-
۱۳۹۷-۰۱-۲۸ ۱۲:۰۰
به بهانۀ انتشار نقد جدید جواد طباطبایی بر مصطفی ملکیان در شمارۀ بیستویکم فرهنگ امروز؛
اینجا ایران است...
این اولین مواجهۀ ملکیان و طباطبایی نیست، بلکه این جدال از سالها پیش با نقد نظریۀ انحطاط ایران توسط ملکیان آغاز شد، مواجههای که اکنون از سوی ملکیان بدینجا ختم شد که «علاقهای به گلاویز شدن با دیگران ندارد.»
-
۱۳۹۷-۰۱-۲۶ ۱۰:۳۳
بهزاد جامهبزرگ/ آیا پاسخگویی به مسائل امروزین علوم انسانی و اجتماعی با تفسیر ابنخلدون ممکن است؟
چراغ جادوی «مقدمه»
تولید و تکثیر آثار پرشمار از جانب اندیشمندان جهان اسلام در فضای دانشگاهی و روشنفکری پیرامون اندیشۀ ابنخلدون در قیاس با سایر چهرههای حاضر در تاریخ تفکر و تمدن اسلامی را نمیتوان رخدادی از سر تفنن و یک مد فکری و ژست روشنفکرانه در جهان اسلام قلمداد کرد. این توجه و تأمل دربارۀ ابنخلدون حاکی از یک احساس نیاز است، احساس نیاز به مرجعی الهامبخش برای طرح پرسشهایی که پس از سدهها غفلت رفتهرفته ذهن اهلنظر و تفکر این بخش از جهان را در مواجهه با تمدن جدید غرب درگیر خود میکند.
-
۱۳۹۶-۱۲-۰۸ ۰۹:۱۵
غلطهای روششناختی نظریۀ انتقادی؛
مردهریگ مکتب فرانکفورت در ایران
فرهنگ و روانشناسی اجتماعی هر جامعهای سخت متأثر از متغیرهای مذهبی، قومی، تاریخی، اقتصادی، خصوصاً سیاسی خاص آن جامعه است؛ معالوصف در پژوهشهای اجتماعی نباید نظریه را بر واقعیت تحمیل کنیم، باید فرضیاتی داشته باشیم که بر اساس آن دست به پژوهش بزنیم؛ اما اینکه واقعیت را بهزور با نظریه منطبق کنیم، ربطی به آنچه پوپر تقدم مسائل بر مشاهده (Observation) مینامد، ندارد. همانطور که گفتم باید خود را نسبت به اقتضائات ویژۀ هر جامعهای مقید بدانیم.
-
۱۳۹۶-۱۲-۰۵ ۱۰:۰۶
بهزاد جامهبزرگ/ نگاهی به کتاب آشوویتس یکتا؛
آشوویتس: «زیادهروی در امر موجه»؟!
هابرماس اصرار داشت عرق شرم آشوویتس میبایست برای همیشه بر پیشانی آلمانیها باقی بماند. پرواضح است که سخن گفتن از این شرم ماندگار مدنظر هابرماس با مشی ملیگرایانه نولته و دیگر مورخان ملیگرا نمیتوانست همخوانی داشته باشد. نولته بر این باور بود که «شرم» مدنظر هابرماس با «تقصیر» مورد بیان یاسپرس متفاوت بود.
-
۱۳۹۶-۱۱-۱۷ ۰۹:۲۸
نقدی بر اخلاق دانشگاهی در ایران؛
دانشگاه در مثلثِ دانش، قدرت، اخلاق
کاربرد عناوینی چون «خانم دکتر» و «آقای دکتر» که زینتبخش کلام دانشگاهیان ما شده است چه سازوکاری از قدرت را بهکار میاندازد؟ بیشک استفاده از این عناوین به ضرورتی در دستگاه تولید دانش پاسخ میدهد و احیاناً به تولید شکل خاصی از دانش در کشور یاری میرساند و کارکردی دارد که کموبیش از آن آگاهیم. شاید یکی از مسائل سیاسیـاخلاقی ما این است که بپرسیم این عناوین درنظام آموزشی چه امکانی را برای سوژۀ چنین نظامی فراهم میآورد و چه امکانی را از او میگیرد؟
-
۱۳۹۶-۱۱-۱۵ ۱۱:۴۸
بهزاد جامهبزرگ/ نگاهی به کتاب «پدرسالار یا قدرت طبیعی شاهان» رابرت فیلمر؛
استدلال علیه جمهوری
حامیان پارلمان و مدعیان حکومت قانون که بر این نظر استوار بودند پیدایش اولیۀ قوانین به منظور مهار و تعدیل قدرت بیش از حد شاهان بوده است، از نظر فیلمر سخت در اشتباهند، چراکه قوانین نه برای مهار پادشاهان بلکه اهرمی برای مهار مردم است که بیش از آنکه در حکومتهای پادشاهی جلوه کند، بیشتر مورد نیاز حکومتهای جمهوری است تا عنان کار در غیاب اقتدار پادشاه از دست نرود.
-
۱۳۹۶-۱۰-۳۰ ۱۰:۴۴
پیوندهای جامعهشناسی و فلسفه؛ مارکس در آثار کارل لوویت؛
عواقب ناآگاهی فلسفی-الهیاتی برای نظریهپردازان اجتماعی
آنچه لوویت را نسبتبه مقاصد مارکسیسم مشکوک کرده، این است که مارکس با فهم غلط نسبتبه فلسفۀ هگل و جهلی تقریباً کامل در مقابل فلسفۀ تاریخ پیش از خود و تاریخنویسی رفرمیستی و سکولار موجود درون سنت مسیحی، بلوایی بهپا میکند که در آن هرچیز به ضد خود بدل میشود و علاوه بر این، غلیان احساسات فراواقعگرایانۀ مسیانیستی در میان مردم بار دیگر بهحد اعلای خود میرسد.
-
۱۳۹۶-۱۰-۲۶ ۰۹:۰۴
بهزاد جامهبزرگ؛
مصائبِ در ترجمه، مصائبِ از ترجمه
از آثار اندیشمندان بزرگ غرب چند کتاب و رساله تا کنون ترجمه شده است؟ از بیش از صد رسالهی فلسفی کانت چند رساله به زبان فارسی ترجمه شده است؟ از حدود 35 جلد آثار ماکس وبر چند مجلد آن امروز برای مخاطب فارسیزبان در دسترس است؟ جامعهی آکادمیک پستمدرنزدهی امروز ایران با چند درصد از آثار بزرگان این نحله آشنایی (و نه تسلط) دارند؟
-
۱۳۹۶-۱۰-۲۳ ۱۱:۵۴
بهزاد جامهبزرگ/ دربارۀ خدمت و خیانت بابک احمدی به تکوین اندیشۀ معاصر ایران؛
ابرقهرمان نسل سوخته
تألیف-ترجمههای بابک احمدی اگر در مقطعی به مصداق پادشاهی یکچشم در شهر کورها میتوانست در عصر خود راهنمایی و ارشاد کند، امروزه نمیتواند چندان گرهگشا باشد. آثار احمدی از نقطهای که امروز در آن ایستادهایم بهطور جدی میتواند مورد نقادی قرار گیرد. «آشفتگی و بیمعنایی»، ترجیعبند نقدهای بسیاری بوده است که طی دو دهۀ گذشته دربارۀ آثار احمدی نوشته شده است.
-
۱۳۹۶-۱۰-۰۹ ۱۱:۲۹
نقدی بر ترجمه کتاب «کافکا و عکاسی»؛
کافکا بهمثابه عکاس
ترجمۀ فارسی این کتاب فستیوالی است از خطاهای کوچک و بزرگ که از حذف کلمات تا جملات کامل را دربرمیگیرد و به ترجمۀ مبهم، ناقص و یا بالکل نادرست بخشهای عمدهای از اغلب صفحات کتاب منتهی میشود. در اینجا تنها به نمونههایی از خطاهای بزرگتر مترجم بسنده میکنیم
-
۱۳۹۶-۰۹-۲۷ ۱۲:۲۸
نیسواران؛ کِرونیستها علیه نظریۀ ایران
جناح کرونیستها با نگاهی مُثله و شکسته به پروژۀ فکری دکتر طباطبایی میخواهند علیالاصول از در پُشتی وارد ماجرا شوند. آنها که یا نخواستهاند یا نتوانستهاند کلیت آثار دکتر طباطبایی را فهم و هضم کنند، تلاش میکنند تا با هجوم بر ویراست سوم تاریخ اندیشۀ سیاسی در ایران از این کتاب پاشنۀ آشیلی بسازند برای کوبیدن پروژهای که انسجام منطقی خود را از یک کتاب اخذ نکرده است.
-
۱۳۹۶-۰۹-۰۸ ۰۹:۴۰
آیا فلسفه هایدگر درباره سیاست است؟
مارتین هایدگر: از فلسفه تا نظریۀ سیاسی
از دید هایدگر، این وضعیت انسانهای معاصر است که پرسشگری اصیل دربارۀ وجودشان را با پاسخهای دمدستی[15] -که ایدئولوژیها، رسانههای عمومی و تکنولوژی چیره تدارک دیدهاند- جایگزین کردهاند. در نتیجه هایدگر میکوشد که اکنون مردان و زنان را به پرسش از وجود بازگرداند.
-
۱۳۹۶-۰۷-۲۹ ۱۲:۴۵
پیشگفتار کریستین ژامبه بر ترجمۀ انگلیسی کتاب «کنشِ هستی: فلسفۀ وحی در ملاصدرا»؛
چرا فلسفۀ اسلامی؟!
از یکسو ما باید ببینیم چگونه فلسفۀ اسلامی یک قدرت زندۀ مسلم دارد، از روی این واقعیت که این فلسفه برای تاریخ جهان بیگانه نیست؛ چراکه با سرنوشت متافیزیکی خود ما، هم متافیزیک یونانی و هم کتاب مقدس، مرتبط است یا حتی به آن گره خورده است. در گذشته، فلسفۀ اسلامی به برخی از مقولات ماندگار نگرش ما به جهان، حیات بخشیده است.
-
۱۳۹۶-۰۷-۲۴ ۱۰:۴۳
به بهانه صدمین سالگرد انقلاب روسیه؛
انقلاب اکتبر، مارکسیسم و نتیجۀ عملی آن بر دنیای امروز
از زمان انقلاب ۱۹۱۷، شوروی با تمام دنیا در حال جنگ بود. این را نمیتوان به حساب بداقبالی دانست، زیرا طبق نظریۀ مارکس این موضوع جبر تاریخی است. تلاش برای آزادی از سیطرۀ سرمایهداران بدون جنگ امکانپذیر نیست. روسیۀ شوروی طی این سالها بهای هنگفتی را پرداخت. شاید اگر وسعت زیاد منابع طبیعی سرشار این کشور نبود خیلی زود از پای درمیآمد و انقلاب فرومیپاشید.
-
۱۳۹۶-۰۷-۱۲ ۱۰:۱۴
نقدی بر کتاب «اعتراض- داستانهایی دربارۀ مقاومت»؛
تاریخ در قالب تجربههای شخصی
نگرانی و اضطراب دیگری که بهصورت مداوم احساس میشود، ایمان به روشهای قانونی اعتراض است که با رنج زیاد به دست آمده اما در عصر نئولیبرالیسم در حال تحلیل رفتن است. جنبشهای رادیکال گروهی در دهههای ۱۸۲۰ و ۳۰ مکرراً بازگوکنندۀ مصائب و مشکلات مادی از خلال فساد سیاسی بودند (اهداف آنها فرای اعتراض، تغییر از طریق برقراری دموکراسی در سیستمی بود که از بنیاد متلاشی است).
-
۱۳۹۶-۰۶-۰۴ ۱۰:۱۱
موسی اکرمی/ به بهانۀ پخش سخنانی از دکتر بیژن عبدالکریمی و واکنشها در برابر آنها؛
در ستایش فلسفهورزی راستین و ورزش سالم
آقای عبدالکریمی مسلماً اغراق کردهاند که گفتهاند در برابر پنت هاوس ۱۷۵۰ متر مربعی آقای علی دایی خودشان دارای دو متر مربع هم نیستند. البته ممکن است یک استاد به هر علت و دلیل نتوانسته باشد هنوز به منزل مسکونی با مالکیت شخصی دست یابد. جناب میلانی هم از این سو گرفتار اغراق شده و به شمار زیادی از استادان اشاره کرده است که درآمد زیاد و خانۀ ویلایی دارند.
-
۱۳۹۶-۰۵-۲۳ ۱۵:۳۷
به بهانه انتشار نقد جدید جواد طباطبایی بر آرامش دوستدار در شماره هجدهم فرهنگ امروز؛
طباطبایی - دوستدار در چهار پرده
نقد طباطبایی از جنس مسالهمندی است اینکه مساله درست فهم نمیشود چه از سوی دوستدار و چه از سوی منتقدان او. او اگرچه یک بار غیر مستقیم در پاسخ به اتهام دوستدار او را مورد نقد قرار داد اما اخیرا با نگارش مقالهای مفصل در فرهنگ امروز با عنوان شرایط امتناع به نقد تز امتناع تفکر آرامش دوستدار پرداخته است.
-
۱۳۹۶-۰۵-۱۶ ۰۹:۵۰
ارزیابی اثربخشی پژوهشهای ایران (۱)؛
بار حاصل از پژوهشهای انجام شده در ایران!
اهمیت توجه به «اثربخشی پژوهشهای ایران» از آنجا ناشی میشود که بروز و نهادینه شدن معضل کماثری و یا بیاثری پژوهشها به معنای از میان رفتن امکان هرگونه توسعۀ هماهنگ، یکپارچه و پایدار در جامعه است. از سوی دیگر، تأکید فراوانی که در سیاستهای کلی و سایر اسناد بالادستی نظام به مسئلۀ «افزایش کاربرد و اثربخشی پژوهشهای کشور» دیده میشود حاکی از توافق صاحبنظران عالیرتبۀ ایران در خصوص اهمیت و ضرورت این مسئله است.
-
۱۳۹۶-۰۳-۳۰ ۱۰:۴۴
دیدگاه رضا داوری اردکانی درباره دانشگاه (۱)؛
دانشگاه چیست؟
پیش از اینکه بیاندیشیم که دانشگاه با فرهنگ چه میکند، باید این سوال را مطرح کنیم که فرهنگ چیست و دانشگاه با فرهنگ چه نسبتی دارد و با چه نگاهی به فرهنگ مینگرد؟ دانشگاه در متن منورالفکری قوام یافت و علم جدید در این متن به رشد و بسط رسید فرهنگی هم که میل به انتشار در سراسر روی زمین داشت همانجا نظم و سامان پیدا کرد. اما آنچه در جهان منتشر شد بیشتر علم رسمی اروپایی بود.
-
۱۳۹۶-۰۳-۲۷ ۱۰:۲۹
بهزاد جامهبزرگ/ نگاهی به کتاب «لویاتان در نظریۀ دولت تامس هابز» اثر کارل اشمیت؛
تفسیر اشمیت از هابز و تیزبینی آن یهودی مغضوب
آنچه در بررسی نسبت هابز و اشمیت باید مدنظر قرار گیرد این است که قرابت اندیشههای هابز و اشمیت هرگز به معنی تبعیت کامل اشمیت از هابز نیست. اشمیت عقل نقاد خود را حتی در قبال هابز که نزدیکترین نظرات را در اندیشۀ سیاسی و نظریۀ دولت را به او دارد، تعطیل نمیکند.
-
۱۳۹۶-۰۳-۲۳ ۱۰:۱۰
نگاهی به آشفتگی متفکران و هیئت حاکمۀ شوروی دربارۀ منطق صوری در نیمۀ نخست قرن بیستم(۱)؛
استالین و منطق صوری
از نظر هگل منطق صوری ایستا و نتایج آن کاذب و نادرست بود. هگل منطق را امری تاریخی و انسانی میپنداشت که در بهترین حالت باید بازتابندۀ حرکت و پویایی جهان باشد؛ از طرفی موضوع نظام منطق ارسطویی جزئیات بود، اما از نظر هگل منطق باید از کلیات شروع کند.
-
۱۳۹۶-۰۳-۰۳ ۰۹:۴۵
دیدگاه عبدالله کوثری در باب ترجمههای موازی آثار ادبی؛
فضل تقدم و تقدم فضل مترجمان کهنهکار
بحث سر این است که ما امیدواریم کسی که کار بیست یا سی سال پیش را دوباره ترجمه میکند، یک گام جلوتر برود، ولی من پیشاپیش بگویم متأسفانه ما امروز در نسل جوان هیچ مترجمی نداریم که به گرد محمد قاضی برسد که بخواهیم بگوییم که مثلاً تو «دن کیشوت» را یکبار دیگر ترجمه کن تا ترجمۀ قاضی کنار برود.
-
۱۳۹۶/۰۲/۱۱
گفتوگوی اختصاصی فرهنگ امروز با مایکل والزر؛
با جان راولز مناقشهای ندارم
تقریباً همهچیز برای من حیرتانگیز است. ما دانشگاهیها و اندیشمندان، فهم جامعی نسبتبه جهان نداریم. شورویپژوهانمان سقوط اتحاد جماهیر شوروی را پیشبینی نکرده بودند. عربپژوهانمان انتظار بهار عربی را نداشتند، شکست بهار عربی را نیز پیشبینی نکرده بودند. آمریکاپژوهانمان، مانند خود من، با پدیدۀ دونالد ترامپ غافلگیر شدند. من فکر میکنم این نشانۀ امیدوارکنندهای است که سیاست هنوز جایی است که ما میتوانیم در آن غافلگیر شویم، گرچه برخی از غافلگیریها خیلی وحشتناکاند.
-
۱۳۹۶/۰۲/۰۹
گفتوگو با فرزاد موتمن پیرامون فیلمهای شاعرانه؛
دیالوگنویسی در ذات ادبیات ما نیست
ادبیات ایران بهشدت توصیفی است، داستانگو نیست و درعینحال تخیلی هم نیست. به نظر میرسد وقتی وارد حیطۀ دیالوگنویسی میشویم، ادبیات ما بهشدت افت میکند و به نظر من، این ضعف نیست، بلکه ویژگی ادبیات ماست که درست برخلاف ادبیات اروپاست. آنها هفتصد سال پیش شکسپیر داشتند که اساساً دیالوگنویس بوده است. آن سنت همچنان باقی مانده است و امروزه هم جذابترین دیالوگها را کماکان آنها مینویسند.
-
۱۳۹۶-۰۲-۰۴ ۰۹:۰۵
گفتاری از رضا داوری اردکانی در باب آیندهنگری - آیندهنگاری و برنامهریزی(۱)؛
میل ذاتی تجدد به زمان آینده
پیداست که علم جدید علم به هستی جهان و آنچه هست نیست بلکه علم سازنده است و علم سازنده میتواند رویی به سوی آینده داشته باشد. لازم نیست که دانشمندان همه به فکر آینده باشند و برای آینده کار کنند. آنها کار خودشان را میکنند و به علم خودشان مشغولند و بدون اینکه معمولاً بدانند با علمشان جهان مبدل و متحول میشود اما به اعتبار دیگر دانشمند اگر دانشمند است در علم کاری جز تحقیق حقیقت ندارد و در بند اینکه علمش چه سود دارد نیست و نباید هم باشد اما علم جدید در ذاتش تکنولوژیک است.
-
۱۳۹۵-۱۲-۱۱ ۱۱:۲۷
علی میرسپاسی چگونه با دمیدن در نبردی بیحاصل، فلسفه و تجربه را رودرروی یکدیگر قرار میدهد؛
اوقات عرفی به افق میرسپاسی
گرچه میرسپاسی پهلوانانه معرکۀ هواداری از مدرنیته را برپا نموده است، زنجیرهایی را به خود میبندد که پاره نمیشوند و مارهایی را از کوزه بیرون میآورد که تماشاگران را میگزند. اگر کار روشنفکران در میانۀ امر روزمره است، تکلیف جامعهشناسان خارجنشین ایرانی چیست و آیا صدور دستورکارهای آنان برای تئاتر سیاست در خیابان، فرقی با فلسفیدن بر کرانههای دریای افکار برای یافتن امواج حقیقت دارد؟
-
۱۳۹۵/۱۲/۰۸
عرفان، مولانا و تجدد در گفتوگو با فرهنگ رجایی؛
گرسنگی برای خدا
اربابان اندیشه و فکر چندین سال است که راسخانه ابرام میورزند که جهان با یک بحران اقتصادی درگیر است. بحران اصلی بشر امروز همان است که همیشه انسان را به خود مشغول داشته و آن جز تشنگی برای یک زندگی موفق از نظر کمّی و معنادار از جهت کیفی نیست.
-
۱۳۹۵/۱۱/۲۶
نگاهی تطبیقی به اهداف و رویکردهای کرسی ایرانشناسی در آمریکا و ایران در گفتوگو با تورج دریایی؛
فکر میکنیم که تمدن ایران را میشناسیم!
ایران مانند کشورهای همسایۀ ما نیست که در قرن گذشته به وجود آمده باشند. نام کشور و تمدن ایران داستانی دیرینه است. این سخنان بهخاطر احساسات ناسیونالیستی نیست، بلکه حقیقتی است که در کمک به تمامیت ارضی ایران نقش ایفا میکند. داشتن دانش دربارۀ ایران به نحوۀ رفتار با اقوام و گروههای مختلف ایران کمک میکند.
-
۱۳۹۵-۱۰-۱۱ ۰۹:۳۳
خوانش غربیان از ابنسینا (۱)؛
آکویناس، گنت، ابنسینا و چندوچون تأویل معنای شیء
ابنسینا به جای تفکیک معانی یا کاربردهای مختلف «وجود داشتن» یا «بودن»، میان متعلقات گزارههای صحیح و اشیا در مقام جواهری که سازندۀ عالم هستند، تفاوت میگذارد. خوانندگان متعدد ابنسینا در غرب تلاش کردهاند از این تفاوت بیشترین بهره را ببرند. توماس آکویناس میان واژۀ «شیء» و «موجود» تفاوت میگذارد، آن هم بر مبنای این پرسش: آیا این دو به چیزی راجعاند که خود شیء است و بدینگونه بر ماهیت و ذات شیء نظر دارند، یا به این واقعیت که شیء هست، به بیانی به وجود آن؟
-
۱۳۹۵-۰۹-۳۰ ۰۹:۰۶
نگاهی به آئیننامه جدید ارتقاء اعضاء هیات علمی وزارت علوم که از اول دی لازم الاجراست؛
بوق حمام و مسئلهای به نام ابتذالِ ارتقاء
حکایتِ تولید ۱۰.۰۰۰ مقاله علمی، پژوهشی، حکایتِ تاجرزادهی نابخردی است که به توصیه پدر که تجارت خریدن کالای ارزان و فروختن آن به قیمتی بالاتر است، گوش سپرد و با دیدن قیمت ناچیز بوق حمام در شهری دیگر و تفاوت قیمت آن در شهر خود، تمام سرمایهاش را بوق حمام خرید، غافل از اینکه در شهر خود تنها یک حمام وجود دارد! از تنظیمکنندگان آئیننامهای چنین مضحک نیز باید پرسید در شهر شما چند حمام وجود دارد؟