به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایرنا؛ بخش بزرگی از بار مسوولیت توسعه، همواره بر عهده ی دانشگاه هایی است که مهمترین نهاد علمی-آموزشی هر کشوری محسوب می شوند؛ نهادهایی که نخبه ترین افراد جامعه را حول محور آموزش گرد هم می آورند تا بیاموزند و بیاموزانند و با تجهیز کشور به ابزار علم و فناوری، پیشرفت آن را تضمین کنند.
تولید دانش اما با آموزش دادن و آموزش دیدن منفعلانه ی استاد و دانشجو و فقط سرکلاس درس حاصل نمی شود، بلکه پژوهش و کار جمعی است که بستر ارتباط، تعامل و هم افزایی علمی میان دانشجویان و استادان و کارشناسان یک رشته ی خاص را فراهم می کند و نهال پژوهش و مطالعه را به بار می نشاند.
انجمن ها و بنیان های علمی دانشجویی امروزه با چنین کارکردی، جویندگان دانش را در دانشگاه ها به صورت داوطلبانه گرد هم می آورند تا با به اشتراک گذاری و هم اندیشی در مورد حاصل دانسته ها و یافته های خود، گامی در مسیر پیشرفت علمی کشور بردارند.
نقش بی بدیل انجمن های علمی دانشجویی در تسریع حرکت چرخ های توسعه، موجب شده کشورهای پیشرفته گسترش و تقویت این تشکل های خودجوش را در دستور کارهای نهادهای آموزشی خود قرار دهند؛ به طوری که امروزه بزرگترین و معتبرترین دانشگاه های جهان از مزایای برخورداری از انجمن های علمی دانشجویی قوی بهره می برند.
به رغم جایگاه قابل توجه انجمن های علمی در پیشرفت، این نهادها در کشور ما به اندازه یی که باید، رشد نکرده اند. آمار دقیقی در مورد تعداد انجمن های علمی دانشجویی در دانشگاه های کشور در دست نیست، اما کارشناسان و صاحبنظران بر این باورند که انجمن های علمی که در دانشگاه های ما به معنای واقعی فعالیت می کنند و فعالیتشان با اهداف شکل گیری این نهادهای علمی هماهنگ است، محدود هستند.
جای خالی این تشکل های غیر دولتی در پیشرفت کشور به اندازه یی محسوس است که مقام های وزارت علوم، تحقیقات و فناوری هم به آن اذعان کرده اند. «سید ضیاء هاشمی» معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در اسفند ۱۳۹۲ در مراسم پایانی ششمین جشنواره ملی حرکت ویژه انجمن های علمی دانشجویی، نبود یا ضعف اجتماع علمی (که یکی از مهمترین مولفه های آن انجمن های علمی دانشجویی است) را یکی از دلیل های اصلی ناموفقی در دستیابی به اهداف علمی کشور دانست.
این در حالی است که بسیاری از کارشناسان فعالیت چنین تشکل هایی را موجب مردم نهاد شدن جریان علم در کشور و کاربردی شدن آن (پاسخگویی به نیازهای ملموس جامعه) می دانند. «حسینعلی قبادی» سرپرست پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در گفت و گو با پژوهشگر ایرنا گفت: انجمن های علمی دانشجویی یکی از مجراهای مساله شناسی دقیق حوزه های علمی تلقی می شوند؛ زیرا دانشجویان از طرفی مصرف کننده ی علم هستند و از طرف دیگر با جامعه، صنعت و ... در ارتباط هستند و می توانند مسایل تازه یی که علم باید با آن مواجه شود به عالمان و تولید کنندگان علم انعکاس دهند. دانشجو از ظرفیت های استثنایی برخوردار است که هم می تواند مصرف کننده ی علم باشد و هم تولید کننده ی آن یا دستکم می تواند با جریان تولید علم ارتباط نزدیکی داشته باشد. از این رو فعالیت تشکل های علمی دانشجویی موجب مردم نهاد شدن علم، فراگیری و انباشت آن و شکل گیری گفتمان علمی شده و به تکوین گفتمان علمی کمک خواهد کرد.

***مانع ها و راهکارهای گسترش انجمن های علمی دانشجویی
سه دسته مانع های تاریخی، نهادی و فرهنگی تشکیل و فعالیت انجمن های علمی در کشورمان را با چالش مواجه می کند.
سرپرست پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در گفت و گو با پژوهشگر ایرنا تاخیر در شکل گیری دانشگاه ها در کشورمان (نسبت به کشورهای توسعه یافته) را موجب تاخیر در شکل گیری انجمن های علمی دانشجویی دانست. او به پژوهشگر ایرنا گفت: با توجه به اینکه دانشگاه های ما تنها حدود ۹۰ سال قدمت دارند، تاخیر در شکل گیری و فعالیت انجمن های علمی ما در همسنجی با کشورهای پیشرفته امری دور و بعید نیست.
در مورد مانع های نهادی باید گفت که سیاست های کلان حاکم بر نهادهای علمی در سال های گذشته بر حمایت از انجمن ها و بنیادهای علمی دانشجویی استوار نبوده است. رویکرد مسوولان وزارت علوم و رییسان دانشگاه ها بویژه در سال های گذشته جان تشکل های دانشجویی از جمله انجمن های علمی را گرفت. «سعید معیدفر» استاد دانشگاه تهران در گفت و گو با پژوهشگر ایرنا کاهش فعالیت این انجمن ها در همسنجی باگذشته را ناشی از فضای انفعالی حاکم بر دانشگاه ها دانست که سایر تشکل ها چون انجمن های اسلامی، انجمن های صنفی و ... را هم از رونق انداخته است. 
به گفته ی این استاد دانشگاه از میان بردن دستوری فضای نشاط و پویایی در دانشگاه ها، انگیزش های استادان و دانشجویان را از میان برده است تا جایی که دانشجویان حتی برای درس خواندن هم انگیزه یی ندارند، چه برسد به فعالیت های پژوهشی جمعی. 
این استاد دانشگاه با رد انگاره ی پژوهشگر ایرنا مبنی بر بهبود فضای حاکم بر دانشگاه ها و رونق گرفتن نسبی تشکل های دانشجویی طی ۲ سال گذشته، در خصوص اصلاح رویکردهای کلان برای تقویت انجمن های علمی گفت: دولت و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری باید بر موضع خود پافشاری کند و در برابر فشارها برای توقف ایجاد تغییر در دانشگاه ها مقاومت کند. 
از سوی دیگر ساختارهای حاکم بر جامعه هم به صورت عملی از فعالیت انجمن ها و بنیادهای علمی حمایت نمی کنند. رویکردهای بدبینانه و سیاست محور، نبود تامین و حمایت های مالی و سازمانی از فعالیت های پژوهشی این نهادهای علمی و نبود امکان ارتباط و تاثیرگذاری آنها بر بخش های مختلف جامعه از جمله بخش های صنعتی، مانع رونق فعالیت آنها می شود.
به گفته ی سرپرست پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی نگاه ما به دانشگاه ها و نهادهای برآمده از آن یکی دیگر از موانع فعالیت انجمن های علمی است. پس از کودتای ۲۸ مرداد، رژیم شاهنشاهی بنا را بر بی اعتمادی، بدبینی و سرکوبی تشکل های دانشجویی گذاشت و بعدها ما وارث این جریان شدیم. 
قبادی اصلاح این رویکرد و بازبینی نگرش حاکم بر تشکل های دانشجویی را هموار کننده ی مسیر فعالیت آنها عنوان کرد. به گفته او حمایت دولت و وزارت علوم از انجمن های علمی دانشجویی، موجب گسترش و تقویت این تشکل ها خواهد شد. بخش قابل توجه و مهمی از این حمایت می تواند در چارچوب وضع آیین نامه های روان تر و تسهیل در امور دیوانسالاری مرتبط با تشکیل و فعالیت آنها باشد.
نبود فرهنگ و تجربه ی کار گروهی در میان اصحاب علم و دانش (که نمونه یی از تربیت یافتگان فرهنگ عمومی جامعه ی ما هستند) موجب می شود از یک سو دانشجویان و استادان علاقه یی به کار گروهی نداشته باشند و از سوی دیگر همکاری با یکدیگر را بلد نباشند. آموزش ندیدن و نهادینه نشدن کار جمعی که خود از کاستی و نقصان در کار نهادهای آموزشی چون مدرسه و دانشگاه نشات می گیرد، موجب می شود جویندگان علم ترجیح دهند به صورت جزیره یی و مجزا به پژوهش و تحقیق بپردازند و از این رهگذر هم از بهره های پژوهش جمعی چون تقویت انگیزه و هم افزایی علمی محروم بمانند و هم هزینه های زیادی را به اقتصاد تحمیل کنند.
به گفته ی سرپرست پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی هم استادان و هم دانشجویان ما در این زمینه ضعف دارند. در حالی که در کشورهای توسعه یافته بیشتر مقاله ها به صورت مشترک توسط چند استاد نوشته می شود و چون از نظر بنیه ی علمی قوی است به ثبت اختراع و تولید علم می انجامد. در حوزه ی علوم انسانی هم همینطور است. به عنوان نمونه دانشنامه نظریات ادبی توسط بیش از ۱۵۰ استاد نوشته شده است که این امر هم به اعتبار و غنای آن افزوده است و هم راه را برای همکاری های بیشتر هموار می کند.
قبادی در ادامه باور استادان و دانشجویان به این اصل دینی که «یدالله مع الجماعه» را موجب تقویت و نهادینه شدن روح کار و پژوهش جمعی در دانشگاه ها دانست و گفت: هم افزایی برکت دارد. قدرت خداوند در کار جمعی نمودار می شود. همچنین باید دانشجویان و استادان فعالیت های علمی جمعی را بخشی از هویت تمدنی خود بدانند.
شوربختانه تلاش های یک هفته یی پژوهشگر ایرنا برای گفت و گو با «حسین میرزایی» مدیر کل امور فرهنگی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و تلاش برای گفت و گو با «سید ضیاء هاشمی» معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم در خصوص رویکرد و عملکرد این وزارت خانه در برابر انجمن های علمی دانشجویی به نتیجه نرسید که جویا شویم این وزارتخانه در دولت یازدهم چه اقدام هایی را در راستای تقویت و حمایت از آنها انجام داده و چه برنامه هایی برای آن دارد.
اما رویکرد آنان هرچه که باشد، باید توجه داشته باشند که امروزه پیچیدگی و گستردگی علم، توسعه ی آن به صورت فردی و جزیره یی را غیر ممکن می کند. انجمن های علمی دانشجویی بهترین فضا برای کار پژوهشی جمعی است. انجمن های علمی دانشجویی بستر مناسبی را برای شکوفایی استعدادها و بروز خلاقیت علمی دانشجویان ایجاد و امکان بهره بری از توانمندی های آنان در تقویت بنیه ی علمی کشور را فراهم می کند. فعالیت و مشارکت در چنین انجمن هایی تجربه های مشارکت و کار جمعی را به دانشجویانی که از این پس به عنوان نیرویی فعال وارد جامعه می شوند، می آموزد و مهارت های کارآفرینی بر پایه دانش را در آنان تقویت می کند.
این نهادها همچنین می توانند به عنوان حلقه یی واسط ارتباط میان نظام آموزش عالی با بخش های مختلف جامعه بویژه بخش های صنعتی را تقویت کرده و حرکت چرخ های اقتصاد را با پیشران علم و دانش سرعت بخشند. با این توضیح ها لازم است که حمایت و تقویت انجمن های علمی دانشجویی در دستور کار مسوولان و برنامه ریزان آموزشی کشور قرار گیرد تا اقتصاد از بهره های برخورداری از آن محروم نماند.
بازشناسی اهمیت این تجمع های غیردولتی علمی برای مسوولان و سیاستگذاران علمی کشور و توجه به جایگاه آنها در برنامه های توسعه لازم و ضروری است.