به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ سومین جلد کتاب «زنان دربار به روایت اسناد ساواک: فرح پهلوی» از سوی مرکز بررسی اسناد تاریخی منتشر شده است. به این بهانه، این مجموعه سه جلدی را که به اسناد ساواک از سومین همسر محمدرضا پهلوی پرداخته است مرور می‌کنیم.

پنجمین جلد از مجموعه «زنان دربار به روایت اسناد ساواک» در قالب سه جلد مجزا با عنوان «فرح پهلوی» به همت مرکز بررسی اسناد تاریخی تدوین شده که نخستین مجلد با محوریت زندگی فرح دیبا(پهلوی) در دربار رژیم پهلوی منتشر شده است

جلد سوم کتاب «زنان دربار به روایت اسناد ساواک، فرح پهلوی» 

کتاب «زنان دربار به روایت اسناد ساواک، فرح پهلوی» مجلد سوم از مجموعه زنان دربار به روایت اسناد ساواک است و شامل اسنادی درباره خریدها، مسائل مالی و… که از پرونده‌های مختلف جمع‌آوری شده است. در این مجلد کتاب اسنادی با عنوان‌های «اقلام وارداتی از غرب»، «هدیه به خارجی‌ها»، «کاخ‌ها…»، «مالی و ارزی» و «مسئولان و کارمندان دفتر» ارائه شده که گوشه‌هایی از اقدامات ضد دینی، فرهنگی و همچنین ریخت و پاش‌های فرح پهلوی را نشان می‌دهد. 

همچنین در نخستین سند کتاب گزارشی از ترخیص یک کارتن لوازم آرایشی در 1350/8/2 و سند پایانی کتاب نیز اطلاعیه‌ای است درباره برخی اعضای دفتر فرح پهلوی در سال 1357.

ناشر درباره مشکلات تهیه‌ این اثر و درونمایه‌ اسناد کتاب می‌نویسد: «کتاب زنان دربار به روایت اسناد ساواک، فرح پهلوی در حالی منتشر می‌شود که به دلیل اجازه نداشتن ساواک در تشکیل پرونده برای خانواده پهلوی، بسیاری از فعالیت‌ها و اقدامات آنان بر ما پوشیده است. مجموعه‌ حاضر که آخرین مجلد از کتاب فرح پهلوی است، غالبا به مسائل مالی، خریدها و گزارش‌های روزانه‌ دفتر فرح اختصاص دارد.» 

جلد دوم کتاب «زنان دربار به روایت اسناد ساواک، فرح پهلوی»

جلد دوم «زنان دربار به روايت اسناد ساواك: فرح پهلوی» به ارائه اسنادی از نقش فرح در جشن هنر شیراز، سفرهای خارجی و داخلی، جش‌های 2500 ساله شاهنشاهی اختصاص يافته است. در سخن ناشر كه به اجمال محتواي كتاب را بيان كرده، آمده است: «گرچه با بررسي دقيق فعاليت‌هاي او مي‌توان به اين فهم رسيد كه عمده كارهاي وی مدرن‌گرايي از نوع مبتذل و تقليد از نمادهاي فرنگي و تبليغ و اشاعه بي‌بندوباري و ضد اخلاقي بود كه جامعه را به سوي انحطاط پيش مي‌برد. 

شهبانو پس از سپری کردن مدتی در کاخ به مرور ایفاگر نقش‌هایی در برخی برنامه‌های تبلیغاتی پرهزینه رژیم شد که در کتاب با تکیه بر اسناد به آن اشاره شده و آمده است: «فرح با برنامه‌ريزي و برگزاري جشن هنر شيراز به تبليغ و تشويق هنر مستهجن غربي پرداخت و با برگزاري جشن تاجگذاري و كسب عنوان نايب‌السلطنه‌اي در خاندان پهلوي به اين روند ادامه داد.»
 
در جلد دوم این کتاب به این اسناد درباره فرح پهلوی پرداخته شده است: «فرح و ارتباط با سفارتخانه‌ها و سفرا، جشن هنر شيراز، جشن تاجگذاري، جشن‌هاي 2500 ساله شاهنشاهي، سفرهاي داخلي و خارجي فرح، فرح و نشريات داخلي، فرح و نشريات خارجي، موسيقي، جشنواره‌هاي پول‌سازي و زراندوزي، موزه، فرح و ميراث باستاني ايران، سفرهاي تفريحي و رسمي، جشن‌ها، فرح و صهيونيست‌ها.» 

پژوهشگر كتاب درباره تحصیل فرح در مدرسه ژاندارک مي‌نویسد: «درباره تحصيل فرح در جلد اول مطالبي ذكر شد از جمله اين كه وي ابتدا در مدرسه ايتاليايي‌هاي تهران به نام خواهران كاتوليك ثبت‌نام كرد و پس از طي اين دوره به مدرسه ژاندارك تهران رفت كه اين مدرسه از سوی راهبه‌هاي فرانسوي اداره مي‌شد...»
 
همچنین نخستین سند كتاب كه تاريخ چهارم آذرماه 1347 را دارد مكاتبه‌اي است ميان پيشكار فرح، فضل‌الله نبيل با اردشير زاهدي، وزير امورخارجه در خصوص فرستادن يك انگشتر نقره در بسته‌هاي سياسي به سفارت ايران در آنكارا! 

جلد نخست کتاب «زنان دربار به روایت اسناد ساواک، فرح پهلوی»

جلد نخست کتاب شامل 550 سند درباره بیوگرافی، ازدواج با شاه، اقوام و دوستان، نوشتن کتاب درباره وی را دربرمی‌گیرد.
همچنین برخی اسناد این مجلد کتاب به برخی جزئیات مانند فرح و تابلو، ورزش، جواهرات و سکه، مجسمه، پوستر درباره شهبانو، برخی تشریفات و دینداری فرح پهلوی گردآوری شده و نکاتی در لابه‌لای اسنادی که به دست آمده اخذ شده است.

با این حال گردآورنده پس از ذکر موضوع اسنادی که درباره اقدام‌ها و اعمال فرح در کتاب موجود است درباره محدودیت اسناد کتاب که به وی اختصاص دارد، عنوان می‌کند: «این اسناد تنها گوشه‌ای از واقعیت‌هایی است که ثبت شده‌‌اند و بسیاری از اقدامات غیرقانونی فرح دیبا در این اسناد نیامده‌اند. به دلیل محدودیت‌های آن دوران، ساواک حق تشکیل پرونده و کنترل درباریان را نداشت.»

ثبت و بزرگنمایی چهره‌های خاندان شاهی در تاریخ در برخی موارد با کتاب انجام می‌گرفت اسناد این کتاب حاکی از این است که فرح پهلوی نیز از این روش بهره برده است. در این باره می‌خوانیم: «درباره یکی از کارهایی که برای موجه جلوه دادن رژیم پهلوی انجام می‌گرفت، تهیه و تدوین کتاب از سوی نویسندگان مختلف به ویژه غربی‌ها بود. در این کتاب اسناد معتبری از تالیف و نشر ده‌ها و صدها کتاب درباره سردمداران دربار آورده شده و دستمزد این نویسندگان از سوی دربار پرداخت می‌شد. به واسطه همین خرج‌ها، رژیم پهلوی و فرح دیبا به عنوان چهره‌هایی مدرن و پیشرفته نزد افکار عمومی معرفی شده بودند.»

در بخشی از کتاب در معرفی فرح، همسر سوم پهلوی دوم با تاکید بر رفتارهای زراندوزی نامبرده آمده است: «فرح دیبا سال 1317 در تهران متولد شد و سومین همسر شاه خائن بود. وی از خانواده‌ای متوسط به دربار پهلوی راه یافته بود و مانند سایر افراد دربار به زراندوزی و اشرافی‌گری پرداخت. خرید‌های مجلل از مغازه‌های گران‌قیمت پاریس، برگزاری مسرفانه جشن عروسی، تاجگذاری و جشن هنر شیراز نمونه‌هایی از این رفتارند.»