-
۱۳۹۴-۱۱-۲۸ ۰۹:۱۸
یورگن هابرماس (۲)؛
دمکراتیزه کردن دانشگاه
مادامی‌که نخواهیم عامدانه روی حصول عقلانیت درنگ کنیم، نیازی به پذیرش وجود موضعی مخالف بین دانشگاهی با هدف تخصصی کردن مشاغل و دانشگاهی با هدف سیاسی کردن امور بیرونی و پدیده‌های خارجی نیست؛ به همین دلیل نباید از وجود دانشگاه غیرسیاسی‌شده یا بی‌تفاوت نسبت به مسائل سیاسی خوشحال باشیم، سیاست‌های روز باید به‌عنوان بخشی از جامعه‌ی درونی دانشگاه به شمار آیند.
-
۱۳۹۴-۱۱-۲۶ ۰۹:۰۶
کارل پوپر/ پیش‌بینی و پیشگویی در علوم اجتماعی(۲)؛
جایگاه نظریه توطئه در پیشگویی‌های علوم اجتماعی
توطئه‌ها به ندرت موفق هستند، نتایج حاصله معمولاً به شدت متفاوت از نتایج مورد نظر است. چرا نتایج حاصله‌ی توطئه‌ها معمولاً به شدت متفاوت از نتایج مورد نظر هستند؟ چون این چیزی است که معمولاً در زندگی اجتماعی رخ می‌دهد، چه برحسب توطئه‌ها باشد و چه نباشد. این تذکر فرصتی را به ما می‌دهد که وظیفه‌ی اصلی علوم اجتماعی تئوریکی را تعیین کنیم. باید واکنش‌های اجتماعی غیرعمدی کنش‌های عمدی انسان‌ها را دنبال کرد.
-
۱۳۹۴-۱۱-۲۵ ۰۹:۰۴
یورگن هابرماس (۱)؛
رسالت دانشگاه در جامعه‌ی مدرن
گسترش دانش در دانشگاه‌ها بر کنش تفاهمی و ترابطی نیز تأثیر می‌گذارد، مع‌ذلک نکته‌ی درخور تأمل این است که هرگاه یک دانشگاه بر اساس استدلال‌های منطقی یا مطابق با اصول عقلانیت به‌مثابه یک کارخانه سازمان‌دهی شود، در آن صورت بدون آنکه خود واقف باشد به طور غیرمستقیم بر روند «درک خود» فرهنگی و هنجارهای عوامل اجتماعی تأثیر خواهد گذارد.
-
۱۳۹۴-۱۱-۲۴ ۰۸:۳۲
نگاهی به سمینار سال ۲۰۱۰ بین آلن بدیو و اسلاوی ژیژک؛
آیا لکان پادفیلسوف است!؟
این بدیو است که دیدگاه‌های دوست خود را به چالش می‌کشد؛ به نظر او ژیژک پادفلسفه را با فلسفه‌ی انتقادی یا نقد خلط کرده! و این‌ها دیدگاه‌های یک‌سانی نیستند. سؤال موضع پادفلسفی محدوده‌های تفکر عقلانی آن‌طور که کانت می‌گفت، نیست، بلکه چیز رادیکال‌تری است که تجربه را بالاتر از تفکر عقلانی می‌نشاند.
-
۱۳۹۴-۱۱-۲۱ ۱۰:۰۳
کارل پوپر/ پیش‌بینی و پیشگویی در علوم اجتماعی(۱)؛
نومیدی تاریخیگران ناامید
درک و تفهیم اینکه علوم اجتماعی نمی‌توانند تحولات تاریخی آینده را پیشگویی کنند برخی نویسندگان عصر نوین را به یأس و نومیدی سوق داده است و به دفاع از خردگریزی (irrationalism) سیاسی برانگیخته است، آنان با تشخیص ویژگی قدرت پیشگویی با سودمندی عملی، علوم اجتماعی را غیرمفید اعلام می‌کنند. اما هنوز نیازی با یأس منطقی وجود ندارد، تنها کسانی که نمی‌توانند تمایز بین پیش‌بینی معمولی را از پیشگویی تاریخی تشخیص دهند، به‌عبارت‌دیگر، تنها تاریخیگران (تاریخیگران ناامید) امکان دارد به چنین یأس منطقی دچار شده باشند.
-
۱۳۹۴-۱۱-۱۳ ۰۹:۲۹
مارتین هایدگر؛
درباره‌ی پدیدارشناسی روح هگل
سیستم دایره المعارف با طرح‌های اولی سیستم قرابت بیشتری دارد تا با سیستم پدیدارشناسی، این سیستم در چارچوب کلیت فلسفه‌ی هگلی متفرد است و با این وصف، بالضروره به‌صورت درونی آن تعلق دارد، زیرا پدیدارشناسی روح بااین‌همه اثر و راه باقی می‌ماند، راهی که نه تنها یک بار بلکه همواره به یک معنای معین و ضروری زمینه را برای سیستم دایرۀ‌المعارف مهیا می‌سازد.
-
۱۳۹۴-۱۰-۳۰ ۰۸:۴۶
هرمنوتیک چیست؟ (۲)؛
سیر رشد اندیشه‌های هرمنوتیکی در دوران معاصر
خوانش منجر به دگرگونی می‌شود، «دگرگونی در امر حقیقی» اما امر حقیقی محصول یك روش حسابگرانه در معنای یك فرمول قطعی و از پیش تعیین شده نیست؛ و نه حتّی قاعده‌ای كه چنانچه برّه‌وار از آن پیروی شود لاجرم به نتیجه‌ای قطعی برسد. آن دگرگونی به حقیقتی زنده، حقیقتِ روح یا آنچه هگل Geist می‌خواند یا Geistwissenschaft (دانش روح‌شناسی) منجر می‌شود؛ چیزی که بیش از روش به بازی نزدیك است.
-
۱۳۹۴-۱۰-۲۷ ۰۸:۳۹
هرمنوتیك چیست؟(۱)؛
سیر رشد اندیشه‌های هرمنوتیکی از ابتدا تا دوران معاصر
بهترین راه به منظور مهیّا شدن فرد برای رویارویی با یك متن و فهم آن چیست؟ اگوستین پاسخ می‌دهد:«درمان اساسی ناآگاهی از نشانه‌های صحیح، دانشِ زبان‌هاست.» او مخالفتی با بهره‌گیری از ترجمه‌ها ندارد برعكس چنین تنوعی از ترجمه‌ها (هر ترجمه، خود می‌تواند یك تفسیر باشد) فایده نیز دارد. در نزد او مطالعه‌ی شماری از متون به روشن‌شدن عبارات مبهم‌تر كمك می‌كند.
-
۱۳۹۴-۱۰-۲۰ ۰۸:۴۷
تری پینکارد/نگاهی به کتاب «۲۵ سال فلسفه: یک بازسازی نظام‌مند»؛
تاریخِ فلسفه فقط ۲۵ سال طول کشیده است
هگل هنگامی که نگارش پدیدارشناسی را شروع کرد، نقداً رویکردِ بیشتر دیالکتیکی خود را اتخاذ کرده بود، اما هنوز به این ایده که این دیالکتیک یک جنبۀ تاریخی نیز دارد نرسیده بود. هگل وقتی هنوز در مرحلۀ غیر تاریخی بود، گمان می‌کرد که کار خود را کامل کرده است. اما در این دوره با صاحب چاپخانه اختلاف‌نظر پیدا کرد و کلِ پروژه متوقف شد و هنگامی که دوباره آغاز شد، کتاب بسیار طولانی‌تر از چیزی بود که انتظار می‌رفت.
-
۱۳۹۴/۱۰/۲۰
مصاحبه با اورهان پاموک در خصوص رمان «بیگانگی در ذهن من»؛
یک ذهن عجیب
ترکیب، یک امر واقعی است، تقریباً مانند غریزه‌ای حیوانی. می‌خواهم بدانم آیا قابل خوانش است؟ آیا جالب است؟ خواندن و دیدن جهان در ۶۰۰ صفحه از نگاه و طرز تفکر مولوت ممکن است کمی خسته‌کننده باشد؛ می‌خواستم راوی را پاره‌پاره کنم تا صداهايى را وارد متن كنم كه با او مخالفت كنند، تا نقطه‌نظر او و نقطه‌نظر صداى نويساى شخص ثالث را به چالش بكشم و این کار را انجام دادم.
-
۱۳۹۴-۱۰-۱۹ ۱۰:۳۴
اندیشه‌ی جهادی سلفی چگونه رشد یافت؟
پیمان پنهانی مدل جهادی سلفی و مدرنیته جهانی
میانجی الکترونیکی (اینترنت) از طریق اندیشه در تفکر ابزاری پیشرفته، کمک شایانی در انتقال و انتشار ایدئولوژی‌های راست‌گرای نابودکننده به تعداد بی‌شماری از هواداران نمود که این خود غرق در فرهنگ استهلاک می‌شود، به‌ویژه که این خط‌مشی‌ها و ایدئولوژی‌ها ضرورتاً نیازمند ابزارهای فکورانه و نقد نیست، در عوض، انرژی‌های عاطفی خروشان را در ارتباط با موضوعاتی مانند دین و امت و وطن به خدمت می‌گیرد.
-
۱۳۹۴-۱۰-۱۵ ۱۱:۴۰
نگاهی به وضعیت پناهندگان در جنگ جدید؛
شاید آرنت درست می‌گفت
هانا آرنت هم از بی‌وفایی و خیانت اروپا به افراد فاقد تابعیت شگفت‌زده بود. او در سال ۱۹۳۳ تبعید و در سال ۱۹۳۷ تابعیت آلمان از او سلب شد. سپس از فرانسه ویشی فرار کرد و بالأخره در سال ۱۹۴۱ به امریکا رسید. آرنت در سال ۱۹۴۸، در کتاب «ریشه‌های توتالیتاریسم» نوشت که این «شهروندی» است که به انسان‌ها «حقِ حق‌داشتن می‌دهد». او عقیده داشت آوارگان نیز به این دلیل که انسان‌اند، حقوقی دارند؛ اما تجربهٔ خود او درسی متفاوت به او داده‌بود
-
۱۳۹۴-۱۰-۱۲ ۱۳:۱۸
تری ایگلتون؛
ژیژک؛ ملغمه‌ی غریب واقعیت و توهم
بلندپرواز و اندکی جنون‌زده که ساکت کردنش تقریباً غیرممکن است، ژیژک کسی است که همین که از خواب بر می‌خیزد درباره‌ی تحلیل روحی ـ روانی سخن می‌گوید و بعد درباره‌ی صیهونیسم سخنوری می‌کند. به‌عنوان یک روشنفکر فعال آتشین‌مزاج به نظر می‌رسد که در آن واحد در شش نقطه‌ی این سیاره حضور دارد درست به‌مانند سقراطی که داروهای انرژی‌زا مصرف کرده باشد. روزش ممکن است با ملاقات با جولیان آسانژ در سفارتخانه‌ی اکوادور آغاز و به نامه نوشتن در حمایت از یکی از اعضای زندانی گروه «پوسی رایت» ختم شود.
-
۱۳۹۴-۱۰-۱۲ ۱۱:۴۱
نقدی بر روایت‌گراییِ وایت و انکراسمیت (۳)؛
«چرخش استعاری»، یک فلسفه‌ی تاریخ نامناسب
بنابراین «چرخش استعاری» آن چنان که توسط وایت و انکراسمیت صورت‌بندی شده است، به عنوان یک فلسفه‌ی تاریخ نامناسب است و تحلیل‌هایی بهتر و متناسب‌تر با عمل تاریخ می‌باید جای آن را بگیرند. چنین تحلیل‌هایی باید وجوه استعاری و نظری را هم در پژوهش و هم در روایت به رسمیت بشناسند و از مفهومی از استعاره بهره گیرند که صادق یا کاذب بودنِ گزاره‌های استعاری را تعیین کند.
-
۱۳۹۴-۱۰-۰۷ ۰۸:۳۱
نقدی بر روایت‌گراییِ وایت و انکراسمیت (۲)؛
پوزیتیویسم وارونه
هم وایت و هم انکراسمیت با وارونه ساختن تجربه‌گرایی در عوض انکارش آن را حفظ می‌کنند. این تجربه‌گرایی وارونه شده، کارکردی کانونی نیز در روایت‌گرایی استعاری بر عهده می‌گیرد چرا که اثبات‌پذیریلنگر مدّعیاتِ بنیادین در باب تخیّلی بودنِ روایت‌گری به نحو کامل به تعارض صریح‌اش با تجربه‌گرایی وابسته است.
-
۱۳۹۴-۱۰-۰۶ ۰۸:۳۴
نگاهی به روش تبارشناسی فوکو؛
فوکو، تاریخ و علوم اجتماعی
روش تبارشناسی فوکو، آن تفاسیر و توجیهات پیرامون زمال حال که آن را به گونه‌ای به تصویر می‌کشند که گویی گریزناپذیر و ازاین‌رو نتیجه‌ی ضروری گذشته بوده است تحلیل می‌برد. تبارشناسی این برداشت از گریزناپذیری را با نشان دادن این نکته که مسیر تاریخی زمان حال با «شبکه‌ای از احتمالات»، تصادفات و پیامدهای ناخواسته، پیوسته بوده است به چالش می‌کشد.
-
۱۳۹۴-۱۰-۰۳ ۰۹:۵۳
تاملی بر روش مطالعات قرآنی خاورشناسان معاصر؛
قرآن به زبان غربی
در طول تاریخ بر مطالعات خاورشناسان، اصل مسلم و بدیهی‌ای سایه افکنده است، اینکه قرآن از طرف خداوند نیست، بلکه از طرف خود محمد است؛ تمام همّ و تلاششان این بوده است که رابطه‌ای وهمی و یا موضوعی بین قرآن و کتاب مقدس به اثبات برسانند! با این سابقه باز مدعی روش علمی بی‌چون‌وچرا هستند! البته روش علمی، موضوع‌محور و بی‌طرفی در این عرصه، الزامات معرفتی بسیاری دارد که نمی‌شود آن‌ها را نادیده گرفت.
-
۱۳۹۴-۱۰-۰۲ ۰۹:۱۵
نقدی بر روایت‌گراییِ وایت و انکراسمیت (۱)؛
شش تز در باب فلسفه‌ی روایت‌گرای تاریخ
هیچ جایی برای شکاکیت تاریخی وجود ندارد. ما می‌توانیم عقلانیت را در این ببینیم که چرا مورخان در هر مرحله از مناظره‌ی تاریخی، یک دیدگاه را در باب گذشته بر دیگر دیدگاه‌ها ترجیح می‌دهند. شکاکیت فقط هنگامی نتیجه می‌شود که فرد از عقلانیتِ موجود در مناظره‌ی تاریخی خرسند نشده و نیاز به بنیان‌های مطلق احساس شود. اما در عمل این احساس نیاز هرگز به چیزی فراتر از این توصیه به مورخان که کارشان را دقیق و آگاهانه انجام دهند، منجر نخواهد شد.
-
۱۳۹۴-۰۹-۱۷ ۰۸:۳۰
آلبرت اینشتاین؛
علم و مذهب
هرچه تکامل معنوی بشر پیشتر می‌رود من بر این عقیده استوارتر میشوم که مسیر دین‌داری حقیقی در ترس از زندگی، ترس از مرگ و ایمان کورکورانه واقع نشده است، بلکه در تکاپو برای دانش عقلانی جای گرفته است. در این معنا، من معتقدم که کشیش اگر میخواهد حق رسالت آموزشی والای خود را به جای آورد، باید تبدیل به آموزگار شود.
-
۱۳۹۴-۰۹-۰۵ ۰۹:۳۷
ریچارد رورتی؛
نگاه پراگماتیستی به فلسفه تحلیلی معاصر
در فلسفه معاصر شکاف بزرگی بین بازنمودگرایان ، افرادی که معتقدند واقعیت غیربشری طبیعتی ذاتی دارد که آدمیان مکلف به فهم آن هستند، و ضدبازنمودگرایان می بینم. به نظر من حق با اف. سی. اس شیللر بود وقتی گفت که «پراگماتیسم... در واقع صرفاً اطلاق اومانیسم به نظریه معرفت است. » من حرف شیللر را این طور تفسیر می کنم که ادعای اومانیست مبنی بر اینکه انسان ها تنها در برابرهمدیگر مسئول اند، مستلزم دست کشیدن از بازنمودگرایی و رئالیسم است.
-
۱۳۹۴-۰۸-۳۰ ۰۹:۰۰
جی. سی. لستر؛
خردگرایی انتقادی
خردگرایی انتقادی به زبانی ساده و سرراست، نظرگاهی است که می‌گوید همه‌ی آنچه ادعا می‌شود دانش است، در غایت خود جز نظریه‌ای جایزالخطا نیست: حدس‌هایی صرف که می‌توانیم آزمایش‌شان کنیم اما هرگز با پشت سر گذاشتن این آزمایش‌ها، به امری محتمل‌تر از حدس صرف بدل نخواهند شد. هرگز هیچ حقیقتی تا هیچ درجه‌ای وضع نشده است. چیزی که از پی می‌آید تنها یک طرح کلی است از شرحی بر این نظرگاه ضدشهودی.
-
۱۳۹۴-۰۸-۲۵ ۰۹:۲۴
نگاهی به نظریه‌های تبیین/ بخش سوم؛
تبیین و علم معرفتی؛ تبیین و ناتورالیسم
اکثر ناتورالیست‌های معاصر تنها این اندیشه را رد می‌کنند که پژوهش فلسفی می‌تواند از جایگاه برتری در خارج از علم انجام گیرد و منکر قضاوت‌های ارزشی هستند که ما درباره‌ی تعقل علمی و مفاهیم علمی که دارای مقام پیشینی هستند، انجام دهیم؛ به‌عبارت‌دیگر، آنان فکر می‌کنند که پژوهش فلسفی بایستی شکل بسیار انتزاعی از پژوهش علمی تلقی شود و آنان بلندپروازی‌های معمولی فلاسفه را به‌مثابه چیزی می‌بینند که باید با استفاده از روش‌ها و ابزارهای بسیاری که فلاسفه به طور سنتی در صدد توجیهش هستند به دست آورند.
-
۱۳۹۴-۰۸-۲۴ ۰۹:۵۴
جان بلامی فاستر؛
امپریالیسم جدید
پیروزی چشمگیر نظریه‌ی مارکسیستی امپریالیسم در قرن بیستم را می‌توان در قدرت‌اش در وارسی پدیده‌هایی از این قبیل توضیح داد: نقش سرمایه‌ی انحصاری، رقابت درون سرمایه‌داری که به دو جنگ جهانی منجر شد، بستن راه توسعه برای بخش عمده‌ای از کشورهای جنوب، بیرون کشیدن مازاد اقتصادی از کشورهای پیرامونی، مداخله‌ی نظامی مکرر، ظهور اشرافیت کارگری در مرکز این نظام، ظهور عناصر وابسته در کشورهای توسعه‌نیافته در اتحاد با سرمایه‌ی خارجی و امواج انقلابی در کشورهای پیرامونی.
-
۱۳۹۴-۰۸-۲۳ ۱۲:۲۳
نگاهی به نظریه‌های تبیین/ بخش دوم؛
تحولات معاصر در نظریه‌ی تبیین
نظریه‌ی تبیین وسلی سالمون شاید در میان سنت رئالیسم متنفذترین نظریه‌ای است که تدوین یافته است. سالمون در همان اوایل یک نظریه‌ی تبیین اساساً معرفتی را تدوین کرد که برحسب آن، تبیین عبارت از فهرستی از عوامل آماری مربوط به حادثه بود، به‌هرحال، او بعداً همین نظریه‌ی خود و هر نظریه‌ی معرفتی دیگر را به دلایل عدم کفایت رد کرد.
-
۱۳۹۴-۰۸-۲۳ ۱۱:۳۳
بررسی کتاب «طرز فکر فرانسوی‌ها: تصویری دل‌انگیز از مردمی روشنفکر» نوشتۀ سودیر آزاریسین؛
فرانسه: تصویری دل‌انگیز از مردمی روشنفکر
آزاریسین می‌نویسد: «بزرگ‌ترین ترس دوگول که همۀ عمرش را برای ازبین‌بردنش صرف کرد، این بود که بخت تاریخی ملت فرانسه خواهد خفت». همین، دلیل بزرگی بود تا دوگل اعتراف کند که «دروغ‌های روحیه‌بخش را به حقایق خفت‌بار» ترجیح می‌دهد. اما در پایان دهۀ ۱۹۸۰، دومی، یعنی همان حقایق خفت‌بار، به پیروزی قاطع نزدیک می‌شد؛ چون افسانۀ فرانسوی‌ها به‌عنوان «ملتی مقاومت‌پیشه» سرانجام رنگ باخت.
-
۱۳۹۴-۰۸-۱۹ ۰۸:۴۲
نگاهی به نظریه‌های تبیین/ بخش نخست؛
نظریه‌ی تبیین همپل و انتقادهای استاندارد از این نظریه
به نظر همپل پاسخ دادن به سؤال «چرا» شامل مراجعه به یک واقعیت ورای تجربه نیست. همپل تبیین را در مفهوم معرفتی به کار می‌برد، در نظر او سؤال «چرا» عبارت از بیان نیاز به کسب کنترل پیش‌بینی‌شده‌ی تجارب آینده‌ی ما است و ارزش یک نظریه‌ی علمی می‌تواند برحسب توانایی آن جهت تولید این نتیجه باشد.
-
۱۳۹۴-۰۸-۱۶ ۰۸:۰۷
نقد کامو از فلسفه‌ی معاصر/ به بهانه‌ی سالروز تولد وی؛
کمدی فیلسوفان؛ نقدی بر بلاهت فیلسوفانه
لحن کنایه‌آمیز کمدی فیلسوفان یک هدف مهم و دقیق دارد و آن تزویر و دوروییِ فلسفه‌ی معاصر -بیش از همه فلسفه‌ی اگزیستانسیالیسم- است. به بیان دقیق‌تر، آنچه کامو واقعاً نمی‌توانست تحمل کند گونه‌ای از فلسفه بود که از خلال فضای آکادمیک و روشن‌فکری فرانسوی فهمیده می‌شد.
-
۱۳۹۴-۰۸-۰۵ ۱۱:۳۱
کدام ویراست آثار هگل را بخریم؟
در باب روح و الفبا: مقایسۀ دو ویراست آثار ایدئالیست آلمانی
تقریباً به‌طور هم‌زمان دو ناشر معتبر علمی، مجموعه‌هایی حاوی آثار اصلی فیلسوف بزرگ گئورگ ویلهلم فریدریش هگل (۱۸۳۱-۱۷۷۰) را روانۀ بازار کرده‌اند. در زمانه‌ای که در دانشگاه‌های آلمانی پرداختن به فلسفۀ کلاسیک آلمانی، به نفع فلسفۀ تحلیلی آنگلوساکسون، که اینک رایج و شایع است، روزبه‌روز به حاشیه رانده می‌شود، مطمئناً چاپ این آثار متهورانه است.
-
۱۳۹۴-۰۷-۳۰ ۰۸:۵۲
جورجیو آگامبن پرده از راز شر برمی‌دارد؛
چرا پاپ بندیکت شانزدهم واقعاً کناره‌گیری کرد
به نظر آگامبن، کلیسا کارکردی در طرح الهی برای رستگاری دارد، اما نه به‌عنوان نیروی ارگانیکِ خیر. بدین‌ترتیب چنین طرحی با این تز الهیاتی تاریخی و تشخیصی-زمانی جایگزین می‌شود که کلیسا همواره و هم‌زمان «هم کلیسای مسیح و هم کلیسای دجال» است. این تفاوت و بدین‌ترتیب «راز شر» (برحسب این تفسیر) نخست در «پایان زمان» یا به عبارت بهتر، در جریان «زمانِ پایان» رفع می‌شود.
-
۱۳۹۴-۰۷-۲۶ ۰۹:۵۴
نقد کتاب « آموزش و دموکراسی در قرن ۲۱» اثر نل نادینگز؛
فلسفه‌ی آموزش در هزاره‌ی جدید
نظریه‌ی نادینگز این است که ما باید برخی از تفکرات قرن بیستمی نظیر رقابت، بروکراسی، تخصص‌گرایی بیش از حد و استانداردسازی را با عاداتی مانند همکاری، اتصال و تفکر خلاق و انتقادی جایگزین سازیم. [از نظر او] ... ما در اهداف آموزشی و برنامه‌ی درسی تحصیلی باید به دنبال راه‌هایی باشیم که ضمن حفظ تعهدمان به ارزش‌های دموکراتیک، با تغییرات اجتماعی از آن زمان تاکنون سازگار باشد. نسخه‌ی آموزشی نادینگز برای هزاره‌ی جدید چرخشی انتقادی را در گفتمان آموزشی و اصلاحات آموزشی کنونی مقرر می‌دارد.