گزارشی از نشست «مشكله‌ی علم و دين و علم دينی از كجا ناشی می‌شود»؛

پذیرش یک نظریه‌ی علمی به مقبولیت آن بستگی دارد

مسئله‌ی دیگری که فایرابند مطرح می‌کند این است که اگر از دانشمندان بخواهیم روش خاصی را به کار ببندند نبوغ آن‌ها را از آن‌ها می‌گیریم، چون روش دانشمند را محدود می‌کند؛ مثلاً اگر شما به فیزیک‌دان بگویید بر اساس روش ابطال کار کن، دیگر نمی‌تواند کار کند. هایزنبرگ در کتاب جزء و کل وقتی با پاولی در مورد ساختار اتم با هم بحث می‌کنند، می‌گویند انرژی‌هایی که در داخل اتم رخ می‌دهند با قوانین ما سازگار نیستند...

چرایی فقدان تولید علوم اجتماعی در حوزه‌های علمیه/ قسمت پنجم؛

چرخۀ توسعه‌ و گسترش فقه فردی

واردات و پذيرش نهادها، ساختار‌ها و نرم‌افزارهای مدرن شرايطی را رقم می‌زد كه در آن جامعه با اضطراری روبه‌رو می‌شد كه حوزه‌های بی‌اعتنا و ناتوان از توليد ادبيات و نرم‌افزارهای جايگزين به ناچار برای حل تعارض‌ها و چالش‌های ايجاد شده، از يك سو احكام ثانويه را توسعه می‌بخشيدند و از سوی ديگر با گسترش حوزه‌ی احكام تكليفی فردی وظايف اعضای مسلمان جامعه را در مواجهه با اين تعارض‌ها تعيين نمايند.

چرایی فقدان تولید علوم اجتماعی در حوزه‌های علمیه/ قسمت چهارم؛

موانع تولید علوم اجتماعی اسلامی در حوزه‌های علمیه

یکی از موانع تولید علوم اجتماعی اسلامی در حوزه‌های علمیه به تلقی اندیشمندان، عالمان و فقیهان کنونی حوزه‌های علمیه از «جامعه» و مکانیسم‌های آن باز می‌گردد. عمده دیدگاه‌های موجود در بین طیف کثیری از عالمان، فقیهان و طلاب درباره‌ی جامعه و تعریف آن و مکانیسم‌های مترتب بر آن، تلقی فردگرایانه از جامعه است. این تلقی، جامعه را حاصل جمع افراد می‌داند و برای آن موجودیت و ماهیتی فراتر از عوامل انسانی تشکیل‌ دهنده قایل نیستند

چرایی فقدان تولید علوم اجتماعی در حوزه‌های علمیه/ قسمت سوم؛

بررسی جریان معتقد به جامعه‌ی دینی با محوریت تولید علم

موضع اين جريان در قبال آسيب‌شناسی و ارايه‌ی راهكار، آن است که مشكلات كنونی جامعه‌ی ايران بعد از انقلاب به عنوان داعيه‌دار تأسيس و بنای يك جامعه‌ی دينی، عمدتاً زاييده‌ی ناهم‌خوانی فرهنگ اسلامی و فرهنگ مدرنيته از يك سو، تعارض ميان سنت‌های اجتماعی جوامع اسلامی با الگوهای توسعه‌ی غربی از سوی ديگر است. از اين رو تنها راه برون رفت از اين معضلات، حركت به سوی ايجاد جامعه‌ای نوين است

مناظره مکتوب علی پایا و حسین سوزنچی/بخش دوم؛

امکان علم دینی

در علم‌دینی، راهکار اجرایی تحقق این امر را در کنار گذاشتن و دور انداختن مباحث علوم جدید غربی نیست، بلکه اساساً تحقق چنین علمی را نیازمند جدی گرفتن و مواجهه ی کاملاً جدی با علوم موجود است. مشکل در فضای کشور ما، و به ویژه در عرصه‌ی علوم‌ انسانی‌ ـ ‌اجتماعی، فضای مرعوبیتی است که به اسم علم در مجامع به اصطلاح علمی پدید آمده به نحوی که نظرات دانشمندان غربی‌(آن‌ هم گاه دانشمندان چند نسل قبل) همواره نظر صحیح شمرده می‌شود.

چرایی فقدان تولید علوم اجتماعی در حوزه‌های علمیه/ قسمت پایانی؛

نسبت حوزویان با مسائل جامعه چیست؟

در قسمت‌های گذشته ضمن بررسی و معرفی جریان‌های فکری عمده‌ي موجود یا برآمده از حوزه‌های علمیه، به بررسی برخی موانع تولید علوم اجتماعی اسلامی در حوزه‌های علمیه پرداخته شد. در این قسمت نیز برخی دیگر از این موانع بررسی و تشریح شده‌اند.

یادداشت مهمان/ دربارۀ دیدگاه‌های مطرح شده در نشست اخیر اصحاب علوم اجتماعی:

یک گام به پیش، دو گام به پس!

اما اینک، در نظر گرفتن آن ملاحظات، روا و بجا نیست و می‌باید در عرصۀ عمومی، با صراحت سخن گفت. اگر صحنۀ بازی معرفتی را خالی کنیم یا به اشکالات پاسخ ندهیم، جریان‌های رقیب – همچون اخباری‌ها، فرهنگستانی‌ها، هایدگری‌ها و ... – در دهۀ آینده برداشتی از انقلاب اسلامی و علوم انسانی متناسب با آن عرضه می‌کنند که فرسنگ‌ها فاصله با اندیشه‌های معمار انقلاب، امام خمینی، خواهد داشت.

چرایی فقدان تولید علوم اجتماعی در حوزه‌های علمیه/ قسمت دوم؛

بررسى جریان معتقد به ترکیب فقاهت و کارشناسی

از منظر اين نگرش بايد به تربیت كسانی همت گمارد كه در شخصيت آنان بتوان هر دو امتياز موضوع‌شناسی و حكم‌شناسی را جمع نمود و اين گسيل منطقی و متديك ميان اين دو حوزه را با ايجاد چنين سازماندهی مؤثری ترسيم كرد. اين راهكار با آن چه جريان اول برای اسلامی شدن جامعه تجويز می‌كرد و صرفاً از ضرورت وجود كارشناسان متعهد، مؤمن و موثق به عنوان تكيه‌گاه كارشناسی فقهای صاحب رأی سخن گفت، بسيار متفاوت است.

چرایی فقدان تولید علوم اجتماعی در حوزه‌های علمیه/ قسمت اول؛

جریان‌شناسی آرا و اندیشه‌های حوزوی در باب تولید علوم اجتماعی

جریان اول در برخورد با مسأله‌ی مدرنيته و غرب، تحول و دگرگونی اجتماعی و فرهنگی بنیادی ناشی از ورود موج مدرنيته يا تجدد را جدی و اساسی تلقی نمی‌كند و در نتيجه موضع و نسبتش با غرب در بسیاری از حوزه‌های مواجهه در يك وضعيت انفعالی قرار دارد.

مظفر اقبال؛

طرح بحثی پیرامون اسلامی‌سازی علم

گسترش مرزهای جغرافیایی و در پسِ آن، فراورده‌ی فرهنگی، پیوسته تیزهوش‌ترین‌های زمانه را به پاسخ قاعده‌مند به حجم زیادی از سؤالاتی می‌کشاند که از میان مسائل دیگر برمی‌آمد، مسائلی همچون دغدغه‌های جدید دینی، نیازهاي خاص توده‌های تغییریافته و مهاجر و پدید آمدن مقررات اداری و مالی میان دولت و شهروندان.

مهدی جمشیدی/پاسخ به شبهاتی پیرامون علوم انسانی اسلامی؛

علوم انسانی اسلامی و مسئله بین‌الاذهانیت

گزاره‌­ها و آموزه‌­های دین یا به‌صورت «مستقیم» و یا به‌صورت «غیرمستقیم» تأیید عقلی یا تجربی دریافت می‌­کنند و به این واسطه، متصف به صفت «بین­‌الاذهانیت» می­‌شوند و برای فرد غیرمسلمان نیز اعتبار و حجیت معرفتی پیدا می‌­کنند.

محمدعلی مرادی/ اشاره‌ به برخی ریشه‌های فلسفی بحث علم و ارزش؛

از تئولوژی تا علم دینی

گفت‌وگوی مکتوب با محمدعلی مرادی/ دکتری فلسفه‌ از دانشگاه برلین

نگرش دینی یا بینش دینی چه تفاوتی با فهم دینی دارد؟ آنگاه باید بدانیم ادراک دینی چه صیغه‌ای است و تجربه‌ی دینی کجا است؟ آنچه بسیار مهم است این مطلب است که علم دینی در واقع تئولوژی است، اما اگر بخواهیم در سنت اسلامی صحبت کرده باشیم نمی‌توان از تئولوژی سخن گفت.

مظفر اقبال/ قسمت اول؛

اسلام و علم مدرن

وجوه مختلف گفتمان جدید اسلام و علم که در این مقاله مورد بحث قرار می‌گیرد، پهلوبه‌پهلوی گفتمانی با ریشه‌های عمیق‌تر و کمتر ظاهری وجود دارد، گفتمانی که به دنبال این است که به علم مدرن از چشم‌انداز سنت اسلامی آن‌گونه که در سده‌های قبلی شکل گرفته بود، بنگرد.

سیدحسین حسینی؛

علوم‌انسانیِ اسلامی و تحقق وحدت فرهنگی

در نظریۀ «تاسیس روش»، حقیقت محتوای علوم انسانی اسلامی باید بر مبنای وحی و تعبد به آن، بنا نهاده شود و این علوم از موضع برتر، حاکم بر علوم انسانی معاصر تلقی می‌شود. طرفداران این نظریه، علوم انسانی را به سه دسته اسلامی، التقاطی و الحادی تقسیم کرده و معتقدند که علوم انسانی اسلامی بخش محوری و بنیادی آن را تشکیل می‌دهد.

گزارش مشروح از سخنرانی حسن رحیم‌پور در نشست «میراث اسلامی و علوم انسانی مدرن» /بخش اول؛

وجود گزاره‎های متناقض در علوم انسانی

هنگامی که انقلاب اسلامی شالوده‌ی کلیشه‎های علوم اجتماعی را در جهان -درباره‌ی مفاهیم انسانی و اجتماعی- از هم پاشید، در دهه‌ی چهارم انقلاب هنوز مجبور می‎شویم در دانشکده‌ی علوم اجتماعی دانشگاه تهران به حالت شرمنده سؤال کنیم که آیا علم دینی ممکن یا معنادار است؟ این نشان‎دهنده‌ی بیماری در دانشکده‎ها و دانشگاه‎های علوم انسانی در ایران است.

مهدی گلشنی در گفت‎وگو با «فرهنگ امروز»؛

برای تحول علوم‌انسانی باید نیرو تربیت کرد

اینکه ما یک سلسله سرفصل‎ها را حذف کنیم و سرفصل‎های جدیدی را جایگزین آن‎ها کنیم بدون اینکه نیروی انسانی مناسب آن را تربیت کرده باشیم، کار را بیشتر با مشکل روبه‎رو ساخته‎ایم. لازمه تحول در علوم انسانی و اشاعه‎ی فرهنگ اسلامی ظرافت است. با بخش‎نامه نمی‎توان این کار را به نتیجه‌ی مثبت رساند.

مظفر نامدار؛

کژتابی‌های بومی کردن علوم انسانی در ایران

برای شکل‌گیری علوم انسانی و صورت‌بندی‌هایی که در آن شکل می‌گیرد باید به دنبال خصیصه‌هایی از یک حکمت خاص بگردیم. وقتی چنین حکمتی در پس علوم انسانی در ایران نیست، چگونه می‌توان از چنین علومی انتظار حل مسئله داشت. اگر چنین نیست، خصیصه‌هاي این حکمت چیست که می‌توان در ذیل آن، دانش‌هاي خاصی را به هم متصل و طبقه‌بندی کرد و اسم آن را علوم انسانی ایران گذاشت؟

سه دهه کارنامۀ اسلامی سازی دانشگاه در گفت‎وگوی با مسعود آذربایجانی؛

به اندازۀ سه دهه اراده و اهتمام جدی وجود نداشته‌است

هیچ‎گاه به عنوان یک برنامه راهبردی و ملی به امر تحول علوم انسانی نگاه نکردیم. در حالیکه بحث تحول علوم انسانی و اسلامی نیاز جدی کشور است. جای بسترهای اصلی و مهم تمدن اسلامی برای آینده را علوم انسانی است که می‎تواند مدیریت کند. واقعیت امر این است که به اندازه سه دهه هیچ زمانی اراده و اهتمام جدی در این امر وجود نداشته است.

حسین سوزنچی/علم دینی در ایران(بخش پایانی)؛

بسترسازی تحقق علم دينی

جدی گرفتن آموزه‌های دين در عرصه‌ی دانش و پسوند «دينی» براي علم، افزودن قيدی بر دوش علم و مانعی برای پيشرفت علم نيست، بلكه صرفاً به‌منزله‌ی گشودن دريچه‌ای جديد برای علم است كه بتواند حقايق بيشتری در عالم را فراچنگ خود آورد و بسياری از واقعيات عالم را كه مدت‌ها مورد غفلت قرار داده بود، جدی بگيرد.