2)؛
فلسفۀ اسلامی بخشی از فلسفۀ قرون وسطاست
فلسفۀ اسلامی کار خودش را کرده و حرف خودش را زده است. فلسفۀ اسلامی بخشی از فلسفۀ قرون وسطاست و من این عبارت قرون وسطا را بهعنوان تحقیر به کار نمیبرم. منظورم دورهای از ادوار گذشته است که به قبل از مدرنیته برمیگردد. فلسفۀ اسلامی بهعنوان فلسفۀ این دوره، حرفش را زده و حرفهای خیلی عمیقی هم زده است، ولی آن دوره گذشته و ما باید فلسفۀ اسلامی را بهعنوان تاریخ فلسفۀ اسلامی در نظر بگیریم.
-
۱۳۹۸-۰۷-۰۶ ۰۹:۲۱
آیا بازرگان و یزدی میتوانستند مانع بروز جنگ ایران و عراق شوند؟
مسیر ناهموار صلح
خاطرات صلاح عمر العلی نشان میدهد که این مبنای نادرستی است که بگوییم ادامه گفتوگوهای دولت موقت از آغاز جنگ جلوگیری میکرد. او میگوید پس از دیدار با صدام، من با ایشان گفتوگو کردم و خودم خیلی خوشحال و خوشبین بودم که بحرانی که میان دو کشور به وجود آمده از بین برود. ایشان نقل میکند که بعد از ردوبدل شدن چند پرسش و پاسخ، صدام گفت: «صلاح! چه صلحی؟ قرار است چه مشکلی میان ما و ایران حل شود؟» صدام میگوید این یک فرصت تاریخی است که چند قرن یک بار اتفاق میافتد، حال این فرصت به دست آمده است.