-
۱۳۹۶-۰۹-۱۳ ۰۹:۵۱
نگاهی به سیاست کنونی امریکا (۲)؛
«جهان‌سازان» سنت هگلی‌ـ‌مارکسیستی و خلق دولتی جهانی
جهانی‌شدن لاجرم به یکدستی جهانی می‌انجامد ــ و مقاومت در برابر جهانی‌شدن نیز به یکدستی جهانی می‌انجامد. در این صورت چرا سیاست امروزین اعم از نولیبرال و نوراست‌گرا حاضر به پذیرش این واقعیت نیست؟ چرا این سیاست به پافشاری بر تفاوت و تنوع ادامه می‌دهد؟ دلیل این امر بار دیگر آن است که خواست یکدست‌بودن با سوسیالیسم پیوند دارد ــ و پس از پایان جنگ سرد هرآن‌چه به سوسیالیسم ربط داشته باشد تابو و قدغن است.
-
۱۳۹۶-۰۹-۱۲ ۰۹:۱۸
روایت ویچسلاف ایوانوف از داستایوفسکی؛
جهان پیچ‌درپیچ داستایوفسکی
از دید داستایوفسکی گناه نابخشودنی جهان، گناه در حق کودکان است. گریۀ کودک خارج از توان و تاب تحمل است. کودک استعاره‌ای است از معصومیت و بی‌غل‌وغشی. کاش جهان نیز کودک باقی می‌ماند. زمین بهشت است، اما انسان‌ها با گنهکاری‌شان آن را آلوده می‌کنند و به قول داستایوفسکی: «انسان‌ها جوانه‌هایی را که از بذر بهشتی می‌رویند به شوکران تلخ تبدیل می‌کنند».
-
۱۳۹۶-۰۹-۱۱ ۰۹:۴۵
«ساختار نظام دانشگاه ایرانی» چه تأثیری در ناکام ماندن ظهور «پرسشگری تاریخی» در آموزش رشتۀ تاریخ داشته است؟
پرسشگری تاریخی و دانشکدۀ ایرانی تاریخ
دانشگاه از دل حکومتی که در حال مدرن شدن بود بیرون آمد و در این میان، تاریخ که پیش از آن «پیوند ناگسستنی» با دربار و حکومت داشت، همچنان درون نهاد دانشگاه این ارتباط و پیوند را در دنیای «در حال مدرن شدن ایرانی» نیز حفظ کرد و تا امروز که دانشگاه و دولت به‌عنوان ابربوروکراسی درهم تنیده شده‌اند، این ارتباط میان حکومت و رشتۀ تاریخ برقرار و باقی است.
-
۱۳۹۶-۰۹-۰۸ ۰۹:۴۰
آیا فلسفه هایدگر درباره سیاست است؟
مارتین هایدگر: از فلسفه تا نظریۀ سیاسی
از دید هایدگر، این وضعیت انسانهای معاصر است که پرسشگری اصیل دربارۀ وجودشان را با پاسخهای دمدستی[15] -که ایدئولوژی‌ها، رسانههای عمومی و تکنولوژی چیره تدارک دیدهاند- جایگزین کردهاند. در نتیجه هایدگر میکوشد که اکنون مردان و زنان را به پرسش از وجود بازگرداند.
-
۱۳۹۶-۰۹-۰۷ ۱۲:۲۵
شماره بیستم نشریه فرهنگ امروز منتشر شد؛
شماره بیستم نشریه فرهنگ امروز منتشر شد
به همراه آثار و اندیشه‌های بابک احمدی موجی از پست مدرنیسم در ایران پدید آمد که نیاز فراوان به بازنگری دارد. این پرونده که با عنوان موج مرده به چاپ رسیده است زمینه‌های ورود پست‌مدرنیسم در ایران، علت اوج و فرود گرایش به آثار بابک احمدی، نقدی بر اصول نقادی مدرنیته در آثار و همچنین ضعف های محتوایی کتاب های بابک احمدی را مورد مداقه قرار داده است.
-
۱۳۹۶-۰۹-۰۷ ۱۰:۲۳
نگاهی به سیاست کنونی امریکا (۱)؛
آمریکای ترامپ: بازی در نقش قربانی
از منظر تبلیغات سیاسی دست‌راستی، نخبگانی که جهانی شده‌اند و قلمرویی ندارند، دشمن اصلی این نظم جهانی مجدداً قلمروبندی‌شده و دارای تنوع هستند. نخبگان -آن یک درصد کذایی- با این اتهام تبلیغات سیاسی راست مواجهند که صرفاً به بازارهای مالی جهانی علاقه نشان می‌دهند و نه به سرنوشت جمعیت کشورهایشان؛ آنها متهمند به بی‌اعتنایی به سعادت و بهروزی این جمعیت‌ها و بی‌اعتنایی به زیرساخت‌های تکنولوژیک مستقر در قلمروشان -که یکی از مضمون‌های عمدۀ کارزار ترامپ بود.
-
۱۳۹۶-۰۹-۰۵ ۱۰:۱۲
چرا تاریخ‌نویسی آکادمیک در ایران جدی گرفته نمی‌شود؟
دشواری‌های عبور
تاریخ‌نگارانی هستند که عوض کار علمی، برای استفاده از مزایای مالی و اجتماعی و یا حفظ موقعیت‌های اداری، وسوسه می‌شوند و وارد عرصه‌هایی از نگارش تاریخ می‌گردند که سنخیتی با کار آکادمیک ندارد. اما مهم‌تر از آن، پدید آمدن نسلی از تاریخ‌نگاران غیردانشگاهی است که تاریخ را با رمان به‌عمد یا سهو، خلط کرده با خلق آثاری فراوان می‌توانند تأثیرگذار باشند. ادارۀ این افراد برای دولت‌ها، آسان‌تر و بردن آنان در مسیری که هر دو طرف نیازمند به آن هستند، سهل‌تر است.
-
۱۳۹۶-۰۹-۰۴ ۱۰:۰۷
اشاراتی در باب شرق‌شناسی؛
دیگری
شرق‌شناسی با داشتن مجموعه‌ای از اطلاعات که به روش علمی به دست آمده است خود را عین پژوهش می‌داند. در باب شرق‌شناسی دو دیدگاه وجود دارد؛ یکی موجودبین و دیگری وجودبین. در نگاه موجودبین نمی‌توان از ماهیت شرق‌شناسی صحبت نمود و این امری بی‌معناست، زیرا هر هست شرق‌شناسانند و آثارشان و وجود اموری چون شرق‌شناسی (امری جدای از حاصل کار شرق‌شناسان)؛ و شرق را نمی‌توان تصدیق نمود.
-
۱۳۹۶/۰۹/۰۱
گفت‌وگوی فرهنگ امروز با ابراهیم فیاض؛
ترکیب سلفی‌گری شیعی و پدیدارشناسی اگزیستانسیالیستی سارتر در اندیشۀ شریعتی
یک عده به شریعتی عاشقانه نگاه کردند، یک عده هم از روی تنفر. آنها که عاشقانه نگریستند، به یک نوع تندروی عملی سوق یافتند و ضربه‌های زیادی به اندیشۀ او زدند و از او دور شدند. امروز کسانی که عاشق شریعتی بوده‌اند، مثل چپ‌های اسلامی، بیشترین نقد را به شریعتی وارد می‌کنند.
-
۱۳۹۶-۰۸-۲۴ ۰۹:۲۸
نگاهی به چهارمین اجرای نمایشنامه «پچ‌پچه‌های پشت خط نبرد»؛
پچ‌پچه‌های نسل سوم، سال‌ها دورتر از خط نبرد
چیزی که این اثر را از تمام آثار به اجرا درآمده در حوزۀ ادبیات دفاع مقدس متمایز می‌کند واقعیت‌گرایی نامعمولی است که ترس از مرگ را در مقابل آرمان‌های شهادت‌طلبانه قرار می‌دهد. اما نویسنده به این هم بسنده نمی‌کند و در آخر نمایش با تمثیلی تفکربرانگیز این سؤال را در ذهن مخاطب ایجاد می‌کند که شاید می‌شد شعلۀ جنگ را پیش‌تر نیز خاموش کرد.
-
۱۳۹۶-۰۸-۲۳ ۱۱:۴۵
آیا تاریخ‌باوری جدید را می‌توان به‌مثابۀ یک نظریه قلمداد کرد؟
تاریخ‌باوری جدید و نظریه
در دیدگاه فوکو، تاریخ نوشتاری، یعنی متن تاریخی و ادبی که هم‌اکنون در دستان ماست، متنی است که متأثر از ساختارهای قدرت نمی‌تواند معنایی مطلق و غایی داشته باشد؛ چراکه از دیدگاه او، نظام‌های قدرت ما را تا اعماقِ وجودمان شکل می‌دهند و از همین روست که هر متنی که تولید می‌شود، سرکردۀ سازوکارهای قدرت زمانۀ خویش است.
-
۱۳۹۶-۰۸-۲۲ ۱۰:۰۸
ملاحظاتی جامعه‌شناختی دربارۀ جایگاه ادبیات معاصر در دانشگاه؛
نوعی ادبیات، نوعی زندگی
آنچه امروز حجم اعظم (و نزدیک به همه‌ی) مثلاً محتوای دورۀ دانشگاهی ادبیات فارسی را به نام ادبیات «اصیل»، «فاخر» و «ارزشمند» اشغال کرده، غالباً همان ادبیاتی است که در روزگار معاصر خودشان خارج از «نُرم» بودند و آنچه امروز در دایرۀ دوره‌های آکادمیک ادبیات فارسی، مغفول، مسکوت یا مطرود واقع می‌شوند، در بسی موارد، جرمشان معاصر بودن است.
-
۱۳۹۶-۰۸-۲۰ ۰۸:۲۱
تأملی درباب نسبت علی شریعتی و علوم انسانی جدید؛
ما کجا ایستاده‌ایم
آنچه بنیان‌های تفکر دکتر شریعتی را تشکیل می‌دهد، همان بن‌مایه‌های تفکر صوفی‌گری است که عمدتاً معطوف به دنیاگریزی و دنیاستیزی است و ما در طی تاریخ با اشکال متفاوت آن روبه‌روییم. تاجایی‌که به ما مربوط می‌شود، این تفکر به‌رغم شور شاعرانه و زیبایی فریبنده‌اش، با زندگی مدنی بیگانه است و نمی‌توان از آن به علوم انسانی جدید دست یافت.
-
۱۳۹۶/۰۸/۱۷
گفت‌وگوی فرهنگ امروز با محمدرحیم اخوت؛
درد برخی ادبیاتی‌ها «بی‌دردی» است
ادبیات معاصر باید از کوران زمان بگذرد تا وارد دنیای آکادمیک شود. هر اثری که امروز به وجود آمد، فردا که در دانشگاه مطرح نمی‌شود و نباید مطرح شود، بلکه باید از مراحلی بگذرد تا جزء متون آکادمیک قرار گیرد. پس این یک ویژگی عام است که باید به وجود آید؛ یعنی اثر باید پذیرفته و نقد شود، سپس از کوران زمان بگذرد و مهر برحق بر آن بخورد تا اینکه به آن پرداخته شود.
-
۱۳۹۶-۰۸-۱۶ ۱۱:۲۰
هستی‌شناسیِ اجتماعیِ تصویر عکاسی؛
دادوستد نامحدود
هدف من از طرح پرسش انتقادیِ مربوط به عکاسی به این شیوه (دیجیتالی‌شدن راجع به ماهیت عکاسی در هنر چه چیزی به ما می‌گوید؟) این است که پرسش از رابطۀ عکاسی با هنر معاصر را درون یک تاریخ انتقادی متفاوتِ هنر معاصر طرح کنم. این تاریخی است که کمتر بر رسانه‌ها، نحوۀ تکثیر، مسائل و رواج مجددشان تمرکز دارد و بیشتر بر رسانه‌ها، نحوۀ تکثیر، مسائل و از بین رفتنِ قطعیِ اهمیت هستی‌شناختی آنها در هنر تمرکز دارد.
-
۱۳۹۶/۰۸/۱۴
گفت‌وگوی فرهنگ امروز با رسول رسولی‌پور؛
تحلیل فلسفی از «فهم متدینین» نه گوهر دین
آن‌هایی که شکاک یا ملحد هستند، باور و فهم متدین‌ها را تحلیل فلسفی می‌کنند. مثلاً شخصی به نام آنتونی کنی لاادری‌گر است. قبلاً متأله مسیحی و مدرس بوده، اما شکاک شده است. ایشان یک شخص دین‌باوری مثل آلوین پلانتینگا یا ریچارد سوئین برن را تحلیل فلسفی می‌کند و دلایل آنها را برای اثبات وجود خدا یا خداباوری نقد می‌کند. لازم نیست که خودش خداباور باشد. وقتی تحلیل می‌کند، نمی‌تواند ملحدین را تحلیل کند، باید کسانی را تحلیل کند که فهم دینی دارند.
-
۱۳۹۶-۰۸-۱۳ ۱۲:۳۰
رضا داوری اردکانی؛
دانایی، فلسفه و علم
امیدوارم این نوشته مثل سخن‌های دیگر من موجب انبوهی از سوءتفاهم‌ها نشود. پس همین‌جا از خواننده عزیز استدعا می‌کنم علم را با میل به مطلق کردن علم یکی نگیرد. علم اعتبار و عظمتی غیرقابل انکار دارد زیرا کارساز جهان است اما ره‌آموز و راهگشای آینده نمی‌تواند باشد. در این مقاله من فلسفه را در برابر علم قرار نداده‌ام بلکه آن را منافی با مطلق انگاشتن علم دانسته‌ام. فلسفه و علم جدید با هم و در نسبت با یکدیگر بسط یافته‌اند. اگر در زمان ما تکنیک جایی برای فرهنگ و هنر و فلسفه و سیاست باقی نگذاشته است این قضیه ربطی به تقابل علم و فلسفه ندارد.
-
۱۳۹۶/۰۸/۱۰
کاربست نظریه در تاریخ در گفت‌وگو با حسینعلی نوذری (۲)؛
خانه‌تکانی تاریخ
در قرن بیستم تحولاتی رخ داده است که این تحولات در برداشت‌ها و رهیافت‌های روش‌شناختی، این زمینه را طرح کرد که تاریخ نمی‌تواند نه دربست تابع ارزش‌ها و قواعد پوزیتیویستی باشد که مانند جامعه‌شناسی پوزیتیویستی چشم خود را بر واقعیت‌های انسانی می‌بندد و نه می‌تواند آن‌چنان در چارچوب‌های روش‌شناسی غیرعلمیِ غیرواقع‌گرایانه برود که فقط با مشتی نظریه‌پردازی روبه‌روست. این بحران در رهیافت‌ها و برداشت‌های روش‌شناسی موجب خانه‌تکانی اساسی در رویکردها و رهیافت‌هایی شد که به مطالعۀ تاریخ می‌پرداخت.
-
۱۳۹۶-۰۸-۰۹ ۰۸:۴۱
بازسازی جهان‌شناسی احسان طبری و هم‌کیشانش؛
طرح اجمالی جغرافیای خیالی مارکسیسم-لنینیسم ایرانی
نقشه‌ی جغرافیای سیاسی جهان، دستخوش تحولات شگرفی شده است. جغرافیای مفهومی چپ هم زیروزبر شده است. «چپ جدید» یا «چپ معاصر» دیگر روایت‌های مارکسیسم راست‌کیش از سیر تاریخ و مسیر آینده‌ی بشر را نمی‌پذیرد و آن را تک‌خطی، اروپامحور و غایت‌انگارانه می‌داند و نقد می‌کند.
-
۱۳۹۶/۰۸/۰۸
کاربست نظریه در تاریخ در گفت‌وگو با حسینعلی نوذری (۱):
گشودن افق‌های نظری پیش روی مورخان
هر نوع تلقی یا برداشتی که از تاریخ داشته باشیم، چه تاریخ را علم بدانیم، چه تاریخ را نوعی گفتمان نظری یا نوعی گفتمان فلسفی بدانیم، بی‌تردید همۀ این سه حوزه برای گفتمان تاریخی سرشت نظری قائل‌اند. لذا خود را دور ساختن از نظریه یا ایجاد دیواری عظیم بین نظریه و تاریخ نه تنها امکان‌پذیر نیست، بلکه کاری عبث است.
-
۱۳۹۶-۰۸-۰۷ ۰۸:۱۱
نگاهی انتقادی به تاریخ‌نگاری معاصر ایران؛
رویکرد نخبۀ ذکورانه یا مردم‌انگارانه؟
فهم جهان زندگی‌های مردم ایرانی و آگاهی روزمره‌شان، نیازمند روش‌هایی همچون پدیده‌شناختی است. چون روش پدیدارشناسی، پژوهشی است درباب اینکه چگونه تجربۀ انسان و چیزها از طریق و در آن، تجربۀ خودشان را بر ما مکشوف می‌سازند. این روش در عمل و کاربست، نیازمند «تعلیق» و نه «تقلیل» است. بدین‌معنا که محقق تاریخ آگاهی مردم باید خود باورهای خویش را به‌صورت موقت در پرانتز قرار دهد تا از این طریق بتواند به حقیقت بنیادین و حقیقی (ذات پدیده‌ها) در جهان زندگی ایرانی دسترسی پیدا کند.
-
۱۳۹۶-۰۸-۰۶ ۰۸:۰۲
سهم روشنفکران در انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ روسیه؛
انقلاب اکتبر و بلشویسم فرهنگی برای روشنفکران
در فردای پس از رخداد انقلابی که به تعبیر تروتسکی «به آن خیانت شد»، تنها هنر و نویسنده‌ای مجال سخن و حق حیات یافت که به خدمت بلشویسم فرهنگی درآمد؛ لذا این امر بعد از انقلاب اکتبر یک نتیجۀ مشهود یافت، به‌این‌ترتیب که عمدۀ آثار نویسندگان و تولیدات هنری در ادبیات، فلسفه، نقاشی، نمایش، سینما و دیگر عرصه‌ها سویه‌ای به‌شدت سیاسی پیدا کرد.
-
۱۳۹۶-۰۸-۰۴ ۱۳:۰۵
بیست و سومین نمایشگاه مطبوعاب آغاز به کار کرد؛
مهمان «فرهنگ امروز» باشید
ماهنامه «فرهنگ امروز» در بیست و سومین نمایشگاه مطبوعات در راهروی اصلی غرفه ۵۶ میزبان شماست.
-
۱۳۹۶-۰۸-۰۳ ۰۹:۵۲
به‌بهانۀ گونه‌ای متفاوت از مواجهه با نمودِ عشق؛
وونگ کار وی، ژان لوک گدار
درون‌مایۀ سینمای گدار، نه ارتباطی با نوع رابطه با جنس مخالف دارد و نه اساساً در مورد خودِ رابطه با جنس مخالف است. هرچند در این میان همواره تشخیصِ نوعی از رابطۀ انسانی بیانگر درجه‌ای از بلوغ دراماتیک این فیلم‌ساز خطاب گردد. یک سینمای قلمروزدا، دست‌کم در بحث ایجاد ارتباطی ارگانیک بین دو جنس زن و مرد که خود البته همواره فرع بر ایدئولوژی یا آن ساحت مطلوبی است که اخلاق یا علایق جنسی طرفین درگیر در متن فیلم را برنمی‌تابد.
-
۱۳۹۶-۰۸-۰۲ ۱۲:۴۲
تدریس توأمان فلسفه‌های قاره‌ای و تحلیلی در دانشگاه‌های غرب نشانۀ چیست؟
نزاع بر سر هیچ!
از طنز روزگار همین بس که فلاسفه دائم از دیالوگ می‌گویند، اما خود ناتوان از گفت‌وگو با یکدیگرند و همدیگر را متهم به عداوت می‌کنند. آیا این واقعه نشان‌دهندۀ استحالۀ بنیادین فلسفه از جوهرۀ نخستینش نیست؟ دیالوگ بدون چندصدایی ممکن نیست و لذا تنها در یک فضای دموکراتیک رشد می‌کند و به بار می‌نشیند و نه در یک فضای تمامیت‌خواهانه که فردپرستی برجای فردیت‌گرایی می‌نشیند. آکادمی یکی از بت‌های قبیله ماست که راهی به بیرون (عالم واقع) ندارد. نزاع فلسفۀ تحلیلی و قاره‌ای نیز نزاعی متعلق به آکادمیسین‌هاست.
-
۱۳۹۶-۰۸-۰۱ ۱۱:۰۵
سخنرانی بابک احمدی و محسن حکیمی در همایش بازخوانی انقلاب روسیه و تأثیرات آن بر ایران؛
چهره دوگانه اکتبر
مفهوم دیکتاتوری پرولتاریا خطری بود که بلشویک‌ها به آن دامن زدند. ریشه این مفهوم در خود مارکس است. این روزها مارکسیست‌های پیشرو و انتقادی بر این باورند که مارکس سازنده این مفهوم نبود. چنین نیست. این مفهوم را کارل مارکس ساخت و هرگز نمی‌توان فهمید معنای دقیقش چیست. اگر پرولتاریا اکثریت جامعه است، چه نیازی به دیکتاتوری است. به علاوه دیکتاتوری اکثریت هم مذموم است.
-
۱۳۹۶-۰۷-۳۰ ۰۹:۲۴
جایگاه وحی در منظومۀ فکری لئو اشتراوس (۲)؛
استدلال اخلاقی اشتراوس به سود وحی
مطمئناً استدلال اشتراوس استدلالی به سود وحی نیست و خود اشتراوس نیز فرد مؤمنی نبود؛ اما استدلال اشتراوس دربارۀ وحی پشتوانههای فکریای را به فرد مؤمن پیشنهاد می‌دهد که فیلسوف را به چالش بکشد و از همین رو اشتراوس نه نسبت به وحی بیاعتناست و نه آن را قطعاً رد می‌کند.
-
۱۳۹۶-۰۷-۲۹ ۱۲:۴۵
پیش‌گفتار کریستین ژامبه بر ترجمۀ انگلیسی کتاب «کنشِ هستی: فلسفۀ وحی در ملاصدرا»؛
چرا فلسفۀ اسلامی؟!
از یک‌سو ما باید ببینیم چگونه فلسفۀ اسلامی یک قدرت زندۀ مسلم دارد، از روی این واقعیت که این فلسفه برای تاریخ جهان بیگانه نیست؛ چراکه با سرنوشت متافیزیکی خود ما، هم متافیزیک یونانی و هم کتاب مقدس، مرتبط است یا حتی به آن گره خورده است. در گذشته، فلسفۀ اسلامی به برخی از مقولات ماندگار نگرش ما به جهان، حیات بخشیده است.
-
۱۳۹۶-۰۷-۲۶ ۱۲:۵۸
محمد مالجو؛
تهی‌دستان شهری در ایران در آینه‌ی اندیشه‌ی اجتماعی
تهی‌دستان همواره در جنگ گفتمان‌ها و معناسازی‌ها مغلوبِ طبقات فرادست‌ترند اما مطالعات فرهنگی در ایران مطلقاً به دیده‌شان نگرفته است. تهی‌دستان در اثر نابرخورداری از نیروی سیاسی متشکل و نداشتن جاپا در تالارهای قدرت نیز ناتوان از تقریر تظلمات‌شان در عرصه‌ی عمومی و تحمیل مؤثرشان به دولت و طبقات فرادست هستند اما علم سیاست در ایران نه به این ناتونی پرداخته است و نه چندان به شکل‌های گوناگون ولی هرازگاهیِ کنش دسته‌جمعی تهی‌دستان.
-
۱۳۹۶-۰۷-۲۵ ۱۰:۲۸
جایگاه وحی در منظومۀ فکری لئو اشتراوس (۱)؛
وحی مسیحی و پیامدهای آن در عصر مدرن
اشتراوس آنچه را که دیدگاه خاص مسیحی نسبت به وحی می‌داند قویاً به نقد میکشد، آن هم نه به‌منظور طرد یک بار برای همیشۀ وحی از بحث عقلانی، بلکه به‌منظور بیان اینکه بیماریهای فکری مدرنیته تا حد زیادی پیامد میراث الهیات مسیحیاند. بر پایۀ دریافت اسلامی -به‌مثابه دریافتی خلاف دریافت مسیحی- از فلسفۀ سیاسی کلاسیک بود که اشتراوس به نحو چشمگیری به بازاندیشی در معنای فلسفه، وحی و سیاست پرداخت.