به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ آرش آبائی از ویراستاران «فرهنگ فارسی به عبری حییم»، با اشاره به انتشار فرهنگ فارسی به عبری حییم و سابقه فعالیت‌های پژوهشی و فرهنگ‌نگاری سلیمان حییم گفت: مرحوم سلیمان حییم که بیشتر به­‌ دلیل فرهنگ­‌های انگلیسی به فارسی و فارسی به انگلیسی خود مشهور است، در سال 1344 ه.ش، فرهنگ عبری به فارسی را تدوین و منتشر کرد؛ فرهنگی که دارای حدود 40 هزار مدخل عبری است.

آبائی در همین راستا و برای تببین اهمیت فرهنگ عبری به فارسی حییم افزود: حییم در مقدمه­ این اثر، آن را گلچینی از فرهنگ بزرگ­تری قلمداد می‌کند که در طی چند سال اخیر، توسط او گردآمده است. این مطلب نشان می­‌دهد این محقق و دانشمند یهودی، گنجینه‌ای بسیار بزرگتر از واژگان عبری را در نظر داشته و شاید قصدش بر آن بوده است که بعدها آنها را در کتابی چندجلدی منتشر کند. متاسفانه این امر، هرگز میسر نشد و ظاهراً اسناد این تلاش وی نیز در دست نیست. فرهنگ عبری به فارسی حییم در سال 1360 ه. ش در تهران، توسط انجمن کلیمیان ــ بدون هیچ تغییری ــ مجدداً منتشر شد و در حال حاضر هم نسخه­‌هایی از آن موجود است.

این دین‌پروژه و مدرس زبان عبری، همچنین با اشاره به تلاش سلیمان حییم در نگارش و تدوین فرهنگ «فارسی به عبری» تصریح کرد: حییم پس از انتشار فرهنگ عبری به فارسی  ــ یا شاید هم­زمان با آن ــ درصدد گردآوری و تدوین فرهنگ «فارسی به عبری» برآمد اما با وجود انجام حدود 70 درصد کار، زندگی وی در سال 1348 ه. ش به پایان رسید و فرهنگ مذکور ناتمام ماند؛ تا آن که در سال 1356 ه. ش گروهی متشکل از حاخام «یهوشوع نتن­الی»، «ماشاءالله رحمان داوودپور» و عده­‌ای دیگر از محققان، دست­نوشته‌­های حییم را تا حدودی ویراستاری کردند اما به دلیل مهاجرت از ایران، کار به سرانجام نرسید. مجدداً در سال 1360 حاخام «اوریئل داویدی» و ربی «مئیر داویدی» به ویرایش فرهنگ پرداختند که در این مرحله نیز تلاش آنها به ثمر نرسید.

آبائی درخصوص ازسرگیری تلاش جامعه کلیمیان ایران برای تکمیل طرح فرهنگ فارسی به عبری حییم ادامه داد: در سال 1380 با تلاش هارون یشایایی ــ رئیس وقت انجمن کلیمیان تهران ــ  گروه جدیدی متشکل از حاخام دکتر «یونس حمامی لاله‌­زار»، «رحمان دلرحیم» و بنده، ویرایش و آماده‌­سازی فرهنگ فارسی به عبری سلیمان حییم را آغاز کردیم. حجم دست­‌نوشته­‌های ویراستاری‌شده­ این فرهنگ تا آن زمان حدود 25 جلد دفترچه­ قطور در قطع بزرگ بود. مرحوم حییم، تمام مدخل‌های مورد نظر خود را در زبان فارسی درج کرده اما برای همه آنها معادل عبری نیافته بود. این در حالی است که پس از ویرایش‌­های متعدد، همچنان حدود 20 درصد واژگان، فاقد معادل عبری بودند. در طرح اولیه­ انتشار، قرار بود فرهنگ لغات مذکور، طبق مدخل­های مورد نظر حییم و تنها با تکمیل نقایص معادل­‌های عبری آن منتشر شود؛ لذا حروف­چینی فرهنگ دست­نویس در مرکز کامپیوتر انجمن کلیمیان آغاز شد و هم­زمان، گروه علمی به سرپرستی دکتر حمامی لاله‌زار به معادل­‌یابی، تصحیح و ویرایش متن پرداخت.

آبائی افزود: با پایان مرحله نخست، با داوود موسایی ــ مدیر انتشارات فرهنگ معاصر ــ درباره­ وضعیت فرهنگ عبری، مشاوره‌­هایی صورت گرفت و وی ضمن تعیین شکل استاندارد و مناسب صفحه‌­آرایی فرهنگ، پیشنهاد درج تلفظ مدخل­ها را ارائه کرد. از آنجا که آوا‌نویسی استاندارد و بین­‌المللی فونتیک ــ با حروف ویژه­ آن ــ کاری بسیار سنگین و تخصصی بود، قرار شد تلفظ مدخل­‌ها با حروف عبری نوشته شود. برای تحقق این مهم، تیم علمی فرهنگ عبری، شیوه­‌نامه­ خاص آن را تعیین کرد و مرحله دوم طرح برای آوانگاری آغاز شد.

مشاور فرهنگی انجمن کلیمیان تهران، در ادامه توضیح روند انتشار «فرهنگ لغات فارسی‌ ــ‌ عبری حییم» گفت: با گذشت زمان و پایان مرحله آوانگاری و با توجه به گذشت حدود 50 سال از زمان تعیین مدخل­‌های فارسی توسط سلیمان حییم و تغییرات و گسترش واژگان فارسی، نیازی  شدید به ورود مدخل‌های جدید و ضروری به این فرهنگ احساس شد. به عنوان مثال، واژه­ «کامپیوتر» یا «رایانه» در مجموعه مدخل­‌های مورد نظر حییم، وجود نداشت و نمی­‌شد فرهنگی امروزی را بدون درج معادل آن تصور کرد. علی‌رغم گذشت چندین سال از شروع کار، با تلاش و مدیریت هارون یشایایی، مجددا مرحله سوم تدوین این فرهنگ شروع شد و حمامی­‌ لاله‌زار با استفاده از دانش شخصی و نیز منابع معتبر، مدخل­‌های جدیدی را تعیین کرد و به معادل­‌یابی عبری آن پرداخت. نظارت بر واژگان جدید و ویرایش مجدد متن را نیز بنده و رحمان دلرحیم عهده‌دار شدیم؛ تا این‌که سرانجام با فراز و نشیب­‌ها و البته مشکلات بسیار، متن نهایی فرهنگ در بهار 1393 آماده شد و انجمن کلیمیان تهران با تلاش دکتر سلیمان کهن‌صدق و با همکاری انتشارات نائیری آن را در آبان 1393 منتشر کرد.

آبائی در پایان گفت: «فرهنگ لغات فارسی ــ عبری حییم» دارای حدود 30 هزار مدخل اصلی ــ و چندین برابر این تعداد زیرمدخل ــ است که حدود سه هزار و 500 مدخل اصلی آن را واژگان جدید تشکیل می­‌دهند. حجم فرهنگ، حدود هزار و 370 صفحه است که در ابتدای آن شرح حال سلیمان حییم و نیز راهنمای استفاده از فرهنگ ذکر شده­ است. با انتشار این فرهنگ، نیاز شدید محققان زبان عبری به یافتن معادل­‌های عبری واژگان فارسی ــ که تاکنون از طریق زبان واسطه و فرهنگ‌های انگلیسی به عبری صورت می‌گرفت ــ مرتفع شده است.

«فرهنگ لغات فارسی ــ عبری حییم» با سرویراستاری دکتر یونس حمامی لاله زار در سال جاری از سوی انجمن کلیمیان تهران و انتشارات «نائیری» به چاپ رسیده و در 2000 نسخه به بهای 600 هزار ریال روانه بازار کتاب‌های مرجع شده است.