-
۱۳۹۷-۱۲-۰۸ ۱۲:۴۸
دربارۀ کتاب فارم هال؛
علم بر صحنۀ نمایش
ایدۀ جدایی «علم» از «جامعه-سیاست» پندار خامی است که باید از ذهن دانشمندان کنار گذاشته شود و باید آن‌ها این را به‌عنوان یک قاعده بپذیرند که هم تکوین و حفظ یک نظام علمی به‌شدت وابسته به شرایط اجتماعی-فرهنگی موجود است و هم اینکه تحقق و موجودیت یافتن یک نظام علمی امری خنثی نیست و تبعات اجتماعی-سیاسی خُرد و کلان دارد.
-
۱۳۹۷-۱۲-۰۸ ۱۱:۰۱
آیا جواد طباطبایی در بحث با مخالفان خود تندخویی می‌کند؟!
تندخویی ولتر نرم‌خوی
ولتر طی نامه‌ای از رسالۀ روسو -که از نظر ولتر، وی همان علاقه به توحش در کتاب «قرارداد اجتماعی» را دنبال کرده- ابراز ناراحتی می‌کند و با لحنی بسیار تند خطاب به روسو می‌نویسد: «شباهت روسو به یک انسان مانند شباهت یک میمون به انسان است! روسو، سگِ دیوجانس سوفیسط است که هار شده است!»
-
۱۳۹۷-۱۲-۰۷ ۱۰:۱۹
گزارشی از سخنرانی حبیب‌اله فاضلی در همایش اصل ۱۵ قانون اساسی؛
دوگانه زبان پدری و مادری در قوانین اساسی ایران
طی سه دهه گذشته بویژه پس از جنگ تحمیلی این اصل سه دسته روایت را به خود دیده است، روایت تاریخی، حقوقی و سیاسی. دو روایت نخست می‌توانند غایات اصل را منعکس کنند اما روایت سیاسی که بر منطق «دوست- دشمن»/ (زبان ملی – زبان محلی) استوار است و توسط گروه‌های نژادگرا و تجزیه‌طلب ارایه می‌شود خوانشی غیرعلمی، ساختارشکنانه و ضدتاریخی است. به نظرم باید همانند هوبرت شلایشرت کتابی با عنوان «شگردهای بحث با قوم‌گرایان» نوشته شود، قوم‌گرایان در بهترین حالت همه تاریخ و فرهنگ ایران را اپوخه می‌کنند و با حال‌گرایی رادیکال (Presentism) نه به گذشته متعهدند و نه به آینده.
-
۱۳۹۷-۱۲-۰۶ ۱۱:۱۳
شمارۀ نوروزی نشریۀ فرهنگ امروز منتشر شد؛
علیه ایران
اظهارات افرادی که پرچم چپ را به دوش می‌کشند این شبهه را ایجاد می‌کند که گفتمان قومیت گرایی در ایران و ستیز با هویت ملی میراثی باشد از چپ انقلابی. به همین دلیل فرهنگ امروز به دنبال آن است دریابد آبشخور این موضع‌گیری‌ها به چه میزان از اندیشه چپ است.
-
۱۳۹۷-۱۲-۰۶ ۱۰:۴۵
اعتماد به روایت مصطفی ملکیان؛
بزرگ‌ترین سرمایه‌ای که از دست داده‌ایم
اعتماد به لحاظ متعلقش (یعنی اعتماد به چی) هم محل بحث‌های گوناگون است. در این جا باید تفکیک بزرگی میان اعتماد به خود و اعتماد به دیگران صورت داد. یعنی من به لحاظ اخلاقی گاهی نیاز و وظیفه دارم که به خودم اعتماد کنم. یعنی هر کسی وظیفه اخلاقی دارد که در مواردی (نه در همه موارد) به خودش اعتماد کند. گاهی نیز متعلق اعتماد خود من نیستم، بلکه دیگری (کسی یا موجودی غیر از من) است. وقتی متعلق اعتماد موجودی غیر از من است (یعنی من باید به دیگری اعتماد کنم)، آن دیگری خود به سه قسم تقسیم می‌شود...
-
۱۳۹۷-۱۲-۰۵ ۱۰:۴۰
بررسی و نقد کتاب پیدایش ناسیونالیسم ایرانی؛
نژاد و سیاست بی‌جاسازی
یکی از مهم‌ترین و ناشناخته‌ترین پژوهش‌های آینده‌نگر، رابطه بین برخورد ایرانیان با دنیای غرب و شکل‌گیری ناسیونالیسم در ایران است. همان‌گونه که در کتاب تأکید می‌شود، اولین آشنایی ایرانیان با ناسیونالیسم همین تجربه بوده است که ابراهیمی با رویکردی انتقادی، تدوین ناسیونالیسم را به‌رغم ضعیف بودن رویکرد نظری، مورد بررسی قرار داده است. چنین پژوهش‌هایی می‌تواند آغازگر خوانشی انتقادی از پدیده‌هایی شود که در طول تاریخ معاصر ایران بدیهی انگاشته شده‌اند.
-
۱۳۹۷-۱۲-۰۴ ۱۳:۰۰
نسبت فلسفۀ سیاسی فارابی و شیعه؛
جایگاه فارابی در میانه جدال شیعه و سنی
هرچند فارابی و شیعه که مبنای مشترک و عمومی دارند، هر دو معتقدند که حکومت حاکم عاقل زنده، برتر از حکومت قانون است، با این تفاوت که عقل و شعور امام منشأ دینی دارد درحالی‌که عقل، رئیس اول، حکمت بشری است. داوری در باب آنچه گفته، این استنباط است که عقل انسانی برتر از عقل الهی است؛ نتیجه به لحاظ رادیکال، غیرقابل پذیرش است. عقل بشری مستقل و خودبسنده به خود است و این معقول و قابل فهم است، اما ادعای برتری بر نور الهی امام ساختگی است...
-
۱۳۹۷-۱۲-۰۱ ۱۱:۱۵
در پاسخ به «نقد» صالح نجفی بر ترجمه کتاب «بندگان مشتاق سرمایه»؛
دیدن بهتر و انجام‌دادن بدتر
اگر برخلاف برداشت ایده‌آلیستی و اراده‌گرایانه‌ای صالح نجفی در اینجا، متون و ایده‌ها را بدن‌هایی در طول زنجیره‌ای نامتناهی از علل بعید و قریب فهم کنیم، آنگاه هرگز نمی‌توانیم با این قبیل ارزیابی‌های غیرمنصفانه و خصومت‌آمیز، آن هم تنها با نظر به یکی از متونی که مترجمان دراین‌باره ترجمه کرده‌اند، حکم به بسته‌شدن باب «مواجهه با ماکیاولی و اسپینوزا» بدهیم.
-
۱۳۹۷-۱۱-۳۰ ۱۲:۴۹
نقد ترجمه کتاب «بندگان مشتاق سرمایه» اثر فردریک لوردون، ترجمه فؤاد حبیبی و امین کرمی؛
حسی همچون انجام‌دادن چیزی دارم
مترجمان کتاب «بندگان مشتاق سرمایه: اسپینوزا و مارکس در باب میل» که به همت انتشارات علمی و فرهنگی در سال ۱۳۹۷ منتشر شده، قصد دارند باب بحث بسیار مهمی را باز کنند… اما این در، باز نشده، بسته شده است؛ دلیلش را مترجمان ما بهتر از هرکس دیگر می‌دانند، باید بدانند.
-
۱۳۹۷-۱۱-۳۰ ۱۱:۳۷
نگاهی به کتاب نظریه اجتماعی و تاریخ اجتماعی؛
فهم جهان تاریخی چگونه میسر است؟
روند تعامل نظریه و پژوهش تجربی در تاریخ‌نگاری همچنان پرتنش و اضطرابآفرین خواهد ماند و احتمال اینکه بتوانیم راه حلی نهایی برای غلبه بر این معضل بیابیم اندک و شاید نزدیک به صفر باشد. اما آنچه امروزه مورخان از آن نمیتوانند بگریزند این واقعیت است که فهم جهان تاریخی و اجتماعی بدون چارچوبهای نظری و مفهومی دیگر امکانپذیر نیست و پرهیز از رویارویی با نظریههای جدید متضمن تندادن ناخودآگاه به انگارههای نظری منسوخ، خام و ناکارآمد است.
-
۱۳۹۷-۱۱-۳۰ ۱۱:۰۴
دربارۀ نشر کتاب داستان در ایران؛
حال ما بالقوه خوب است
پررنگ‌ترین عقب‌ماندگی صنعت نشر کتاب‌های داستانی ما بهره نجستن از ویراستارانی کارکشته و سرنوشت‌ساز است. چه بسیار روایت‌ها خوانده‌ایم از روابط نویسندگان غولی چون همینگوی و فیتزجرالد و تونی موریسون و غیره با ویراستارانشان که اگر نبودند این‌ها نیز به این قدوقامت درنمی‌آمدند. ظهور جدی ویراستاران فنی -و نه ادبی و محتوایی و ساختاری- در صنعت نشر ایران از اواسط دهۀ ۳۰ و در انتشارات فرانکلین اتفاق افتاد، اما امروز که به اوضاع نشرمان نگاهی می‌اندازیم، می‌بینیم چندان فراتر از آن زمان نرفته‌ایم.
-
۱۳۹۷-۱۱-۲۹ ۱۰:۲۹
نقدی بر تفسیر مصطفی ملکیان از تعبد در حوزۀ دین؛
تعبد عاقلانه
مصطفی ملکیان در مواجهه با دین، یکی از ذاتیات دین‌داری را تعبد تام‌وتمام نسبت به آموزه‌های دینی می‌داند؛ به همین دلیل وقتی سخن از جایگاه عقل و پرسشگری به میان می‌آید صریحاً عقلانیت را در مقابل دین‌مداری و دیانت قرار داده و این دو را خصم یکدیگر می‌شناسد. در این میان معلوم نیست چرا ملکیان توجهی به پشت صحنۀ تعبد دینی در اسلام نداشته و آموزه‌های الهیات مسیحی در تعریف ایمان به مصادیق غیرعقلانی دین تحریف‌شده مسیح را با اسلام یک‌سان می‌پندارد؟
-
۱۳۹۷/۱۱/۲۸
نگاهی به جایگاه سفرنامه‌ها در خلقیات‌پژوهیِ ایرانیان در گفت‌وگو با محمدرضا جوادی‌یگانه؛
ردپای خلقیات ایرانی در سفرنامه‌های بیگانه
بخش مهمی از تصویر ما راجع به خودمان در دورۀ اخیر از سفرنامه‌ها درآمده است، زیرا جزئیات آن را سفرنامه‌ها با داده‌های تاریخی می‌دهند. شاید همین منجر می‌شود که ما نگاه منفی به خود داشته باشیم. شاید ایرانی‌ها در واقعیت این‌قدر همگانی و گسترده حتی دروغ نگویند، اما چون فرض می‌کنیم که همه دروغ می‌گویند، در جامعه محتاط رفتار می‌کنیم و خود همین موضوع به بدتر شدن خلقیات ایرانی دامن می‌زند.
-
۱۳۹۷-۱۱-۲۷ ۱۱:۱۷
داوود فیرحی هفته گذشته در نشست اندیشه ایرانشهری، فردوسی را نماینده ناسیونالیسم تبارگرا خوانده بود؛
غیبت مفهوم ایران در پروژه فیرحی
ایران همین جایی است که ایستاده‌ایم و کتاب های علمی تاریخی، نسخه های اندیشه ای عهد باستان و بناها و آثار و کتیبه هایی که هر روز هم بر کشفیات آن افزوده می گردد جای هیچ گونه انکار و نفی را باقی نمی گذارد.
-
۱۳۹۷-۱۱-۲۳ ۱۱:۲۴
نقدی بر ترجمه پیشگفتار هگل بر ویرایش نخست کتاب دانش منطق؛
«مقدمه» بر منطق هگلی و «گوش‌های زحمت‌کش»
در متن انگلیسی یک y ناقابل از ابتدای کلمۀ years (سال‌ها) افتاده است و تبدیل شده است به ears (گوش‌ها)! هگل در واقع از کاری که سالیانی دراز طول می‌کشد صحبت می‌کند eine vieljährige Arbeit. در متن انگلیسی قطعاً اشتباهی تایپی‌ست؛ اما در متن فارسی یک نگاه سریع و ساده به متن آلمانی و یا حتی یک سؤال ساده که اینجا اصلاً گوش به چه معناست، می‌توانست جلوی این اشتباه را بگیرد. آیا مترجم محترم این سؤال را از خود نپرسیده است؟
-
۱۳۹۷-۱۱-۱۷ ۱۲:۰۶
شبی که ماه کامل شد از نگاه منتقدین؛
عاشقانه های یک تروریست
تقابلی موثر وحرفه‌ای که با تبحر درام وتسلط بر زبان فیلم به شیوایی و ظرافت ساخته وپرداخته می‌گردد. اگرچه فیلم از آلودگی به صحنه‌های خشونت بار وترسیم هیاهوی جنگ وکارزار پرهیز می‌کند، اما همین زاویه نگاه ناظر وتلنگرهای کوتاه از شکل مواجه این گروهک انحرافی که در تفکرات عبدالمجید (معروف به عبد المالک ریگی) برمخاطب عیان می‌گردد برای نگاه پرسشگر او کافی است.
-
۱۳۹۷-۱۱-۱۶ ۱۳:۱۵
درباره «غلامرضا تختی» فیلمی علیه مفهوم مردم؛
زیبایی شناسیِ زهر
غلامرضا تختی ساخته بهرام توکلی فیلمی ست مهم درباره بدنِ ازپادرآمده یک قهرمان که همه سهمِ خود را از آن می خواهند، فیلمی علیه مفهومِ مردم...
-
۱۳۹۷-۱۱-۱۶ ۱۰:۵۱
نگاه تحلیلی-توصیفی به کتاب تبیین و پیش‌بینی در علم؛
مقالاتی در چیستی علم
این کتاب برای علاقه‌مندان به «فلسفۀ علم» مجموعۀ قابل توجهی است به‌ویژه اینکه دکتر نراقی در انتخاب و ترجمۀ مقالات وسواس لازم را به خرج داده است. خوانندگان کتاب هنگامی که مطالعۀ آن را به پایان می‌رسانند، به قول مترجم شاید بتوانند «برای بسیاری از سؤالات خود پاسخ‌های منطقی پیدا کنند» اما این را هم بگویم که سؤالات جدیدی در ذهنشان مطرح می‌شود که برای پاسخ‌گویی به آن‌ها به تفکر و تأمل عمیقی نیازمند هستند که شاید نتوانند به‌سادگی برای آن‌ها «پاسخ‌های منطقی» پیدا کنند.
-
۱۳۹۷-۱۱-۱۵ ۱۰:۵۴
تحلیلی بر اصلاح مدل رسانه‌ای و بهبود وضعیت مطبوعات در ایران؛
ضرورت یک بازنگری
شیوع رسانه‌های جناحی (همانند مطبوعات دولتی، شبه‌دولتی و جناحی در ایران)، تمایل به ابزارسازی رسانه‌ها توسط نخبگان سیاسی و اقتصادی (مدیریت مطبوعات در اختیار نخبگان درون نظام قدرت و یا جریان‌های سیاسی) و استفاده از آن‌ها به‌عنوان ابزار چانه‌زنی، مداخلۀ مکرر و محدودیت فراگیر دولت در نظام رسانه‌ای، توسعۀ کمترحرفه‌ای مطبوعات و نقش غالب قدرت سیاسی در توسعۀ اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و خبری نسبت به نظام بازار موجب شده است تا بازنگری در سیاست‌های رسانه‌ای کشور به‌منظور بهبود نظام مطبوعات به مدلی کارآمد و کیفی به یک ضرورت برای نظام ارتباطی کشور تبدیل شود.
-
۱۳۹۷-۱۱-۱۴ ۱۲:۳۴
نقد و بررسی فیلم مسخره باز به کارگردانی همایون غنی‌زاده؛
یک فانتزی شوخ و لحن سورئال
فانتزی شوخ و لحن سورئال ، مهم ترین خصیصه این فیلم است که در کنار قابلیت های دنیای سی جی، آن را در جایگاه یک اثر آرتیستیک و پیشرو، اما خالی از بن مایه های قانون مند داستان پردازانه قرار می دهد./ در «مسخره‌باز» به دلیل فضا و ساختاری که دارد اصلا قرار نیست که روی هیچ کاراکتری عمیق بشویم. این به جهان فیلم برمی‌گردد اما این میزان از بیهودگی و بی‌کنشی کاراکترها از جایی به بعد نه تنها آزاردهنده می‌شود که ارتباط تماشاگر را با فیلم و روندش قطع می‌کند.
-
۱۳۹۷-۱۱-۱۴ ۱۱:۲۱
نگاهی دوباره به کتاب «ما چگونه ما شدیم؟»
ایران و ایرانی در مظان اتهام
در روزگاری که کم‌وبیش ذهن بیشتر مردم ایران به نظریات عقب‌ماندگی در چارچوب تسلط استعمار و امپریالیسم خو گرفته بود ناگهان این کتاب نگاهی تازه به پدیدۀ عقب‌ماندگی انداخت و گفت چه شد آن‌ها به ما مسلط شدند و چرا ما نرفتیم آن‌ها را استعمار کنیم. همین شاه‌پرسش سرآغازی بود برای نام‌داری کتاب و چاپهای پیاپی آن. اگر دلیری و نوآوری نویسنده را کنار بگذاریم -که در روزگار خودش ستودنی است- در دیگر مسائل کتاب نمیشود به این سادگی سخن گفت و آن را ستود.
-
۱۳۹۷/۱۱/۱۰
گفت‌وگوی میثم سفیدخوش با علی مرادخانی دربارۀ اهمیت فلسفۀ هگل در تکوین علوم انسانی جدید (۲)؛
«روح» دانشگاه
مسئله در همان چیزی است که تلقی قرن هفدهمی از علم اجازه نمی‌دهد اتفاق بیفتد. این تلقی با مسائل تکنیکی برخورد می‌کند و اجازه نمی‌دهد کاری که باید، بشود؛ یعنی کار نظرورزانه در مورد ماهیت علم، سرشت دانشگاه، مفهوم آموزش و مفهوم پژوهش، نه در قالب‌های صوری بوروکراتیکی که در پایان‌نامه‌ها و پژوهش‌ها هست.
-
۱۳۹۷-۱۱-۰۹ ۱۱:۲۸
گزارشی از کتاب پیتر تروانی با عنوان «هایدگر و اسطوره‌ی توطئه‌ی جهانیِ یهود»؛
تجدید نظر در عسرت یک نظریه
ارتباط سامی‌ستیزی هایدگر با ناسیونال-سوسیالیسم نیز خود مسئله‌ای درجه یک است. هایدگر در این قطعات، سامی‌ستیزی‌اش را در پشت ناسیونال-سوسیالیسم پنهان نکرده است، اما چرا؟ تراونی گمان می‌کند به این دلیل که هایدگر قصد داشت سامی‌ستیزی‌اش را از سامی‌ستیزی ناسیونال-سوسیالیست‌ها متمایز کند.
-
۱۳۹۷-۱۱-۰۸ ۱۰:۳۹
مواجهه سینما و مرگ؛
سینما و شیفتگی مرگ
تصادفی نیست که امروزه اسطوره های فوتبال، همپای الهگانِ عالمِ سینما میدرخشند. به همین ترتیب، دیگر هیچ فرقی میان کاشته کریس رولاندو و «پلکان اودسا» نیست. این به معنی ناپدیدی است. پایانِ استعاره. در واقع، منطقه سایه به‌منزله بُعد برسازندۀ استعاره است که استعاره، به حکمِ مرگ و برای اثربخشی نباید از آن تخطی کند.
-
۱۳۹۷-۱۱-۰۷ ۱۱:۱۰
رابطۀ یهودیت با اقتصاد در طول تاریخ (۲)؛
یهودیان ثروتمند؛ شایعاتی نزدیک به حقیقت
تاریخ نشان داد که برخلاف دیدگاه عام، اکثر یهودیان کارگر و تهی‌دست هستند، اقلیت ثروتمند آن‌ها را یهودیان آلمانی سابق تشکیل می‌دهند که پس از مهاجرت به آمریکا نیز همان روش سرمایه‌داری را ادامه دادند... اینکه یهودیان بر صدر جایگاه‌های مدیریتی بانک‌های مطرح دنیا قرار دارند، مردم را بیش از پیش به این‌سو سوق می‌دهد که شاید شایعات به حقیقت نزدیک باشند.
-
۱۳۹۷/۱۱/۰۶
گفت‌وگوی میثم سفیدخوش با علی مرادخانی دربارۀ اهمیت فلسفۀ هگل در تکوین علوم انسانی جدید (۱)؛
فلسفۀ هگل، اینجا و اکنون علوم انسانی در ایران
سفیدخوش معتقد است که تبار مفهوم «علوم انسانی» را می‌توان در دوران پیشامدرن و حتی در فلسفۀ ارسطو نیز بازجست، اما در مقابل، مرادخانی بر این باور است که علوم انسانی جدید تنها پس از شکل‌گیری دستگاه فلسفی هگل و تدوین طرح نظری تاریخ و جامعۀ انسانی از سوی اوست که معنا و هویت می‌یابد. با این حال، هر دو برآن‌اند که فلسفۀ هگل به‌طور عام و تأملات او دربارۀ برخی از شرایط تکوین علم جدید، نسبتی وثیق با شرایط کنونی علوم انسانی در ایران دارد.
-
۱۳۹۷-۱۱-۰۳ ۱۲:۱۲
چند پرده از جلسات ملاقات با هایدگر/ منوچهر آشتیانی؛
هایدگر و ما ایرانیان
کارل لویت در سمینار دانشگاهی خود علیه مداحی هیتلر توسط هایدگر، در حضور ما دانشجویان به طنز و طعنه گفت: عجبا که این استاد معظم ما (و استاد خود لویت) به پیامد قول خود وفادار نماند؛ زیرا اگر هیتلر عقل مطلق تاریخ بود، پس می‌بایست هایدگر بعد از آنکه استالین او را به خاک فلاکت نشاند، استالین را «عقل مطلق تاریخ» معرفی می‌کرد!
-
۱۳۹۷-۱۱-۰۲ ۱۱:۲۱
سعادت از دیدگاه مسکویه؛
به دنبال سعادت قصوی
مسکویه وصول به سعادت قصوی و درجۀ حکمت را بسیار سخت و دیریاب دانسته و آن را نیازمند تلاش مستمر و بدون انقطاع، زمان کافی و حصول تدریجی، دستیابی به کمال قریب از طریق سجیه و کیاست به‌عنوان مقدمه و زمینۀ وصول به سعادت قصوی، احساس لذت از زندگی فضیلتمندانه و ... می‌داند.
-
۱۳۹۷/۱۱/۰۱
پاسخ فواد حبیبی به پرسش‌های فرهنگ امروز؛
نجاتِ ماکیاوللی
پروژۀ رهاسازی یا «نجات» ماکیاوللی رسالتی است که در قریب پانصد سال اخیر همواره مطرح بوده؛ چنانکه در اثر دل لوکزّه می‌بینیم، آلبریکو جنتیلی، یک ایتالیای تبعیدی در انگلستان، استاد حقوق دانشگاه آکسفورد، و از پدران بنیان‌گذار حقوق بین‌الملل مدرن، در همان سدۀ شانزدهم به «نجات» ماکیاوللی از چنبرۀ تفاسیر ساده‌لوحانه و کژدیسه ساختن وی در مقام «آموزگار شرارت» واکنش نشان می‌دهد، و او را متفکری جمهوری‌خواه می‌خواند که با نگارش «شهریار» دست برقضا در پی برملاسازی روش‌های شرارت‌بار حاکمیت برآمده است.
-
۱۳۹۷-۱۰-۳۰ ۱۱:۱۵
رابطۀ یهودیت با اقتصاد در طول تاریخ (۱)؛
تجاری خانه به دوش
در دورانی که مدیترانه کلاً در دست مسلمانان است و مسیحیان امکان تردد در جهان را ندارند، یهودیان به یگانه تجار جهان غرب تبدیل می‌شوند. یهودیان در سراسر جهان حضور دارند. زبان عبری واسطۀ آن‌ها و قوانین اعتماد لازم را برای تجارت ایجاد می‌کند. در شهرهایی که امکان روابط عادی وجود ندارد، یهودیان نماینده‌ای در دفتر صرافی خود قرار می‌دهند تا به امور رسیدگی کند. اختلافات و منازعات بر اساس قوانین تلمود توسط قضات حل‌وفصل می‌شود. حواله‌ها به عبری نوشته می‌شوند. قراردادها توسط حقوق مندرج در تلمود مورد حمایت هستند. این‌گونه است که یهودیان خانه‌به‌دوش کمکم به تجاری خانه‌به‌دوش تبدیل می‌شوند.