-
۱۳۹۸-۰۱-۲۰ ۱۱:۰۲
جورجیو آگامبن پرده از راز شر برمیدارد؛
چرا پاپ بندیکت شانزدهم واقعاً کنارهگیری کرد
به نظر آگامبن، کلیسا کارکردی در طرح الهی برای رستگاری دارد، اما نه بهعنوان نیروی ارگانیکِ خیر. بدینترتیب چنین طرحی با این تز الهیاتی تاریخی و تشخیصی-زمانی جایگزین میشود که کلیسا همواره و همزمان «هم کلیسای مسیح و هم کلیسای دجال» است. این تفاوت و بدینترتیب «راز شر» (برحسب این تفسیر) نخست در «پایان زمان» یا به عبارت بهتر، در جریان «زمانِ پایان» رفع میشود.
-
۱۳۹۸/۰۱/۱۹
گفتوگو با انشاءالله رحمتی در مورد مسئله مترجم؛
ترجمه راهکاری است برای دقیق خواندن یک متن
یک نویسنده، مترجم و هرکسی که بهاصطلاح تولید فرهنگی دارد، تازمانیکه کاری که انجام میدهد تبدیل به مسئلهای برای خودش نشود، نمیتواند پاسخ درخوری به آن مسئله بدهد؛ یعنی اگر مسئلۀ جامعه تبدیل به مسئلۀ من نشود که بخواهم به آن مسئله پاسخ بدهم، پاسخ من عارضی و بهنحوی تصنعی میشود. باید مسئلۀ جامعه تبدیل به مسئلۀ من هم بشود و بعد من درصدد پاسخ برآیم.
-
۱۳۹۸-۰۱-۱۹ ۱۰:۰۹
«هابرماس، زبان و کنش همرسانی» با حضور حسینعلی نوذری، مسعود پدرام و ناصرالدین تقویان؛
غایت گفتوگو صلح است
در مورد موضع هابرماس و نوع گفتمانی که در ایران ارایه داد، باید اشاره کرد که آن موضع دست پخت اطرافیان بود. به همین دلیل مواضعی که اتخاذ کرد، اساسا با بحث نظریه کنش ارتباطی و دیگر دیدگاههای او مغایرت داشت. یکی از انتقادهایی که به هابرماس وارد شد، همین معنا بود. او در یکی، دو سخنرانی و مطالبی که بعد از بازگشت از ایران نوشت، به این زمینهسازی و فراهم کردن پارهای از شرایط که او در آن شرایط صحبت کند، اشاره کرد. این امر صرفا به هابرماس مربوط نمیشود. دیگر متفکرانی هم مثل والرستاین و آلن تورن که به ایران آمدند، به این مشکل دچار شدند. بنابراین زمینه (context)های بحث متفاوت است و باید به این اختلاف زمینهها توجه کرد.
-
۱۳۹۸-۰۱-۱۸ ۱۰:۳۹
بازتابی کوتاه از شماره بیست و سوم نشریه فرهنگ امروز؛
شناخت مفهوم پوپولیسم
پوپولیسم را نمیتوان یک ایدئولوژی به حساب آورد، نه به مفهوم آگاهی کاذب مارکسی، نه یک دستگاه منسجم فکری و معرفتی که دارای هستیشناسی خاص خود است، بخشی از یک سیاست دیگر است و هنگامی نام امر سیاسی به خود میگیرد که مورد استفاده احزاب قرار گیرد. آنها به دنبال اقلیت و یا فرودستانی میگردند تا با تحریک احساس هویتشان با ادعایی بتوانند وارد میدانشان کنند. در این خصیصه آنها با اکثریت سر سازگاری ندارند. سیاستشان بر مبنای تحریک هویت تعریف میشود چون پیرو اقلیت هستند.
-
۱۳۹۸/۰۱/۱۷
گفتوگو با اریک هابسبام (۱۹۹۵)؛
تاریخ در «عصر نهایتها»
در زمینهی فاشیسم در ایالات متحد، اعتقاد دارم که جنبشهای ارتجاعی، [از جمله] جنبشهای نژادپرستانه، همگی بسیار قدرتمندند، اما فکر میکنم به سنت فاشیستی در اروپا تعلق ندارند یا نداشتند. تناقض اینجاست که به نظر میرسد پس از مرگ فاشیسم، نشانههای بیشتری از آن وجود دارد. این واقعیت که راست افراطی یا بخش مهمی از راست افراطی به نمادها و حتی به منبع الهام ایدئولوژیکی فاشیسم اروپایی، بهویژه نازیسم، گریز میزنند، برایم جالب به نظر میرسد. منظورم افرادی است که مواد منفجره زیر خطهای راهآهن میگذارند و خود را پسران گشتاپو مینامند.
-
۱۳۹۸-۰۱-۱۷ ۱۲:۰۷
دیدگاه انتقادی به تاریخچۀ فکر ایرانشهری؛
مبادی دولت ملی در تاریخ ایران
از آغاز برآمدن ساسانیان تا فراهم آمدن مشروطهخواهی (دوران قدیمی ایران) تمامی دولتهایی که بر این سرزمین فرمان راندن، نتوانستند و یا به عبارتی امکانات نظری آن را نداشتند که در تشکیل «دولت انضمامی» توفیق یابند. حتی این امکانات نظری که بعدها به دست مشروطهخواهان افتاد، به دلیل برچسب وارداتی بودن، خاصیت اولیهاش را از دست داد و در نهایت آماج غربزدگی شد. بهعبارتدیگر، حتی در آنجایی که موادی برای توصیف دولت انضمامی فراهم آمد، نتوانست پاسخگوی نیازهای اولیه آن باشد.
-
۱۳۹۸-۰۱-۱۷ ۱۰:۴۹
تاملاتی درباره انقلاب در گفتارهایی از مراد فرهادپور، صالح نجفی و محمد مالجو؛
شعله امید برای بهروزی همگان
آدورنو میگوید هدف همه انقلابها نوعی غلبه بر ترس است و ترس نیز، ترسی اسطورهای است که نهایتا در ریشههای ماقبل تاریخی هر گونه نظام سلطه، اعم از سلطه سیاسی یا اجتماعی یا فرهنگی یا ... قرار دارد. یعنی هر شکلی از فرادستی-فرودستی به ریشههای اسطورهای باز میگردد و انقلاب میکوشد بر این ترسی که اسطوره در دل همه شکلهای تجربه اجتماعی درج کرده، غلبه کند.
-
۱۳۹۷-۱۲-۲۸ ۲۲:۱۲
بسته پیشنهاد نوروزی فرهنگ امروز؛
باهم بخوانیم و ببینیم
تعطیلات نوروز از بهترین زمانها برای اختصاص دادن زمان برای فیلمهای ندیده و کتابهای نخوانده است. فرهنگ امروز طبق روال پیشین لیستی از کتاب و فیلم و سریال تهیه کرده که به خوانندگان خود پیشنهاد دهد. کتاب ها و فیلمهایی که در یکی دو سال اخیر نشر یافتهاند و اهالی فرهنگ امروز یا خواندهاند و دیدهاند و به شما پیشنهاد میکند که بخوانید یا خود هم میخواهند همراه با شما در ایام نوروز بخوانند و ببینند.
-
۱۳۹۷-۱۲-۲۲ ۱۱:۲۹
نگاهی به دو کتاب تازه منتشرشده از فرانسیس فوکویاما و آنتونی آپیا؛
هویت چیست؟
یک دانشمند سیاسی ژاپنی-آمریکایی و یک فیلسوف غنایی-بریتانیایی-آمریکایی پا به کافهای گذاشتند که در آن جاروجنجالی بر سر هویت به راه افتاده است. فیلسوف فریاد میزند: «دعوا را تمام کنید! هویتهایی که بر سر آن نزاع میکنید دروغی بیش نیست.» دانشمند سیاسی گامی به جلو مینهد و میگوید: «آنها دروغ نیستند، فقط آن هویتهایی نیستند که برایشان باید جنگید!»
-
۱۳۹۷-۱۲-۲۱ ۱۰:۴۳
نگاهی به کتاب سیاستنامه سعدی؛
بازخوانی ساختارگرایانه گلستان سعدی در بستر اندیشه سیاسی ایرانشهری
سعدی متفکری تکنیکی و بسیار واقع گرا است که سیاست را به مثابه تدبیر ساختارهای زندگی روزمره با استفاده از اندرزنامه های اخلاقی جایگاهی، معنا میسازد. سعدی در گلستان سعدی چهار ساختار اصلی قدرت، لذت، ثروت و فرهنگ را شناسایی میکند، آنها را معرفی کرده و تکنیک های حل و فصل آنها را به بشر میآموزد.
-
۱۳۹۷-۱۲-۲۰ ۰۹:۵۸
جستاری دربارۀ زندگی فردیک ویلهلم نیچه؛
نیچه، قهرمان تراژیک کهکشان فلسفه
دیونیزوس (خدای شراب و تاک) برای نیچه نماد رود سرکش زندگی است که تمام سدها را میشکند و هیچ بندوباری نمیشناسد؛ قانون طبیعت که در پی زایش و عشرت برای بقاست. در آیینهای دیونیزوسی میبینیم که پرستندگان ژولیده و سرمست، سرازپانشناس با زندگی یکی میشوند و با خنیاگری سدهای آبرو و شرم فرومیریزد و زنان و مردان در رود زندگی غوطهور میشوند. این طغیانی است که با صداهای رهاشده از حنجرۀ هستی به دنبال زندگی و مسرت است. اما آپولون نماد نور، خرد، اندازه و بندوبار است. نگرهای که نمایندۀ ایزدان قانونگذار المپ است که چارچوبهای متعالی زندگی فردی و اجتماعی را برساختهاند.
-
۱۳۹۷-۱۲-۱۹ ۱۱:۴۲
بررسی و نقد کتاب روشنفکران و دولت در ایران: سیاست، گفتار و تنگنای اصالت؛
در وصف روشنفکران عرفی
روشنفکران و دولت در ایران، هم تاریخ وقایع است و هم تاریخ اندیشه، شرح فعالیتهای روشنفکران عرفی ایران و مطالعۀ دگرگونیهای گفتار آنان طی دو دههای است که به انقلاب اسلامی انجامید. گزارش سفر پرماجرای آنهاست از عضویت در حزب توده در اوائل دهه ۱۳۲۰ و جبهه ملی لیبرال در دهه ۱۳۳۰ تا روزگاری که اعمال و گفتار آنان تحت کنترل شدید و جدی قرار گرفت.
-
۱۳۹۷-۱۲-۱۹ ۱۰:۲۳
سیری در تاریخ فلسفه دین/ گزارشی از سخنرانی امیر اکرمی استاد مطالعات تطبیقی و اسلامشناسی دانشگاه ییل
عقل و اعتقاد دینی
۳ رویکرد عمده فلسفی یعنی فلسفه متافیزیک، فلسفه معرفتشناختی و فلسفه زبانشناختی در فلسفه دین نیز بازتاب مییابند. یعنی میتوان نوع نگاه یک فیلسوف به دین را متاثر از نوع نگاه عمده فلسفی در هر یک از این ۳ رویکرد خواند و رنگ غالب فلسفه دین او را تشخیص داد.
-
۱۳۹۷-۱۲-۱۸ ۱۱:۱۱
تاثیر ترجمه بر نظام دانش؛
ترجمه مفاهیم علوم انسانی و سردرگمی نشانه ها
نگاهی به محصولات علمی بین المللی که توسط ایرانیان به زبان انگلیسی منتشر شده، نشان می دهد نظام تولید دانش علوم انسانی به زبان فارسی چندان زایا و درونزا نیست. بازگشت محصولات فکری به مراجع مولد را شاید بتوان بازنمود سطح زیرین این چرخه دانست که شاید نگاشته های الگویی فارسی که در پرتو مفاهیم مدرن علوم انسانی شکل گرفته اند به علت بی قراری معنا در سیر تولید و مفهوم پردازی علمی، دوباره دنبال اصل خود می روند.
-
۱۳۹۷-۱۲-۱۵ ۱۱:۰۷
نگاهی به کتاب «گاهوبیگاهی دانشگاه در ایران»، نوشته مقصود فراستخواه (۲)؛
آرمانیسازی گذشته و آینده
آرمانیسازی از گذشته یا از دیگریِ غربی به جای ترسیم تصویری کلی وارد جزئیات میشود و به «دستورالعمل» میرسد. دانشگاه گذشته یا دانشگاه غربی نمیتواند وضعیتی آرمانی برای حرکت ما باشد، به این دلیل واضح که آنها وضعیتهایی انضمامی هستند با مشکلات و نواقص خاص خود. آرمانی کردن یک امر واقعی تناقضی است که در آرمانیسازی از گذشته یا از دیگری غربی وجود دارد.
-
۱۳۹۷-۱۲-۱۴ ۱۱:۰۸
نقدی بر کتاب مرگ حقیقت؛
مجادلهای که بالون ترامپ را منفجر نخواهد کرد
کاکوتانی در کتاب چندین بار مدعی میشود که برکسیت (Brexit) در معنای دیگر ترامپیسم است؛ بااینحال تعصب دینی و نژادی ترامپ قطعاً کریهتر و احمقانهتر از هرگونه دروغ فریبندهای است که توسط کمپین جدایی ترویج میشود. طرفداران خروج بریتانیا خیالبافانی هستند که در حسرت گذشته و در خیال عقبنشینی از یک جهان بزرگتر هستند؛ اما طرفداران دونالد ترامپ به دنبال حفظ سلطه نخوتآمیز آمریکا بر آن جهان هستند.
-
۱۳۹۷-۱۲-۱۳ ۱۱:۲۷
پاسخ به این سوال که چرا ستایش عبدالکریم سروش از امام خمینی تازگی ندارد؟
سروش دیروز، سروش امروز
پرمبرهن است که نظر عبدالکریم سروش درباره امام خمینی تغییری نکرده است و آنچه تغییر کرده است تنها نحوه نام بردن این روشنفکر دینی از آن رهبر دینی است. سروش در گفتارهای پیش از مهاجرت خویش، رهبر انقلاب ۱۳۵۷ را «امام امت» مینامید و پس از مهاجرت و اقامت اجباری از ایشان با عنوان «آقای خمینی» یاد میکند. اما همچنان در دایره کسانی قرار دارد که امام خمینی را ستایش میکنند. عبدالکریم سروش در دهه ۵۰ در هوادار رهبر انقلاب ۱۳۵۷ میشود، در دهه ۶۰ و ۷۰ مجذوب ایشان میشود، در دهه ۸۰ و۹۰ از ایشان فاصله میگیرد. اما سروش در هر سه دوره عظمت شخصیتی امام خمینی را ستوده است و از این بابت چندان فرقی میان سروش دیروز و سروش امروز نیست.
-
۱۳۹۷-۱۲-۱۲ ۱۳:۰۵
نگاهی به کتاب «گاهوبیگاهی دانشگاه در ایران»، نوشته مقصود فراستخواه (۱)؛
دانشگاه آرمانیشده: ضرورت دگرگونی معیارهای قدمایی فرهیختگی
گاه زمینهمند به علم بهمثابه «معنادهی به تجربههای زیسته که در زمینهای اجتماعی صورت میگیرد»، آشکارا با «شناخت بیطرفانه» در تعارض است. نمونههای این تعارض در جاهای دیگری از کتاب حضوری صریحتر دارند، ازجمله در بهکارگیری همزمان رویکردهای ساختی-کارکردی، فوکویی و هابرماسی بدون احساس هیچ تعارضی میان آنها. رویکرد ساختی-کارکردی چنانکه گفته شد، روح کلی حاکم بر کتاب است.
-
۱۳۹۷-۱۲-۱۱ ۱۱:۱۹
گزارش کامل دوازدهمین همایش سالانه انجمن علوم سیاسی ایران؛
ایران و رخداد آینده
هگل میگوید: همه چیز به فهمیدن و بیان کردن منوط است. به تاسی از هگل باید بگوییم همه چیز به دیدن، شنیدن، فهمیدن و گفتن ما در شرایط کنونی مربوط است. ما امروز هم باید در مورد امر واقعی جامعه و هم امر واقع جامعه سخن بگوییم.
-
۱۳۹۷-۱۲-۰۸ ۱۲:۴۸
دربارۀ کتاب فارم هال؛
علم بر صحنۀ نمایش
ایدۀ جدایی «علم» از «جامعه-سیاست» پندار خامی است که باید از ذهن دانشمندان کنار گذاشته شود و باید آنها این را بهعنوان یک قاعده بپذیرند که هم تکوین و حفظ یک نظام علمی بهشدت وابسته به شرایط اجتماعی-فرهنگی موجود است و هم اینکه تحقق و موجودیت یافتن یک نظام علمی امری خنثی نیست و تبعات اجتماعی-سیاسی خُرد و کلان دارد.
-
۱۳۹۷-۱۲-۰۸ ۱۱:۰۱
آیا جواد طباطبایی در بحث با مخالفان خود تندخویی میکند؟!
تندخویی ولتر نرمخوی
ولتر طی نامهای از رسالۀ روسو -که از نظر ولتر، وی همان علاقه به توحش در کتاب «قرارداد اجتماعی» را دنبال کرده- ابراز ناراحتی میکند و با لحنی بسیار تند خطاب به روسو مینویسد: «شباهت روسو به یک انسان مانند شباهت یک میمون به انسان است! روسو، سگِ دیوجانس سوفیسط است که هار شده است!»
-
۱۳۹۷-۱۲-۰۷ ۱۰:۱۹
گزارشی از سخنرانی حبیباله فاضلی در همایش اصل ۱۵ قانون اساسی؛
دوگانه زبان پدری و مادری در قوانین اساسی ایران
طی سه دهه گذشته بویژه پس از جنگ تحمیلی این اصل سه دسته روایت را به خود دیده است، روایت تاریخی، حقوقی و سیاسی. دو روایت نخست میتوانند غایات اصل را منعکس کنند اما روایت سیاسی که بر منطق «دوست- دشمن»/ (زبان ملی – زبان محلی) استوار است و توسط گروههای نژادگرا و تجزیهطلب ارایه میشود خوانشی غیرعلمی، ساختارشکنانه و ضدتاریخی است. به نظرم باید همانند هوبرت شلایشرت کتابی با عنوان «شگردهای بحث با قومگرایان» نوشته شود، قومگرایان در بهترین حالت همه تاریخ و فرهنگ ایران را اپوخه میکنند و با حالگرایی رادیکال (Presentism) نه به گذشته متعهدند و نه به آینده.
-
۱۳۹۷-۱۲-۰۶ ۱۱:۱۳
شمارۀ نوروزی نشریۀ فرهنگ امروز منتشر شد؛
علیه ایران
اظهارات افرادی که پرچم چپ را به دوش میکشند این شبهه را ایجاد میکند که گفتمان قومیت گرایی در ایران و ستیز با هویت ملی میراثی باشد از چپ انقلابی. به همین دلیل فرهنگ امروز به دنبال آن است دریابد آبشخور این موضعگیریها به چه میزان از اندیشه چپ است.
-
۱۳۹۷-۱۲-۰۶ ۱۰:۴۵
اعتماد به روایت مصطفی ملکیان؛
بزرگترین سرمایهای که از دست دادهایم
اعتماد به لحاظ متعلقش (یعنی اعتماد به چی) هم محل بحثهای گوناگون است. در این جا باید تفکیک بزرگی میان اعتماد به خود و اعتماد به دیگران صورت داد. یعنی من به لحاظ اخلاقی گاهی نیاز و وظیفه دارم که به خودم اعتماد کنم. یعنی هر کسی وظیفه اخلاقی دارد که در مواردی (نه در همه موارد) به خودش اعتماد کند. گاهی نیز متعلق اعتماد خود من نیستم، بلکه دیگری (کسی یا موجودی غیر از من) است. وقتی متعلق اعتماد موجودی غیر از من است (یعنی من باید به دیگری اعتماد کنم)، آن دیگری خود به سه قسم تقسیم میشود...
-
۱۳۹۷-۱۲-۰۵ ۱۰:۴۰
بررسی و نقد کتاب پیدایش ناسیونالیسم ایرانی؛
نژاد و سیاست بیجاسازی
یکی از مهمترین و ناشناختهترین پژوهشهای آیندهنگر، رابطه بین برخورد ایرانیان با دنیای غرب و شکلگیری ناسیونالیسم در ایران است. همانگونه که در کتاب تأکید میشود، اولین آشنایی ایرانیان با ناسیونالیسم همین تجربه بوده است که ابراهیمی با رویکردی انتقادی، تدوین ناسیونالیسم را بهرغم ضعیف بودن رویکرد نظری، مورد بررسی قرار داده است. چنین پژوهشهایی میتواند آغازگر خوانشی انتقادی از پدیدههایی شود که در طول تاریخ معاصر ایران بدیهی انگاشته شدهاند.
-
۱۳۹۷-۱۲-۰۴ ۱۳:۰۰
نسبت فلسفۀ سیاسی فارابی و شیعه؛
جایگاه فارابی در میانه جدال شیعه و سنی
هرچند فارابی و شیعه که مبنای مشترک و عمومی دارند، هر دو معتقدند که حکومت حاکم عاقل زنده، برتر از حکومت قانون است، با این تفاوت که عقل و شعور امام منشأ دینی دارد درحالیکه عقل، رئیس اول، حکمت بشری است. داوری در باب آنچه گفته، این استنباط است که عقل انسانی برتر از عقل الهی است؛ نتیجه به لحاظ رادیکال، غیرقابل پذیرش است. عقل بشری مستقل و خودبسنده به خود است و این معقول و قابل فهم است، اما ادعای برتری بر نور الهی امام ساختگی است...
-
۱۳۹۷-۱۲-۰۱ ۱۱:۱۵
در پاسخ به «نقد» صالح نجفی بر ترجمه کتاب «بندگان مشتاق سرمایه»؛
دیدن بهتر و انجامدادن بدتر
اگر برخلاف برداشت ایدهآلیستی و ارادهگرایانهای صالح نجفی در اینجا، متون و ایدهها را بدنهایی در طول زنجیرهای نامتناهی از علل بعید و قریب فهم کنیم، آنگاه هرگز نمیتوانیم با این قبیل ارزیابیهای غیرمنصفانه و خصومتآمیز، آن هم تنها با نظر به یکی از متونی که مترجمان دراینباره ترجمه کردهاند، حکم به بستهشدن باب «مواجهه با ماکیاولی و اسپینوزا» بدهیم.
-
۱۳۹۷-۱۱-۳۰ ۱۲:۴۹
نقد ترجمه کتاب «بندگان مشتاق سرمایه» اثر فردریک لوردون، ترجمه فؤاد حبیبی و امین کرمی؛
حسی همچون انجامدادن چیزی دارم
مترجمان کتاب «بندگان مشتاق سرمایه: اسپینوزا و مارکس در باب میل» که به همت انتشارات علمی و فرهنگی در سال ۱۳۹۷ منتشر شده، قصد دارند باب بحث بسیار مهمی را باز کنند… اما این در، باز نشده، بسته شده است؛ دلیلش را مترجمان ما بهتر از هرکس دیگر میدانند، باید بدانند.
-
۱۳۹۷-۱۱-۳۰ ۱۱:۳۷
نگاهی به کتاب نظریه اجتماعی و تاریخ اجتماعی؛
فهم جهان تاریخی چگونه میسر است؟
روند تعامل نظریه و پژوهش تجربی در تاریخنگاری همچنان پرتنش و اضطرابآفرین خواهد ماند و احتمال اینکه بتوانیم راه حلی نهایی برای غلبه بر این معضل بیابیم اندک و شاید نزدیک به صفر باشد. اما آنچه امروزه مورخان از آن نمیتوانند بگریزند این واقعیت است که فهم جهان تاریخی و اجتماعی بدون چارچوبهای نظری و مفهومی دیگر امکانپذیر نیست و پرهیز از رویارویی با نظریههای جدید متضمن تندادن ناخودآگاه به انگارههای نظری منسوخ، خام و ناکارآمد است.
-
۱۳۹۷-۱۱-۳۰ ۱۱:۰۴
دربارۀ نشر کتاب داستان در ایران؛
حال ما بالقوه خوب است
پررنگترین عقبماندگی صنعت نشر کتابهای داستانی ما بهره نجستن از ویراستارانی کارکشته و سرنوشتساز است. چه بسیار روایتها خواندهایم از روابط نویسندگان غولی چون همینگوی و فیتزجرالد و تونی موریسون و غیره با ویراستارانشان که اگر نبودند اینها نیز به این قدوقامت درنمیآمدند. ظهور جدی ویراستاران فنی -و نه ادبی و محتوایی و ساختاری- در صنعت نشر ایران از اواسط دهۀ ۳۰ و در انتشارات فرانکلین اتفاق افتاد، اما امروز که به اوضاع نشرمان نگاهی میاندازیم، میبینیم چندان فراتر از آن زمان نرفتهایم.