-
۱۳۹۶/۰۳/۱۶
گفت‌وگو با آیت‌الله سیدجعفر سیدان در باب الحیاه؛
از اصطلاح تفکیک سوءاستفاده کرده‌اند
مجموعۀ «الحیاة» ضمن اینکه در پی حفظ آثار مکتب وحی و جمع‌آوری مطالب است، هدف اصلی آن این بوده است که به جامعه جهت و به خوانندگان هدف دهد؛ خوانندگان را در جهت هدف‌های این روایات و مطالب قرار دهد تا به روایات اعتقادی معتقد شوند، به صفات مطرح‌شده در روایات اخلاقی متخلق شوند و به روایات عملی عمل کنند.
-
۱۳۹۶-۰۳-۱۳ ۱۰:۰۷
تفکر جدید دربارۀ شالودۀ علوم اجتماعی (۲)؛
فلسفۀ علم اجتماع
توانمندی‌های علّی هستی‌های اجتماعی را باید برحسب ساختاری کردن ترجیحات، جهان‌بینی، اطلاعات، انگیزه‌ها و فرصت‌های کارگزار تبیین کرد. قدرت‌های علّی یا توانمندی یک هستی اجتماعی موجود در ذات قدرت آن قرار دارد که از طریق انگیزه‌ها، انتخاب‌ها، اعتقادات اکتسابی، یا قدرت‌ها و فرصت‌ها بر رفتار افراد تأثیر می‌گذارند. مکانیسم خردی که علت را بر معلول انتقال می‌دهد، با کمک کنش‌ها و فشارهای هنجاری درون مجموعه‌ای خاصی از نهادها، قواعد و ساختارهای هنجاری اعمال می‌شود.
-
۱۳۹۶-۰۳-۱۰ ۱۰:۴۳
معضلات ایرانیان در مواجهه با ایدههای دیگران؛
دربارۀ تسلط مرغ مقلد فراگیرندۀ ایده و دانش بیرونی بر ساحت فکر انسان ایرانی
برایند شبه‌آگاهی، تقلیلگرایی محض ایده به ماده و اندیشه به عمل بود. در این تقلیل نه تنها ایده به ماده کاسته شده بلکه سادهسازی بیش از حدی از اندیشۀ دیگری شکل گرفته بود تا آنجا که آن تبدیل به امر مضحک شده بود. این اندیشۀ کاریکاتوریزه‌شده با هدف درمان جسم و روان رنجور ایرانی اخذ شده تا از قِبَل آن انسان ایرانی بتواند از بلایای انسانی و طبیعی رهایی جوید.
-
۱۳۹۶-۰۳-۰۸ ۱۰:۲۳
چرا نوسازی رضاخان در سطح سخت‌افزار متوقف ماند؟
نوسازی به سبک تزاری
ایده‌ی نوگرایی رضاخان محصول پیوند سه پدیده‌ی تجربه‌ی شخصی رضاخان در قزاقخانه با روس‌ها و انگلیسی‌ها به‌صورت مستقیم و با نیروهای آلمانی و هلندی به‌صورت غیرمستقیم، ارتباط با نیروهای سیاسی ترقی‌خواه پس از کودتا در مدت پنج سال و گفتمان مشروطه‌خواهی است. تجربه‌ی ناقص رضاشاه از مدرنیته در قزاقخانه و جایگاه مطلق او در قدرت سیاسی، باعث گردید گذار به پیشرفت در سطح سخت‌افزاری متوقف گردد و امکان گذار به عرصه‌ی دولت ملی، پاسخ‌گو و کارا فراهم نگردد.
-
۱۳۹۶-۰۳-۰۷ ۱۰:۱۴
تفکر جدید دربارۀ شالودۀ علوم اجتماعی (۱)؛
پدیدۀ ناهمگن اجتماعی
علمای اجتماعی و مورخان به این نتیجه رسیده‌اند که ماهیت «فرهنگی» رفتار اجتماعی غیرقابل تقلیل (irreducible) است. انسان دنیای خود را می‌سازد و با فعالیت خود مجموعه‌ای از ارزش‌ها، هویت‌ها و درک و فهم را به وجود می‌آورد که در محل‌های متفاوت تغییر می‌کنند و در پیامدهای کلان اجتماعی، تفاوت‌هایی ایجاد می‌کنند.
-
۱۳۹۶-۰۳-۰۶ ۱۴:۲۸
پری اندرسون؛
وارثان گرامشی
کاربستِ خلاقانه [ی میراث فکری گرامشی] فارغ از قیدوبندهای نهادیْ به خارج [از ایتالیا] مهاجرت کرد. نمایش آثار و نتایج این روند، ناگزیر تااندازه‌ای دلخواهانه است. اما به‌طور نسبی و مقایسه‌ای از میان کاندیداهای احتمالی، در انتخاب چهار مورد از اقتباس‌های اصلی و شاید چهار اقتباسِ اصلیِ اندیشه‌ی گرامشی از دهه‌ی هشتاد تردیدی نمی‌توان داشت. آیا این اقتباس‌ها الگویی را شکل می‌دهند؟ از برخی جهات به‌طرزی چشم‌گیر. همه‌ی این اقتباس‌ها را اندیش‌ورزانی صورت دادند که از زادبوم خود دور افتاده بودند.
-
۱۳۹۶-۰۳-۰۳ ۰۹:۴۵
دیدگاه عبدالله کوثری در باب ترجمه‌های موازی آثار ادبی؛
فضل تقدم و تقدم فضل مترجمان کهنه‌کار
بحث سر این است که ما امیدواریم کسی که کار بیست یا سی سال پیش را دوباره ترجمه می‌کند، یک گام جلوتر برود، ولی من پیشاپیش بگویم متأسفانه ما امروز در نسل جوان هیچ مترجمی نداریم که به گرد محمد قاضی برسد که بخواهیم بگوییم که مثلاً تو «دن کیشوت» را یک‌بار دیگر ترجمه کن تا ترجمۀ قاضی کنار برود.
-
۱۳۹۶-۰۳-۰۲ ۰۹:۳۸
نامهای علیه دوگانگی ایدئالیسم؛
در جهت آغاز عقلانیتی نو
واقعیت این است که عقلانیت در هیچ‌یک از دوره‌های تاریخی بنیادین نبوده است. عقل محض یک افسانه است و در واقع امر، عقلانیت همیشه پس از یک غلبه وارد میدان شده است؛ این غلبه بسته به شرایط تاریخی می‌توانسته طبقاتی، قومی، مذهبی یا ایدئولوژیک باشد. به عبارتی در پیش‌زمینۀ هر عقلانیتی یک خشونت سربه‌مهر نشسته و این خشونت توسط همین عقلانیت مشروعیت می‌یابد.
-
۱۳۹۶-۰۳-۰۱ ۱۰:۰۴
آیا خواندن یک کنش سیاسی است؟
خواندن، خلأ و کنش سیاسی
خواندن به‌خودی‌خود کنش سیاسی محسوب نمی‌شود، اما این دو مسئله در یک تقابل دوسویه بسیار نزدیک هم قرار دارند؛ خواندن همواره منجر به آگاهی می‌شود و این آگاهی مطالبات تازه‌ای را به همراه می‌آورد و مطالبات تازه کنش‌های سیاسی و اجتماعی را بر یک جامعه بار می‌کند. آگاهی از ندانستن می‌تواند پایان جهل و آغاز آگاهی ما باشد؛ و آگاهی از خلأ پرناشدنی خواندن و کنش سیاسی می‌تواند ما را به‌سوی عمل سیاسی خوب هدایت کند.
-
۱۳۹۶-۰۲-۳۱ ۱۰:۱۸
فلسفه در میان ادیان ابراهیمی/ پیتر آدامسون؛
وقتی فلسفه به یک اندازه به مسلمانان، یهودیان و مسیحیان نیاز داشت
فلسفه بهترین منبع برای تفسیر متون مقدس را ارائه می‌دهد، چه تورات، چه انجیل مسیحی یا قرآن. بنابراین اتفاقی نیست که در الکندی مسلمان، ابن‌عدی مسیحی و ابن‌میمون یهودی، یک خدای ابراهیمی سنتی، شباهت قابل‌توجهی به خدای متافیزیک ارسطو دارد.
-
۱۳۹۶-۰۲-۳۰ ۱۰:۵۹
آیا هنگام ارزیابی آثار بزرگ، پدیدآورندگان آنها را هم باید از غربال اخلاقیات گذراند؟
بحثی در اصالت
لذت حاصل از مشاهدۀ اصل و نه بدل یا دست‌کم تصور اینکه مشاهدۀ اصل در مقایسه با بدل، منشأ لذت بیشتر است، ناشی از آن است که تجارب بی‌واسطه و اصطلاحاً دست‌اول بیشتر رضایت خاطر را فراهم می‌سازند. ما به نسخه‌بردار، بدل‌ساز یا جاعل به‌مثابۀ حائلی میان خود و تجربۀ زیباشناختی می‌نگریم؛ حائلی که ما را از لذت تجربۀ مستقیم و سهیم شدن در نگاه هنرمند دور می‌کند. توضیح سلبی این فرایند روان‌شناختی این است که تجارب بی‌واسطۀ هنری به ما امکان سهیم شدن در عظمت آن آثار را می‌بخشد و علاوه بر آن، ما با اطمینان از اصالت و اعتبار اثر، فضای امن‌تری برای اظهار فضل می‌یابیم.
-
۱۳۹۶-۰۲-۲۷ ۰۹:۲۴
نقدی بر مبانی فکری تاریخ‌نگاری الیتیستی؛
تاریخ‌نگاری مبتنی بر قهرمان‌گرایی و دوگانه‌سازی الیت-توده
«تاریخ فکر» معادل «تاریخ تحولات اجتماعی» نیست و نباید جای آن را بگیرد یا بر نگارش آن سلطه داشته باشد. البته خود این تفکیک به‌معنای مرزبندی عبورناپذیر و نوعی دوگانگی نیست؛ تاریخ فکر بخشی از تاریخ تحولات اجتماعی است و لازم است در پیوند با دیگر مؤلفه‌های زیست اجتماعی، در الگو یا الگوهای چندوجهی و متکی بر مبانی تأمل‌شده نگریسته شود. همین نکته دربارۀ دیگر حوزه‌های تاریخ‌نگاری نیز صادق است.
-
۱۳۹۶-۰۲-۲۶ ۰۹:۵۰
آیا آفات و دست‌اندازهای حوزۀ نشر به کاهش سرانۀ مطالعه در ایران کمک کرده است؟؛
هرآنچه خواندنی است دود می‌شود و به هوا میرود
شیوۀ آموزشی مرسوم در مدارس کتاب‌گریز است. مادامی‌که معیار سنجش در نظام آموزشی ما آزمون‌هایی باشد که بیش از آنکه درک و تحلیل دانش‌آموز را مورد ارزیابی قرار دهد، انباشت اطلاعات در حافظه را میآزماید و بر اساس آن ارزش‌گذاری می‌کند، دانش‌آموزان هرچه بیشتر متوجه و متمرکز بر اندک داده‌های کتاب‌های آموزشی خود و جزوات آنها می‌شوند.
-
۱۳۹۶-۰۲-۲۵ ۱۰:۲۶
گفت‌وگو با ابراهیم توفیق؛
موانع اندیشیدن به دولت در ایران
با جسوپ، هابرماس، فوکو و...، با متفکران مختلف در سنت‌های مختلف بازی بدی می‌شود. مدام مشغول ترجمه مدرن‌ترین نظریه‌های جهان به فارسی هستیم. مثلا با سرعتی عجیب با ژیژک و آگامبن آشنا می‌شویم؛ درحالی‌که در آکادمی اروپا چند نفر هستند که حتی نام آگامبن را شنیده باشند؟ چرا باید حتما بدانیم که فوکو کیست؟ این فشار «علمی» برای آشنایی با آخرین «محصولات» نظری، گاه حتی فقط کلیدواژه‌هایشان، ناشی از چیست؟ آیا جز این است که ذیل این اداواطوارها از زیر توضیح آنچه زیر چشمانمان هرروزه اتفاق می‌افتد، فرار می‌کنیم؟
-
۱۳۹۶-۰۲-۲۴ ۱۱:۲۳
هایپرتکست و هزارتوی معنا؛
متن‌های خدای‌گون
انعطاف‌پذیری هایپرتکست شکل جدیدی از خواندن را ایجاد می‌کند که تفاوت ماهوی با خواندن کتاب دارد و درست به همین دلیل معضلات خاص خودش را نیز دارد. مهم‌ترین معضل در مواجهه با هایپرتکست شتاب سرسام‌آور و پوچ‌سازی فرایند قرائت است که به‌واسطۀ بی‌قراری و بیش‌فعالی کاربر و روان‌پریشی حاصل از آن حادث می‌شود؛ این بیش‌فعالی می‌تواند هایپرتکست را به مفهومی هیولایی تبدیل کند که حاصل آن چیزی جز آشفتگی و گیجی نیست.
-
۱۳۹۶-۰۲-۲۳ ۰۹:۵۵
مروری اجمالی بر پژوهش‌های انجام شده در باب خواندن؛
خواندن برای لذت
خواندن برای لذت با افزایش خودشناسی و شناخت شخصیت دیگران مرتبط است. مویر[۸] در سال ۲۰۰۷، در ایالات متحده به بررسی نظرات خوانندگانی پرداخت که مطالعۀ آزاد داشتند؛ بیشتر گزارش‌ها حاکی از توانایی خوانندگان در شناختن خود و دیگران، دانستن در مورد اقشار مختلف و دیگر فرهنگ‌ها و دیگر دوران‌های تاریخی بود؛ کسانی که به طورمکرر مطالعه می‌کردند، دارای توانایی بالاتر در درک طبقه، قومیت، فرهنگ و دیدگاه سیاسی افراد بودند.
-
۱۳۹۶-۰۲-۲۰ ۱۰:۱۴
نقدی بر پرونده «ایرانشناسی ایرانی» منتشره در شمارۀ ۱۳ نشریه فرهنگ امروز؛
ایرانشناسی در ایران؛ از امکان تا ضرورت
ایرانشناسی علمی است که فرهنگ ایران را به‌عنوان یک کل واحد و مجموعۀ پیچیده مینگرد و هریک از مظاهر آن را به‌عنوان یک عنصر فرهنگی در زمینۀ این کل و در ارتباط با سایر اجزای این مجموعه مطالعه می‌کند. این تعریف هیچ‌یک از سایر علوم انسانی را در بر نمیگیرد و به‌عنوان یک رشتۀ کارآمد، عمیق، دشوار و زیبا قابل طرح و دفاع است.
-
۱۳۹۶-۰۲-۱۹ ۰۹:۲۵
نقدی بر سیاست های آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی؛
در دانشگاه بمان...!
هرچند که مسئولان دانشگاه آزاد از موج جدید دانشجویان در اواخر قرن ۱۴ شمسی خبر می‌دهند، اما این خوش‌بینی همراه با راه‌حل‌هایی برای فرار و خروج از بحران صندلی‌های خالی نیز همراه است؛ راه‌حل این است: «توسعۀ شرکت‌های دانش‌بنیان، تجاری‌سازی علوم دانشگاهی، برگزاری دوره‌های کاربردی و عملی در دانشگاه‌ها و حضور مستقیم دانشجویان در بازار کار»
-
۱۳۹۶-۰۲-۱۸ ۱۰:۰۴
نگاه انتقادی نعمت‌الله فاضلی به وضعیت خواندن در ایران؛
نفس‌تنگی فرهنگی در جامعۀ ناخوانای معاصر
رسانۀ عقل مدرن نوعی رسانۀ ارتباطی مکتوب است. عقل مدرن، عقل خوانا و نویساست؛ ازاین‌رو، خواندن و نوشتن ارزشی بیش از تکنیک و مهارت در فرهنگ مدرن دارد. انسان عاقل در فرهنگ مدرن کسی است که می‌خواند و می‌نویسد؛ ازاین‌رو، خواندن و نوشتن که به آن سواد می‌گویند از مؤلفه‌های ساختاری انسان و جامعۀ مدرن است.
-
۱۳۹۶-۰۲-۱۷ ۰۸:۵۰
بررسی ترجمۀ انگلیسی جلدهای دوم تا ششم «دفترچه‌های سیاه» هایدگر؛
«دفترچه‌های سیاه» شوم
پیش از ریاست دانشگاه، هایدگر «نوشتن نازک‌ترین کتاب‌های ممکن» را مسخره کرده بود و عقیده داشت که «این مسئله به‌خوبی حکایت از آن دارد که جوانان آلمانی عمیقاً فلسفه و علم را کنار گذاشته‌اند.» اما در مواجهه با واقعیت عریان عقل‌ستیزی (سوزاندن کتاب‌ها که در می ۱۹۳۳ آغاز شد) با جنبش دانشجویان مخالفت کرد و با ترش‌رویی گفت دانشجویان اساساً از نظر روحی و جهان‌بینی به سن بلوغ و خلاقیت نرسیده‌اند.
-
۱۳۹۶/۰۲/۱۶
گفت‌وگو با هنری ژیرو دربارۀ آموزش عالی و اغواگری نئولیبرال؛
دانشگاه به‌مثابۀ شرکت چندملیتی
اکنون بسیاری از دانشگاه‌ها با توجه به ملاحظات حرفه‌ای، نظامی و اقتصادی اداره می‌شوند و بیش‌ازپیش تولید دانش آکادمیک را از ارزش‌ها و پروژه‌های دموکراتیک جدا می‌کنند. آرمان دانشگاه به‌عنوان محلی برای تفکر و پرداختن به تأملات متفکرانه، ارتقای دیالوگ و آموختن چگونگی پاسخ‌گو نگاه داشتن قدرت، همچون تهدیدی برای شکل‌های نئولیبرال حکومت تلقی شده است. هم‌زمان رهبران بنیادگرایی تجاری، آموزش عالی را به‌مثابۀ فضایی برای تولید سود، تربیت نیروی کار رام و سربه‌راه و نهادی قدرتمند برای تربیت دانشجویانی می‌شناسند که فرمانداری مطلوب شرکت‌های بزرگ را بپذیرند.
-
۱۳۹۶-۰۲-۱۳ ۰۹:۴۳
به بهانه بازگشایی سی‌امین نمایشگاه کتاب تهران؛
تشکیک در یک آمار
در اکثر رسانه‌های عمومی و گردهمایی‌های دولتی و غیردولتی آمار مطالعه بسیار کم و اندک ارزیابی می‌شود؛ این آمار به‌صورت سرانه بین ۲ تا ۴۵ دقیقه متغیر است؛ سپس چنین آماری مبنای قیاس میزان مطالعه با سایر کشورها قرار می‌گیرد. قبل از هر چیز سؤال اینجاست: این آمار چطور به دست می‌آید؟
-
۱۳۹۶-۰۲-۱۲ ۱۶:۲۸
به‌مناسبت ۱۲ اردیبهشت، سومین سالمرگ محمدرضا لطفی؛
بال در بال
کاروان موسیقی، لرزش دل است و نغمۀ بلبل، غرش ابر است و عشوۀ خورشید و پایکوبی طبیعت است، ژرفناست، نعره است و نیازی و چرا نگوییم اشتیاقی که گیریم بدبختی به بار آورد. اما این‌همه پیش‌درآمدی بود برای ستایش مردی بزرگ از این تبار سرشناسان و خورشیدوشان.
-
۱۳۹۶-۰۲-۱۲ ۰۹:۲۴
گفتاری از مهدی معین‌زاده؛
زیست‌جهان یا مود روشنفکرانه
بسیاری معتقدند مثال‌هایی مانند جاده، که هایدگر در مقالۀ «فلسفۀ تکنولوژی» مطرح می‌کند، نشان‌دهندۀ این موضوع است که رانۀ اصلی هایدگر، نوستالژیک بوده است. به نظر می‌رسد این مسئله در مورد متفکرین ما هم به‌گونه‌ای صدق می‌کند. گویی شبیه نوستالژی ما به خانۀ پدربزرگ و ایام کودکی‌مان است.
-
۱۳۹۶/۰۲/۱۱
گفت‌وگوی اختصاصی فرهنگ امروز با مایکل والزر؛
با جان راولز مناقشه‌ای ندارم
تقریباً همه‌چیز برای من حیرت‌انگیز است. ما دانشگاهی‌ها و اندیشمندان، فهم جامعی نسبت‌به جهان نداریم. شوروی‌پژوهانمان سقوط اتحاد جماهیر شوروی را پیش‌بینی نکرده بودند. عرب‌پژوهانمان انتظار بهار عربی را نداشتند، شکست بهار عربی را نیز پیش‌بینی نکرده بودند. آمریکاپژوهانمان، مانند خود من، با پدیدۀ دونالد ترامپ غافلگیر شدند. من فکر می‌کنم این نشانۀ امیدوارکننده‌ای است که سیاست هنوز جایی است که ما می‌توانیم در آن غافلگیر شویم، گرچه برخی از غافلگیری‌ها خیلی وحشتناک‌اند.
-
۱۳۹۶-۰۲-۱۰ ۱۰:۰۲
چرا بچه‌ها تلویزیون را بیشتر از کتاب دوست دارند؟
کشف و خلق معنا
کلیدواژه‌ای که برای پاسخ به پرسش اول باید به سراغ آن رفت نه صرف «هیجان‌انگیزتر» یا «خیال‌انگیزتر» بودن تلویزیون، بازی‌های رایانه‌ای و گشت‌وگذار در دنیای مجازی، بلکه «کشف معنا» است. کودک، دنیایی ازهم‌گسیخته و گسسته دارد. کشف معنا از اجزای ازهم‌گسیختۀ یک روایت، اگرچه برای کودک لذت‌بخش است، اما لذت‌بخش‌تر این است که کشف معنا از یک روایت، به کودک برای به هم پیوستن و به عبارتی بهتر، کشف معنا در دایرۀ بزرگ‌تر یعنی عناصر ازهم‌گسیخته در جهان او نیز کمک می‌کند.
-
۱۳۹۶/۰۲/۰۹
گفت‌وگو با فرزاد موتمن پیرامون فیلم‌های شاعرانه؛
دیالوگ‌نویسی در ذات ادبیات ما نیست
ادبیات ایران به‌شدت توصیفی است، داستان‌گو نیست و درعین‌حال تخیلی هم نیست. به نظر می‌رسد وقتی وارد حیطۀ دیالوگ‌نویسی می‌شویم، ادبیات ما به‌شدت افت می‌کند و به نظر من، این ضعف نیست، بلکه ویژگی ادبیات ماست که درست برخلاف ادبیات اروپاست. آنها هفت‌صد سال پیش شکسپیر داشتند که اساساً دیالوگ‌نویس بوده است. آن سنت همچنان باقی مانده است و امروزه هم جذاب‌ترین دیالوگ‌ها را کماکان آنها می‌نویسند.
-
۱۳۹۶-۰۲-۰۶ ۰۹:۵۱
دیدگاه بهاءالدین خرمشاهی در باب اهمیت کتاب الحیاة؛
سه کتابی که نویسندگان «الحیاة» بر آن نظر داشتند
بنده به‌عنوان اسلام‌پژوه و شیعه‌پژوه، وقتی به «الحیاة» نگاه کردم، آن را یک دانشنامه یافتم. به‌درستی در صفحۀ اول آن نوشته‌اند: «الحیاة دایره‌المعارفی اسلامی، علمی، پژوهشی است که روش زندگی فردی و اجتماعی آزاد و پیشرو را ترسیم می‌کند و انسان‌های سراسر جهان را به پی‌ریزی یک نظام شایسته فرامی‌خواند، بلکه نظام شایستۀ فکری، فرهنگی، عقیدتی اسلام را نشان می‌دهد.»
-
۱۳۹۶-۰۲-۰۶ ۰۹:۴۹
گفتاری از رضا داوری اردکانی در آینده‌نگری - آینده‌نگاری و برنامه‌ریزی(۲)؛
قدرت تکنیک؛ آینده هم منم
قدرت تکنیک به گروندگانش که بیشتر خلق جهانند می‌گوید هستی منم و اگر امید و نجات می‌خواهید من آن را به شما می‌دهم زیرا من خود امید و نجاتم. گذشته را رها کنید. آینده هم منم. روح تکنیک وقتی احساس می‌کند که در قدرتش تردیدی حاصل شده است شاید برای جلوگیری از سرایت و گسترش این تردید واماندگان از قدرت خود را که با جهل و غفلت از راهش بازمانده‌اند به میدان بیاورد تا نشان دهد که هر چه زشتی و تباهی است از گذشته است
-
۱۳۹۶-۰۲-۰۴ ۰۹:۰۵
گفتاری از رضا داوری اردکانی در باب آینده‌نگری - آینده‌نگاری و برنامه‌ریزی(۱)؛
میل ذاتی تجدد به زمان آینده
پیداست که علم جدید علم به هستی جهان و آنچه هست نیست بلکه علم سازنده است و علم سازنده می‌تواند رویی به سوی آینده داشته باشد. لازم نیست که دانشمندان همه به فکر آینده باشند و برای آینده کار کنند. آنها کار خودشان را می‌کنند و به علم خودشان مشغولند و بدون اینکه معمولاً بدانند با علمشان جهان مبدل و متحول می‌شود اما به اعتبار دیگر دانشمند اگر دانشمند است در علم کاری جز تحقیق حقیقت ندارد و در بند اینکه علمش چه سود دارد نیست و نباید هم باشد اما علم جدید در ذاتش تکنولوژیک است.