-
۱۳۹۵-۱۲-۰۷ ۱۰:۳۷
تانلاتی در باب فقه اسلامی؛
تحول در روش فقه به چه معناست؟
صرف‌نظر از قدرمتیقن‌ها، عناصری در روش وجود دارد که در گذشته شکل گرفته و دچار ناپختگی است. عالمان علم باید در مواجهه با حوادث جدید، عناصر نادرست و خام را شناسایی، تکمیل و تدقیق کرده و از وضعیت گذشته به وضعیت جدید سوق دهند. به تعبیر دیگر، عناصر جدیدی را به جای آن عناصر بنشانند.
-
۱۳۹۵-۱۲-۰۴ ۱۰:۰۵
پاسخی به نقد و بررسی کتاب «تاریخ معماری رنسانس» (۱)؛
تاملی بر ترجمۀ آثار معماری در ایران
در ایران آثار مکتوب معماری معمولاً توسط معماران ترجمه می‌شوند و معماران نیز بنا بر سلیقه و نیاز شخصی مبادرت به این امر می‌کنند و هرگز متکی به هیچ برنامه‌ریزی قبلی نیستند؛ و گاه همان مهندسان مشاور که معماران در آن فعالیت دارند اقدام به انتشار کتاب می‌کنند و گاه توزیع سراسری نیز نمی‌یابد. دانشگاه‌های ما هیچ کارنامۀ موفقی در این زمینه ندارند تا آنجا که دانشگاه تهران خوب و بد کار را به تشخیص مترجم آن واگذار کرده است.
-
۱۳۹۵-۱۲-۰۳ ۰۹:۵۶
تاملی در پیش فرض های فلسفه دین؛
معصومیت فلسفه دین؟!
فلسفه دین به هیچ وجه صرفا نامی دیگر برای الهیات عقلانی، به معنای سنتی اش نیست، چرا که معیارهای عقلی ای که در مسائل الهیاتی به کار گرفته می‌شوند، در این جا به طور جدی تغییر یافته اند. اگر عالم الهیات نمیخواهد غافلگیر شود، باید آماده باشد تا این ضوابط را زیر سؤال برد و بدین سان موضعی خرده گیرانه و نامانوس در قبال ملاک‌های عقلی اتخاذ کند. امروزه محاوره میان فلسفه و الهیات صرفا امری نیست میان ذهن سؤالگر فیلسوف و روح پرهیزکار عالم الهیات! انتظارها و پیشفرضهایی که فلسفه دین را تغذیه می‌کنند عمیقا رنگ و بوی اندیشه جدید غرب را با خود دارند.
-
۱۳۹۵-۱۲-۰۲ ۰۹:۱۶
نقدهایی به مقاله «فریب فرهنگ»؛
مخاطب کیست؟
در طول تاریخ حتی در کشورهای مترقی و با سرانۀ مطالعۀ بالا، اکثریت روشنفکر نداشتیم؛ اما در بسیاری از آن کشورها جامعه‌ای داشتیم که گوش شنوای روشنفکران بودند؛ بنابراین در تعریف اهداف تبلیغ نیز باید دقت بیشتری داشت، حتی در زمان نقد نیز باید بپرسیم که مخاطب ما کیست.
-
۱۳۹۵-۱۲-۰۱ ۱۰:۴۱
نقد و بررسی کتاب «تاریخ معماری رنسانس» لئوناردو بنه وُلو؛
انقلاب در معماری
اصطلاح «معماری رنسانس» نه به یک بازه زمانی خاص در تاریخ معماری، بلکه به یک نهضت هنری، فکری و فرهنگی دلالت دارد، نهضتی که در اوایل قرن پانزدهم در فلورانس ایتالیا آغاز شد و تا ۴ سده به رشد و بالندگی خود در اروپا و جهان ادامه داد. در این کتاب، تاریخ آغاز این نهضت حدود سال ۱۴۲۰ برآورد شده است که در واقع زمان تلاقی فهم پرسپکتیووار از جهان با نقطه عطف صورت‌های مثالین دوران باستان است.
-
۱۳۹۵-۱۱-۳۰ ۱۰:۳۴
آیا تراژدی با لذت همراه است؟؛
تراژدی و پدیدارسازی حقیقت
خواهید پرسید چرا معرفت لذت‌بخش است؟ چون معرفت آن‌چنان‌که تراژدی به ما می‌آموزد و فلسفه تکرارش می‌کند نوعی گریز از تنهایی است، گریز از انزوا و «شرکت جستن در زندگی دیگران و جهان است». پس لذت تراژیک، زاییدۀ معرفت به رنج‌های آدمی در این جهان خاکی است، وقوف به آن و بیچارگی انسان؛ لکن نشان جسارت و زانو نزدن انسان هم هست.
-
۱۳۹۵-۱۱-۲۷ ۰۹:۱۴
نگاه راجر اسکروتن به سینمای اینگمار برگمان؛
اینگمار برگمان: فهم جهان
در شوخ‌ترین حالت برگمان، او دیدگاهی دینی از نوع بشر دارد که انسان را به‌عنوان موجوداتی که فقط در جهان مانند حیوانات هستند، نمی‌داند و مشتاق فهم آن است. فضای مسیحی‌گونه مرتباً در فیلم‌های مهم برگمان رخ می‌دهد؛ ممکن است این یکی از دلایلی باشد که برگمان از مد افتاده؛ اما می‌تواند یک دلیل بر این هم باشد که چرا در آینده‌ای نزدیک دوباره به مد برگردد و از چیزی که بود تقدیر شود: مردی که سینما را وارد هنر غرب نمود.
-
۱۳۹۵/۱۱/۲۶
نگاهی تطبیقی به اهداف و رویکردهای کرسی ایران‌شناسی در آمریکا و ایران در گفت‌وگو با تورج دریایی؛
فکر می‌کنیم که تمدن ایران را می‌شناسیم!
ایران مانند کشورهای همسایۀ ما نیست که در قرن گذشته به وجود آمده باشند. نام کشور و تمدن ایران داستانی دیرینه است. این سخنان به‌خاطر احساسات ناسیونالیستی نیست، بلکه حقیقتی است که در کمک به تمامیت ارضی ایران نقش ایفا می‌کند. داشتن دانش دربارۀ ایران به نحوۀ رفتار با اقوام و گروه‌های مختلف ایران کمک می‌کند.
-
۱۳۹۵-۱۱-۲۵ ۱۰:۰۲
تأملی در باب تلاش‌ها برای ارتقای فرهنگ مطالعه در ایران؛
فریب فرهنگ
شنیده‌ایم که جامعۀ امروز دچار بی‌مسئلگی یا اگر ترجیح می‌دهید، گرفتار مسائل کاذب است. آدمیان می‌کوشند تا با خودشان، با مسائلشان و به‌طورکلی با حقیقت مواجه نشوند و در نتیجه مسائل کاذبی را جعل می‌کنند تا چند صباحی با آنها خوش باشند؛ این جعل مسائل کاذب وجه دیگری از کارکرد فرهنگ عمومی است و در این معنا فرهنگ و تمدن برای صیانت از خود نیازمند فریب انسان‌ها هستند؛ لذا افزایش میزان مطالعه، ارتقای دانش و حتی بالا بردن فرهنگ، همه از یک قماشند.
-
۱۳۹۵-۱۱-۲۴ ۰۹:۵۱
مسئلۀ دور هرمنوتیک چیست؟ (۲)؛
چرا مسئلۀ دور هرمنوتیک یک پدیدۀ تجربی است؟
همه‌چیز نشان می‌دهد که مسئله دور هرمنوتیک یک پدیدۀ تجربی است که می‌تواند در چارچوب روان‌شناسی زبان و رشته‌های مطالعاتی تجربی دیگر مورد بررسی قرار گیرد؛ بنابراین، توانایی آن را ندارد که به‌عنوان یک استدلال قانونی برای جدایی و تفکیک علوم طبیعی از انسانی قرار گیرد و نیز توان آن را ندارد که از این ادعا حمایت کند که علوم اجتماعی و انسانی دارای استقلال هستند.
-
۱۳۹۵-۱۱-۲۳ ۱۰:۱۸
نقد آرا هگل درباب فلسفه تاریخ؛
فرشته تاریخ
هنگامی که همه‌چیز به شیوه هگلی از پیش تعیین شده و گذار از مراحل مختلف تاریخی اجتناب‌ناپذیر اعلام گردیده و وقوع هر رویدادی، حتی نوع جابرانه و ظالمانه آن، برای رسیدن به فرجام نهایی، وآرمانشهر وعده داده شده مثبت و ضروری ارزیابی گردیده، و خلاصه در حالی که همه امیدها و آرزوها به آینده‌یی دور و دراز و خارج از اراده ما واگذار شده، ناگهان بر خلاف همه پیش‌بینی‌ها و حساب و کتاب‌ها، فرشته تاریخ در زمان حال و در «اکنون» ظهور می‌کند و اراده و شعاع تاثیرش تمامی محاسبات و معادلات را برهم می‌ریزد.
-
۱۳۹۵-۱۱-۲۱ ۰۵:۵۲
حامد صفاریان/ نقدی برترجمۀ علیرضا سیداحمدیان از «خدایگانی و بندگی»؛
دقّ‌البابی برباب نامفتوح هجی کردن هگل
وقتی می‌بینیم که مترجم این کتاب از یک سو ترجمه‌ای پراشکال از متن ارائه کرده است که نشان از درماندن او در فهم بسیاری از فقرات متن اصلی دارد، اما ازسوی دیگر تفسیری از همان متن عرضه داشته که در کل منسجم است، ناچاریم حکم کنیم که این دو،، یعنی تفسیر و متن اصلی یا ترجمۀ آن، در دو سوی یک گسست پدید آمده‌اند و بالیده‌اند، و بده-بستان مستقیمی میان آن دو درکار نبوده است. به دیگر سخن، فهم مفسر، حاصل پژوهش در منابع ثانوی بوده است نه حاصل اجتهاد در خود متن (یا حداقل اجتهاد در متن به موازات منابع ثانوی).
-
۱۳۹۵-۱۱-۲۰ ۰۹:۴۲
نگاهی به اهداف ترجمه متون فلسفه یونان به عربی؛
مترجمان عرب، کاری فراتر از نگهداری صرف از فلسفۀ یونانی انجام دادند
چرا مترجمان وقت زیادی را صرف برگرداندن متافیزیک ارسطو یا کتاب Enneads افلوطین به عربی نمودند. تحقیقات صورت‌گرفته توسط برخی از پژوهشگران برجستۀۀ حوزۀ نهضت ترجمه، به‌ویژه دیمیتری گوتاس در قالب کتاب «اندیشه یونانی، فرهنگ عربی» (۱۹۹۸) حاکی از آن است که دلایل این امر عمیقاً سیاسی بوده است.
-
۱۳۹۵-۱۱-۱۹ ۰۹:۵۷
گسترش فلسفۀ تحلیلی در جغرافیایی فکری نظیر قم چه تبعاتی خواهد داشت؟
گفتاری در نسبت فلسفۀ تحلیلی با فلسفۀ اسلامی
نفس تفکیک فلسفه به قاره‌ای و تحلیلی با راهِ طی‌شدۀ فلسفۀ اسلامی همخوانی ندارد. این تفکیک غربی مبتنی بر تقدم روش و روش‌گرایی نهفته در فلسفه‌های متأخر غربی است؛ چیزی که در روش‌شناسی چندلایۀ حکمت اسلامی بی‌معنی است. تفکیک فلسفۀ اسلامی به چیزی شبیه به قاره‌ای و تحلیلی که در غرب به کار می‌رود، هیچ مابه‌ازایی در تاریخ فلسفۀ اسلامی ندارد.
-
۱۳۹۵-۱۱-۱۸ ۰۹:۴۱
مسئلۀ دور هرمنوتیک چیست؟ *(۱)؛
چرا مسئلۀ دور هرمنوتیک یک مسئلۀ هستی‌شناختی و منطقی نیست؟
روشی را که نمایندگان هرمنوتیک فلسفی برحسب آن دور هرمنوتیک را نشان داده‌اند، یک مسئلۀ روش‌شناختی را پیشنهاد نمی‌کنند که بتوان با تصمیم‌گیری یا به روش دیگری آن را حل کرد، بلکه موقعیت جبری هرمنوتیک به این اشاره دارد که مسئلۀ دوری که از آن سخن گفته می‌شود، به نوعی موضوع را حادتر می‌کند.
-
۱۳۹۵-۱۱-۱۷ ۰۹:۲۵
پاسخی به چند شبهۀ نصر حامد ابوزید؛
چرا قرآن بی‌تردید کلام خداست؟
در میان مستشرقان ادعا شده که قرآن ساخته‌وپرداختۀ پیامبر است که آن را با اسلوبی بلاغی مزین ساخته و به خداوند نسبت داده است تا آن را در هاله‌ای از قداست قرار دهد. این سخن را نه با این صراحت و جسارت، اما در لفافه می‌توان از برخی به‌ظاهر نواندیشان دینی نیز شنید. در پاسخ به این شبهه، باید نکاتی را مدنظر قرار داد.
-
۱۳۹۵-۱۱-۱۶ ۰۹:۳۰
نقدهایی به ترجمه کتاب «بلاتار، پس از پایان» (۲)؛
آیا پیامبری موهوم با پیامبر روشن‌بین متفاوت نیست؟
سینمای بلاتار یا شاید بهتر باشد بگوییم «سینمای زمان بعد»، که در آن داستانها معنای متداول خود را از دست می‌دهند سینمای زندگی است؛ زندگی‌هایی که بلاتار وصف جزئیاتشان را به روایت داستان ترجیح می‌دهد.
-
۱۳۹۵-۱۱-۱۳ ۰۹:۳۲
به مناسبت سالگرد درگذشت برتراند راسل؛
فیلسوف روشنگر انگلیسی
در جنگ ویتنام راسل به شدت فعالیت‌های روشنگرانه داشت. قتل‌عام دهشتناک پناهگاه‌ها هنوز اتفاق نیفتاده بود که راسل آن را به همراه پیامدهای نه‌چندان طولانی‌مدت شیطانی آنها پیش‌بینی کرد. اما راسل نتوانست بلشویسم نازیسم و هلوکاست سلاح‌های هسته‌ای و جنگ سرد ناسیونالیسم به‌وجودآمده از تجارت اسلحۀ بین‌المللی و بنیادگرایی ناشی از خلأ حسادت‌آمیز بین ملت‌های فقیر و غنی در سال ۱۹۱۴ را پیش‌بینی کند؛ اما حسی زنده در او می‌گفت که شیوع جنگ به معنای باز شدن درهایی به‌سوی فجایعی عظیم به شکل‌های مختلف می‌باشد و دهه‌های زیادی ادامه خواهد یافت.
-
۱۳۹۵/۱۱/۱۲
گفت‌وگو با فرهاد توحیدی؛
روایتی در مواجهه با عشق و مرگ
زمانی که خلق عاطفه نه از وجه مبتذلش، بلکه از وجه اندیشمندانه‌اش انجام شود، به شما اجازۀ پرسشگری نقادانه داده می‌شود: آیا کشتن «آن» عملی نکوهیده است؟ آیا «ژرژ» این کار را صرفاً برای کم کردن درد و رنج دیگری و البته خودش انجام داده است؟ عمل کشتن چگونه ممکن است با عشق پیوند پیدا کند؟ و اصلاً اینکه در وضعیتی که «ژرژ» و «آن» در آن قرار دارند، عشق در رادیکال‌ترین وجهش چیزی جز کشتن می‌تواند باشد؟
-
۱۳۹۵-۱۱-۱۱ ۱۱:۳۰
گزارشی از سمینار «درباره برهه‌های جدید انباشت اولیه»؛
دگردیسی الگوی سلب مالکیت از توده‌ها در ایران امروز
در تاریخ اقتصادی صدوپنجاه سال گذشته در برخی از کشورها از رهگذر افزایش نرخ استثمار امکان بزرگ‌شدن کیک تولیدی فراهم شده و استثمارشدگان در درازمدت در اثر برخورداری کلیت جامعه از کیکی بزرگ‌تر به وضعیت مطلق بهتری دست یافته‌اند. آیا در ایران، با توجه به ساختار موجود، می‌توانیم شاهد این تجربه باشیم؟ پاسخ من کاملاً منفی است. ا
-
۱۳۹۵-۱۱-۱۱ ۱۰:۰۸
سیری انتقادی در آرای محمد عابدالجابری؛
فلسفۀ اسلامی و دشوارۀ ناسیونالیسم ایرانی
با اندکی بدبینی می‌توان یک ناسیونالیسم عربی و ضدایرانی را در نظریات او دید، اما در این مجال قصد دامن زدن به این تنش کهنه را نداریم. جابری به‌مانند جریان‌های امروزی اعتقادش را به حقیقت جهان‌شمول از دست نداد و بر این باور بود که در مقطعی از تاریخ اندیشۀ «عربی» مسئولیت عقل جهان‌شمول و انسانی را بر عهده گرفت، ولی «ارتجاع» ایرانی و گذشته‌گرایی آن، این عقل را به بیراهه کشاند و در نهایت به یک ایدئولوژی قومی تقلیل داد.
-
۱۳۹۵-۱۱-۱۰ ۰۸:۱۰
نگاهی به فلسفه تاریخ(۳)؛
امکان اندیشیدن به تاریخ
تاریخ را اندیشمندانه فهمیدن میسر نمی‌شود اگر ما مسئلۀ امروز خود را نشناسیم. ما برای نگریستن به هر منظرهای نیاز به یک نقطه برای ایستادن و نگاه کردن داریم، برای نگریستن به منظرۀ تاریخ هم جایگاه ایستادن ما فقط و فقط امروز و اینجاست. ما انسان‌هایی هستیم واقع‌شده در قرن بیستویک و در این محدودۀ جغرافیایی.
-
۱۳۹۵-۱۱-۰۹ ۱۰:۴۶
چرا رنگ پوست کارل مارکس می‌تواند حائز اهمیت باشد؟
چگونه مارکس پس از مرگ تغییر نژاد داد؟
من گمان می‌کنم این مسئله که کارل مارکس سفیدپوست بوده یا نه، به دو دلیل توجه‌برانگیز است. اول اینکه باعث به وجود آمدن مسائل مهم و جالبی در حوزۀ هستی‌شناسی اجتماعی می‌شود و دوم اینکه این امکان را مطرح می‌کند که اگرچه مشخصاً مارکسیسم در اروپا به وجود آمد، اما ممکن است هیچ‌گاه سنتی سیاسی که توسط مردمی سفیدپوست کنترل می‌شده، نبوده باشد.
-
۱۳۹۵-۱۱-۰۶ ۰۸:۰۵
نقدهایی به ترجمة کتاب «بلاتار، پس از پایان» (۱)؛
ترجمه، تألیف یا تخیل؟
این مساله که برخی از ما به صرف تحصیل یک زبان خارجی دچار توهم ترجمه هستیم، نکته‌ای است بسیار قابل تعمق. مقاله‌ای که در پی می‌آید سعی در روشن کردن مختصری از نقاط تاریک ترجمۀ کتاب بلا تار، پس از پایان (نشر شورآفرین) دارد.
-
۱۳۹۵-۱۱-۰۵ ۰۹:۵۷
چگونه به صلح پایدار دست پیدا کنیم؟
معرفت‌شناسی، مسئولیت اخلاقی و صلح
اندیشۀ کانت دربارۀ وضعیت طبیعی بشر ساده‌لوحانه نیست، ولی در عین حال خوش‌بینی به امکان حرکت به سمت کمال و صلح پایدار را از دست نمی‌دهد و تلاش در این راستا را وظیفۀ اخلاقیِ متفکران و اندیشمندان می‌داند. این عناصر و مؤلفه‌های نگرش کانت برای بهبود وضع موجود بسیار مهم است، بنابراین فلسفه‌هایی که در هر یک از این مؤلفه‌ها و عناصر با اندیشۀ کانت زاویه دارند، زمینۀ مناسبی برای بهبود اوضاع ایجاد نمی‌کنند یا حتی شرایط را بدتر می‌کنند.
-
۱۳۹۵-۱۱-۰۴ ۰۸:۳۹
گزارشی از نشست «تامل درباره ایران» (۳)؛
اندیشه‌ای در سطح اجتهاد
مفهوم جدید در قدیم. به نظر من این یک تئوری جدید نه در سطح ایران بلکه در سطح جهان است. آن چیزی که ایشان در مورد ملیت و آگاهی ملی مطرح کردند مفهوم جدیدی است. آنچه که ایشان در قالب پارادایم جدید در قدیم مطرح کردند کار جدیدی است. اینجا در حقیقت با نوع جدیدی از ملیت سروکار داریم که شما در اندیشۀ غربی آن را پیدا نمی‌کنید. آنچه که ایشان به‌عنوان ملیت مطرح می‌کنند با آنچه که در غرب با آن سروکار داریم دو چیز کاملاً متفاوتی هستند.
-
۱۳۹۵-۱۱-۰۲ ۱۲:۲۰
گزارشی از پاسداشت مقام رضا داوری اردکانی در کتابخانه ملی؛
تفکر در سایه تفکر
فیلسوف جست‌وجوگر است، اندرزگو نیست و لحن پیامبرانه و پیشگویانه و تحکمی نیز ندارد که اگر بخواهد به این سمت برود دیگر فیلسوف نیست. سخن او تلخ نیز نیست زیرا کسانی تمایل به تلخ‌گویی دارند که فکر می‌کنند حقیقت مطلقی را از آن خود کرده‌اند و چون دیگران آن را نمی‌فهمند سخن آنها تلخ می‌شود. فیلسوف ملتزم به اندیشه و به طور مداوم در حال طرح پرسش‌های نو است.
-
۱۳۹۵-۱۱-۰۲ ۱۱:۳۹
نگاهی به فلسفه تاریخ(۲)؛
تفکر فلسفی در میان مورخان
اگر به تمام تلاش‌های مورخان ایرانی-اسلامی با تسامح نگریسته شود چیزی بیش از نزدیک شدن به مرزهای تاریخ تحلیلی نیست، آنها به دلیل روش و هدفی که از آغاز در پیش گرفته بودند اصلاً در پی کسب چنین نگاهی به تاریخ نبودند و نگاه به گذشتۀ آنها صرفاً هدفی غیرفلسفی داشت؛ آنها اکثراً در پی ثبت مفاخر شاهان بودهاند تا به آیندگان قدرت گذشتگان را گوشزد کنند و به تعبیر اخوان به‌جای شرح‌حال اجتماع مردم، چنین مینوشتند که مادیان سرخ‌یال شاهنشاه در فلان شب سه کره تا سحر زایید.
-
۱۳۹۵-۱۰-۲۹ ۰۹:۴۴
نگاهی نقادانه به کتاب «نقد مبانی فلسفی فلسفه برای کودکان» (۲)؛
مغالطه‌ی حمله به پهلوان پنبه
رد مبناگرایی به معنای رد حقیقت و نسبی‌گرایی نیست و اینکه کسی معتقد باشد، در مباحثی که در حلقۀ کندوکاو مطرح می‌شود، نتایج قطعی نیست و نباید به آنها یقین داشت و ممکن است با بررسی بیشتر کاذب باشند، نام چنین باوری نسبی‌گرایی نیست. اندیشیدن به طریقی که راه را برای گزینه‌های تازه و راههای نو باز بگذارد لزوماً به معنای نسبی‌گرایی نیست.باید بپذیریم که باورهای کنونی ما ممکن است کاذب باشند، یا ممکن است در آینده دلایلی به دست آید که مجبور شویم در آنها تجدیدنظر کنیم. اما فقدان یقین مستلزم فقدان حقیقت نیست».
-
۱۳۹۵-۱۰-۲۸ ۱۰:۱۲
آیا روشنفکران باید در سیاست مداخله کنند؟
ریچارد ولین؛ جدال با مردهریگ فاشیسم در عصر حاضر
نکتۀ اصلی در نقد پست‌مدرنیسم این است که خصومت آن علیه «خرد» و «حقیقت» از لحاظ فکری غیرقابل دفاع و از لحاظ سیاسی دچار ضعف است. عدم اطمینان آن به منطق و مباحثه اغلب به شدت افراطی است که این امر، دل‌مشغولانش را دچار آشفتگی و سوگیری می‌کند که هم از لحاظ اخلاقی و هم سیاسی غیرقابل دفاع باقی می‌ماند.