-
۱۳۹۵/۱۰/۲۸
بحران تاریخنگاری معاصر در گفتوگو با قباد منصوربخت (۳)؛
نقدی بر تاریخ بیمسئله
ما باید به این نتیجه برسیم که تاریخ سنتی دیگر قابل دوام نیست، تاریخ سنتی باید به مسائل دورهی مدرن پاسخ بدهد، اما همهی اینها منوط به این است که ما توجه داشته باشیم که کارکرد تاریخ چیست؛ یعنی ما اگر به مسئله و مسائل تاریخی برنگردیم هیچیک از اینها اتفاق نخواهد افتاد. وظیفهی اصلی علم طرح مسئله و حل مسئله است، تاریخ هم باید برگردد به طرح مسئله و حل مسئله؛ مادامیکه ما تاریخ بیمسئله داریم قضیه به همین شکل ادامه خواهد داشت.
-
۱۳۹۵-۱۰-۲۷ ۱۱:۰۴
مقاله ای از کارل ریموند پوپر؛
اتویبا و خشونت
عقلگرایی ناکجاآبادی دشمن خویش است. هر اندازه هدفهایش خیرخواهانه باشد، نیک بختی نمیآورد، بلکه تنها تیره بختیِ زیستن در حکومتی خودکامه، که بخوبی با آن آشناییم، حاصل آنست.
-
۱۳۹۵-۱۰-۲۷ ۰۹:۳۷
خوانش غربیان از ابنسینا (۳)؛
ابن سینا مکمل ارسطو
از دیدگاه اسکوتوس، ابنسینا مکمل سودمندی برای ارسطو بهحساب میآید. ابنسینا و ارسطو هردو به تفاوت اوضاع کنونی انسان با وضعیت آغازینش بیاعتنا بودند و هیچیک عواقبی را که هبوط آدم بر قوای شناختیاش در پی داشت، به رسمیت نشناختند؛ اما بیاعتنایی این دو، پیامدهای متفاوتی به دنبال داشت.
-
۱۳۹۵-۱۰-۲۶ ۰۹:۴۴
چرا آثار هنری کمتر مورد اقبال خریداران قرار میگیرد؟ (۲)؛
فرهنگ، تربیت و اخلاق
جای تأسف دارد، حتی دانشجویان رشتههای هنری که از دانشگاه و مراکز آموزشی فارغالتحصیل شده و یا در حال تحصیل هستند هیچ وقعی به حضور در نمایشگاهها نمیگذارند و گویی در سرزمین هنر هرکس خود را حاکم و تنها فهمیدۀ بلامنازع دانسته و حاضر به کسب معرفت و آگاهی از دیگری نیست؛ به همین دلیل است که زمان درازی این شمع تکافروخته پایدار نیست و رو به خاموشی میگراید.
-
۱۳۹۵-۱۰-۲۵ ۱۱:۲۴
روش شناسی فهم فلسفه سیاسی اسلامی؛
اشتراوس و روش شناسی فهم فلسفه سیاسی اسلامی
به نظر اشتراوس وجود پدیده «پنهاننگاری» در فلسفه سیاسی اسلامی باعث شده تاکنون فهم درستی از آن صورت نگیرد. این پدیده به ما میآموزد که برای فهم متون سیاسی کلاسیک نمیتوان از رهیافتهای موجود و مسلط «پیشرفتگرایی» و «تاریخیگرایی» بهره جست، بلکه باید با روش و شیوه «فهم تاریخی واقعی» پیش رفت.
-
۱۳۹۵-۱۰-۲۵ ۰۹:۴۴
گزارشی از نشست «تامل درباره ایران» (۲)؛
قلندر دو اقلیم
در گروه علوم سیاسی یک گرایش تاریخی نسب به علوم سیاسی تحت تأثیر مرحوم شیخالاسلامی وجود داشت و یک گرایش جامعهشناسی هم بود که در دو شاخه یکی شاخۀ مارکسیستی تحت تاثیر دکتر حسین بشیریه و دیگری غیر مارکسیستی تحت تاثیر دکتر نقیبزاده دنبال میشد. در این دوره شاخۀ اندیشه یک شاخۀ یتیم بود و شاید بشود گفت علاوه بر یتیمی گیجوواج هم بود؛ اما با آمدن دکتر طباطبایی بهتدریج این حوزه به یک دانش قوی تبدیل شد.
-
۱۳۹۵-۱۰-۲۲ ۰۹:۴۸
به مناسبت درگذشت زیگمونت باومن؛
دربارۀ عشقی که بهصورت الکترونیک دیده و زیسته میشود
عشق انسان به انسان به معنی تعهد، پذیرش، خطر و آمادگی برای ازخودگذشتگی است؛ این عشق به معنای انتخاب مصمم و امیدوارانه یک مسیر نامطمئن، نامشخص و با گردنههای سخت برای زندگی مشترک است. عشق ممکن است همراه با خوشبختی باشد یا نباشد، اما بهسختی ممکن است با راحتی و آسودگی همراه شود.
-
۱۳۹۵-۱۰-۱۹ ۱۰:۲۱
تاملی بر سیاستگذاری در حوزه علم؛
رویکرد جزیرهای به علوم
رویکرد جزیرهای به مسائل علمی و معرفتی که موجب نابودی نگرش وحدتیافته به علم میشود و آن را به حوزههای جدا از هم تقسیم میکند، اغلب متّکی به موجهگرایی در معرفتشناسی است؛ این اندیشه متکی به این پیشفرض است که عقلانیت نیازمند مبنایی برای موجهسازی است.اغلب میگویند که تنها و فقط دعاوی و مواضعی را قبول میکنیم که با مرجعیت عقلی موجه شده باشند. حالا این مرجعیت از کجا می آید؟
-
۱۳۹۵-۱۰-۱۸ ۱۲:۱۷
متن تفصیلی سخنرانی جواد طباطبایی در نشست «تامل درباره ایران»(۱) ؛
همچنان ایستادهام!
در سالهای طولانی که در خارج و پرسه زدن در دانشگاههای مختلف کشورهای مختلف گذشت، به تدریج به این حرف روسو رسیدم که در مورد نهادهای اجتماعی مثل دموکراسی میگوید، اینها چیزهایی نیست که یک روزه بیاید و بماند، باید چوب زیربغلهایی داشت تا این را آن قدر نگه میدارد، تا جایی خودش بایستد. من متوجه شدم زیربنای نظام سنتی ما به کل خالی شده و از دنیای جدید هم هیچ چیزی را به صورت مستقیم به عنوان یک مجتهد نتوانستهام بگیرم.
-
۱۳۹۵-۱۰-۱۸ ۱۰:۲۹
نگاهی نقادانه به کتاب «نقد مبانی فلسفی فلسفه برای کودکان» (۱)؛
مغالطه تعمیم شتابزده و ناروا
نویسنده «تحت تأثیر بودن» را با «دربست پذیرفتن» یکی دانسته است. شاید بتوان گفت لیپمن تحت تأثیر دیویی و به تبع آن داروین بوده، اما نمیتوان گفت که در بست و نعل به نعل نظریه آنها را پذیرفته است و از این نمیتوان نتیجه گرفت که لیپمن همچون دیویی و داروین طبیعتگراست.
-
۱۳۹۵-۱۰-۱۵ ۱۱:۲۳
نگاهی به فلسفه تاریخ(۱)؛
سهلِ ممتنعِ اندیشیدن به تاریخ
مورخ به جزئیات میرود، نام افراد و اماکن را ثبت میکند، اعداد و تقویمها را یادداشت میکند و گفتهها و گویندگان برایش مهم هستند؛ اما فیلسوف به کلیات میپردازد، برای او مفاهیم و تفاسیر و نظام اندیشه جالب است. هرچه مورخ میکوشد پای خود را به متن بستهتر کند، فیلسوف بال تفسیر و تأویل را بیشتر میگشاید و به کلیات میرود.
-
۱۳۹۵-۱۰-۱۴ ۱۱:۰۰
خوانش غربیان از ابنسینا (۲)؛
اسکوتوس و ابنسینا در باب معنای شیء
روش اسکوتوس در پرسش از اینکه دربارۀ چه چیزی میتوانیم اندیشه کنیم و دربارۀ چه نمیتوانیم، بسیار سودمند است. اسکوتوس خیلی ساده با آزمودن اینکه شیء از مقتضیات صوری تبعیت میکند یا نه، میتوانست دربارۀ اندیشیدنی بودن یا نبودن شیء تصمیم بگیرد؛ اینگونه میتوانیم روابط مفهومی یا عقلی را متعلقات اندیشه بپنداریم، تنها به این دلیل که این روابط متناقض نیستند.
-
۱۳۹۵-۱۰-۱۳ ۰۹:۴۴
چرا آثار هنری کمتر مورد اقبال خریداران قرار میگیرد؟ (۱)؛
هنر، معیشت و اقتصاد
رابطۀ بین انتخاب، سرمایه و معیشت تأثیرگذارترین عامل تعیینکنندۀ انتخاب است؛ ازآنرو کمتر کسی پیدا میشود بنا به ذوق طبع متأثر از یک اثر هنری، از هزینۀ معاش و نیازهای اولیۀ زندگی روزمرهاش صرفنظر کند و آن را برای خرید اثری که صرفاً بنا به لذت و ذوق شاید برخاسته از خاطرات گذشته یا همسنخ بودن با رؤیا و خیالاتش بپردازد؛ چراکه او در زندگی یک نگرانی-دلهره-اضطراب-ترس آموختهشده در برابر آیندۀ نامطمئنی دارد که او را منفعل از این عمل میکند.
-
۱۳۹۵-۱۰-۱۱ ۰۹:۳۳
خوانش غربیان از ابنسینا (۱)؛
آکویناس، گنت، ابنسینا و چندوچون تأویل معنای شیء
ابنسینا به جای تفکیک معانی یا کاربردهای مختلف «وجود داشتن» یا «بودن»، میان متعلقات گزارههای صحیح و اشیا در مقام جواهری که سازندۀ عالم هستند، تفاوت میگذارد. خوانندگان متعدد ابنسینا در غرب تلاش کردهاند از این تفاوت بیشترین بهره را ببرند. توماس آکویناس میان واژۀ «شیء» و «موجود» تفاوت میگذارد، آن هم بر مبنای این پرسش: آیا این دو به چیزی راجعاند که خود شیء است و بدینگونه بر ماهیت و ذات شیء نظر دارند، یا به این واقعیت که شیء هست، به بیانی به وجود آن؟
-
۱۳۹۵-۱۰-۰۸ ۰۹:۵۴
نگاهی به مکتب آنال و تاریخنگاری فرناند برودل؛
تلاشی برای دستیابی به تاریخ تام
مورخان، آثار برودل را از جهت تأکید بر استدلالهای نظری ناظر بر مناسبات مابین وجوه مختلف جامعه، مفهوم لایههای متنوع زمانی و استدلال بدبینانه در خصوص نقش فردیت در تاریخ مورد ستایش و همینطور نقد قرار دادهاند؛ اغلب انتقادات بر این نکتۀ نهایی متمرکزند: به نظر میرسد برهان جبرگرایانه برودل اهمیت تفوقآمیزی به عنصر جغرافیا اعطا مینماید.
-
۱۳۹۵-۱۰-۰۷ ۱۰:۰۰
نقدی بر گفتههای محمد فاضلی در برنامه زاویه (۳)؛
آیا نظر فاضلی برای مقابله با فساد علمی درست است؟
محمد فاضلی کاملاً درست میگوید که قدرت در ایران زمینۀ بسیاری از فسادهایی است که در آموزش عالی است؛ اما برای جلب توجه او باید بگویم که راه مبارزه با آن، نوشتن کتاب به جای مقاله نیست. آقای x با اسم مستعار y بیشترین کتابهای علمی در رشتۀ مدیریت را تحریر کرده است. هم کتاب و هم مقاله اهمیت دارند، هم رمان و هم داستان کوتاه اهمیت دارند، مهم محتوای آنهاست.
-
۱۳۹۵-۱۰-۰۶ ۱۰:۱۹
تحلیل سیر تحول سوژۀ مدرن با نگاهی انتقادی به تعدادی از منابع و مراجع مربوط(۲)؛
تفوق فلسفۀ اصالت وجود بر اصالت ماهیت
تفوق فلسفۀ اصالت وجود بر اصالت ماهیت در سرآغاز فلسفۀ معاصر غرب، ماهیتگرایی را در مباحث فلسفی به محاق راند؛ در ادامه، پدیدارشناسی هوسرلی نیز که بعضاً با عنوان ماهیتگرایی نوین وصف میشد، مورد انتقاد صاحبنظرانی قرار گرفت که عمدتاً اندیشههایی چپگرایانه داشتند؛ بهاینترتیب، مهمترین مکتب فلسفۀ معاصر، پدیدارشناسی، در آستانۀ قرن جدید مورد انتقادهای جدی واقع شد.
-
۱۳۹۵-۱۰-۰۵ ۱۵:۰۴
گفتاری منتشرنشده از شهید آیتالله دکتر بهشتی؛
نسبت علوم اسلامی با علوم انسانی
برای کسب این شناخت مربوط به انسان از دو راه میتوان استفاده کرد: از آوردههای اندیشه و تجربه بشری، از آوردههای وحی. علوم انسانی به اصطلاح امروز، شاخههای مختلف راه اول است. علوم دینی برای پیروان وحی در ادیان مختلف در درجه اول مربوط به راه دوم است و چه بهتر که این شناخت با استفاده از هر دو صورت گیرد، چون با هم تضادی ندارند.
-
۱۳۹۵-۱۰-۰۵ ۱۰:۰۷
نگاهی به ترجمۀ بخشی از کتاب اعتبار در تفسیر، اثر اریک هرش؛
ترجمه؛ انتقال مفهوم یا ابهام آفرینی
جملۀ مشهور قدما را شنیدهایم که «لو لا الحیثیات لبطلت الحکمه» و میدانیم که تلاش برای تمایزگذاری بین مفاهیم مختلف در قلمرو فلسفه به طور عام و قلمرو هرمنوتیک به شکل خاص چه نیروی توانفرسایی از فیلسوفان میگیرد. در این میان، یکی از وظایف مهم مترجم آن است که این تمایزها و اصطلاحات متنوع را تا حد امکان در زبان مقصد بازآفریند. متأسفانه چنین تلاشی را در ترجمۀ ضمیمۀ دوم کتاب هرش نمیبینیم.
-
۱۳۹۵-۱۰-۰۴ ۱۰:۲۱
نگاهی به دو دوره در تاریخ انسان شناسی؛
انسانشناسی بیعمل اما متعهد
در این سالها که مکرر و بهدرستی از بحران علوم اجتماعی در ایران سخن به میان میآید و یکی از عناصر بحران بهدردنخور بودن آن است، پروژۀ شهادت و تعهد میتواند یکی از پاسخهای ممکن به این بحران باشد. از میان رشتههای متعدد علوم اجتماعی، انسانشناسی به بیشترین درجه با این بحران دستبهگریبان است، چراکه تا کنون نتوانسته با مسائل عملی و حاد جامعۀ معاصر ایران درگیر شده و فایدۀ خود را نشان دهد.
-
۱۳۹۵-۱۰-۰۱ ۲۱:۰۸
نقدی بر گفتههای محمد فاضلی در برنامه زاویه (۲)؛
آیا تجویزهای محمد فاضلی راهگشا است؟
اشکال محمد فاضلی این است که تصور میکند همه کتابهایی از قبیل هابرماس و اباذری مینویسند، سپس با یک شبیهسازی ساده و تصور اینکه همۀ مشکل در مقاله است، خواهان جایگزینی مقاله با کتاب میشود؛ و این بسیار شبیه موضوعی است که مارکس در دشمنی کارگران با ماشین بیان میکند؛ البته در آن دشمنی رنگی از واقعیت وجود داشت (که سادهسازی کار و به تبع آن سپردن کار بیشتر به کودکان و زنان و در نتیجه خیل بیشتر بیکاران یا به قول مارکس لشکر بود)، اما در سادهسازی فاضلی این رنگ از واقعیت وجود ندارد.
-
۱۳۹۵-۱۰-۰۱ ۰۷:۳۹
نگاهی به کتاب تاریخ مکه (از پیش از نزول تورات تاکنون)؛
مهبط وحی بر ابراهیم و اسماعیل
از یکسو مسلمانی معتقد بودن و از دیگر سوی ریشه در سنت فکری و انتقادی غرب داشتن، غربی که موشکافی و دقت را در لینگز به ودیعه نهاده بود، وی را در وصف دقیق مکه و مشاعر آن یاری داد. ضمن آنکه این حلاوت برای وی وجود داشت که به سرزمینی پای نهاده است که مکان دلدادگی ابراهیم (ع) و بسیاری از انبیا بوده است. مسیحیزادهای که ریشۀ اعتقادات نخستینش به یهودیت و مسیحیت بهعنوان میراثداران ابراهیم پیامبر بازمیگردد تا همیشه ابراهیمِ پیامبر را در جانودل خویش دوست بدارد. این علاقه هرگز در لینگز نمیمیرد.
-
۱۳۹۵-۰۹-۳۰ ۰۹:۰۶
نگاهی به آئیننامه جدید ارتقاء اعضاء هیات علمی وزارت علوم که از اول دی لازم الاجراست؛
بوق حمام و مسئلهای به نام ابتذالِ ارتقاء
حکایتِ تولید ۱۰.۰۰۰ مقاله علمی، پژوهشی، حکایتِ تاجرزادهی نابخردی است که به توصیه پدر که تجارت خریدن کالای ارزان و فروختن آن به قیمتی بالاتر است، گوش سپرد و با دیدن قیمت ناچیز بوق حمام در شهری دیگر و تفاوت قیمت آن در شهر خود، تمام سرمایهاش را بوق حمام خرید، غافل از اینکه در شهر خود تنها یک حمام وجود دارد! از تنظیمکنندگان آئیننامهای چنین مضحک نیز باید پرسید در شهر شما چند حمام وجود دارد؟
-
۱۳۹۵-۰۹-۲۹ ۰۹:۵۹
تحلیل سیر تحول سوژۀ مدرن با نگاهی انتقادی به تعدادی از منابع و مراجع مربوط(۱)؛
فرانکفورتیهای منتقد
با توجه به خاستگاه فلسفۀ معاصر و سوژۀ مدرن و ریشهای که در عصر خرد و عصر نوزایی داشت، عمدۀ انتقادها به این فلسفه را باید متعلق به اندیشههای چپگرایانه دانست، از مارکس و هگل تا مکتب فرانکفورت، آلتوسر و سپس بیشتر نظریهپردازان پسامدرنیسم همچون جیمسون، دریدا، لیوتار، دلوز و فوکو؛ در این میان، مکتب فرانکفورت نقشی پیشرو و بسیار تأثیرگذار در انتقاد از مدرنیته داشته است.
-
۱۳۹۵/۰۹/۲۸
روش تحقیق در گفتوگو با مقصود فراستخواه؛
سیطره کمیت بر آموزش عالی ما
به قول پروین؛ جرم راه رفتن نیست، ره هموار نیست. سیطره کمیت بر آموزش عالی ما سبب شده که بچهها چون راهی دیگر پیش روی خود نمیبینند به دانشگاه سرازیر میشوند. ساختارهای متمرکز و ناکارآمد ما است که دانشگاه را به گیشه بلیت برای ورود به بازار کار، بدل کرده است؛ بازاری پر فیس و افاده که حقیقتا بازار نیست چون در قبضه دولت است و سرسنگین است از سرگردانی متقاضیان کار در وانفسای بیکاری.
-
۱۳۹۵-۰۹-۲۸ ۱۰:۰۵
چگونه سطوح تفسیر و تبیین در علوم انسانی و اجتماعی تغییر میکند؟
بازیگری شخصیتها
این دهه، دهۀ افراد است، دهۀ ترامپها، پوتینها، لوپنها و ترزامیها. این اندیشهها و پیشفرضهای افراد است که تعیینکنندۀ امور میباشد. شگفتی و تعجب حاصله از برآمدن این افراد مؤید این مدعاست که سایر سطوح تفسیر و تبیین که عادت مالوف اندیشهورزان و نویسندگان بود بهیکباره اقتدار خودش را از دست داده است؛ به جای نام دولتها نام افراد در رسانهها میچرخد.
-
۱۳۹۵-۰۹-۲۳ ۱۰:۰۹
نقدی به مقالهنویسی در علوم انسانی؛
پایانی برای تفکر
یک مقالۀ خوب در علوم انسانی در بهترین حالتش، شرح و تفسیر یک مفهوم، روش یا بصیرت در نظام فکری یک متفکر است؛ یعنی متنی منقطع و دستچندم که کعبۀ آمالش یا ارائۀ نظاممند وجههای از تفکر یک متفکر است و یا تلاشی است برای سادهسازی گلوگاههای پرابلماتیک یک تفکر، برای هضم آسان آن توسط هاضمههای حساس! مقاله در نهایت خود وجودی لغیره دارد؛ یا ابزاری کمک آموزشی است، یا وسیلهای است برای تثبیت وضعیت موجود فکری: پایانی برای تفکر!
-
۱۳۹۵-۰۹-۲۲ ۰۹:۵۴
نقدی بر گفتههای محمد فاضلی در برنامه زاویه(۱)؛
آیا محمد فاضلی درِ جعبۀ پاندورا را میگشاید؟
محمد فاضلی میگفت که کدام استاد برجسته در غرب مقاله مینویسد، آنها کتاب مینویسند و مثال از هابرماس آورد. برخلاف نظر ایشان، در غرب هم کتاب و هم مقاله مینویسند. در ایران اگر طبق تجویز ایشان به جای مقاله، کتاب مؤثر بنویسند چه کسی با آن مخالف است؟ این سؤال پیش میآید چه کسی در ایران در حد هابرماس نوشته است؟ هابرماس هم مقاله مینویسد، هم در مصاحبههای علمی شرکت میکند و هم کتاب مینویسد. آیا در رشتۀ جامعهشناسی، مقالۀ گرانو ویتر کمتر از یک کتاب تأثیر داشته است؟
-
۱۳۹۵-۰۹-۲۱ ۱۱:۰۴
گزارشی از نشست نقد و بررسی کارنامه مجله فرهنگ امروز در پژوهشگاه علوم انسانی(۳)؛
مناسبات علوم اجتماعی با ژورنالیسم
آن دسته از همکاران دانشگاهی که برچسب سطحی بودن به ژورنالیسم میزنند، به دلیل ضعفهای علمی و شناختی آنها از حوزۀ علوم اجتماعی و انسانی است؛ آنها تاریخ علوم اجتماعی را نمیشناسند، آنها به این وقوف ندارند که همۀ نظریهپردازان، فعالان حوزۀ عمومی بودند و در واقع بخشی از اعتبار نظریهها برخاسته از میزان مؤثر بودن آن نظریه بر تحولش در حوزۀ عمومی است نه صرفاً بر اساس آن چیزی که در حوزۀ آکادمیک پذیرفته شده یا نشده است.
-
۱۳۹۵-۰۹-۲۰ ۱۰:۵۹
محمد مالجو؛
برندهها و بازندههای کالاییسازی آموزش عالی در ایران چه کسانیاند؟
وقتی دولت از اجرای وظیفهای که اصل سیام قانون اساسی بر عهدهاش نهاده است عقبنشینی میکند، کسانی باید جای دولت را بگیرند. این جایگزینی در ایران با خصوصیسازی آموزش عالی رخ نداده است. در حد اطلاعات من، دستکم تا این اواخر حتا آجری از بخش دولتیِ آموزش عالی به بخش خصوصی واگذار نشده است. در عوض، اولاً به بخش خصوصی اجازهی کار در قلمرو آموزش عالی داده شده و ثانیاً بخشهای پاییندستی، خصوصاً خدماتی چون خوابگاهها و بوفهها و حملونقل و امثالهم، مشمول برونسپاری به ردههای گوناگونِ پیمانکاران بخش خصوصی شده است.