به گزارش فرهنگ امروز به نقل از دبا؛ مقالات و رسالات تاریخی، دفتر سوم، با سی دو مقاله، در ماه آینده از چاپ درخواهد آمد. هر سه جلد را نشر علم چاپ کرده و ربطی به مقالات تاریخی (دوره بیست جلدی منتشره توسط دلیل ما) ندارد.
فهرست مطالب مقالات و رسالات تاریخی دفتر سوم:

۱. برگی دیگر از جدلهای مذهبی در ایران پس از سقوط صفویه!  ۹
۲. شاه سلطان حسین صفوی و دستور نگارش کتابی در فقه زنان  ۲۱
۳. میراث عرفانی از دوره صفوی و نقش آن در بحران فکری قرن سیزدهم  ۳۳
۴. ابن علقمی از قرن دهم تا چهاردهم و در یک دهه اخیر  ۴۹
۵. عباس زریاب خویی و شیخ قاسم مهاجر  ۷۹
۶. سهم قمی ها در نظام دیوانی دولت سلجوقی در قرن ششم هجری  ۹۵
۷. برگی ناشناخته از میراث شیعه در نیمه نخست قرن چهارم  ۱۰۹
۸. جریان تفکر شیعی در ایران در قرن هفتم (آثار محمد بن حسین رازی آبی)  ۱۳۷
۹. ظهور المیرزا محمّد الأخباری بعد الوحید البهبهانی و نزاع تلامذته ...   ۱۶۹
۱۰. الملک عبد العزیز فی الوثائق الایرانیة  ۱۹۳
۱۱. کربلا از روایت تا درایت (نگاهی مجدد به عاشورا و فقه)  ۲۳۹
۱۲. رابطه علما و دولت صفوی در سایه خطبه های جلوس  ۲۷۱
۱۳. اسلام خالص؛ بحثی درباره رابطه لباس و دین در دوره رضا شاه  ۳۱۱
۱۴. عطائیه؛ اثری در فقه شیعه از قرن هفتم هجری  ۳۵۱
۱۵. سهم کازرونی‌ها در تدوین سیره نبوی (ص)  ۳۸۵
۱۶. تحفه یک عالم بحرینی برای شاه سلیمان صفوی:رساله منار السعادات  ۳۹۹
۱۷. کتابی در نقد قدرت از دریچه مفهوم عدل و ظلم  ۴۵۹
۱۸. گزارش یک جدال مذهبی در سال ۱۲۰۲ میان بخارا و مشهد  ۴۷۳
۱۹. تیشه رو بردار و تبر، برو به جنگ شانه سر: رساله ای از فیض  ۴۸۵
۲۰. مفهوم علم میان مسلمانان در رساله باران، رعد، برق ابن ابی الدنیا   ۴۹۳
۲۱. اصفهان در سایه خلاقیت های شاه عباس  ۵۱۳
۲۲. رساله در ردّ تکفیر مؤمن  ۵۴۳
۲۳. گزارش سفر گرجستان  ۵۵۵
۲۴. در بیان کلمات کفر و شرک: «ادبیات تکفیری در فقه حنفی»  ۵۸۳
۲۵. پیشینه اسلامی کردن طب در تمدن اسلامی  ۶۰۷
۲۶. الشعائر الحسینیة … النشأة والتطوّر  ۶۲۵
۲۷. وثائق غازانیه ؛ متنی حقوقی ـ  فقهی تازه یاب از روزگار غازان خان   ۶۳۵
۲۸. یادداشت‌های شخصی: سال‌های ۱۰۸۰ تا ۱۱۱۴در اشرف مازندران  ۶۴۷
۲۹. سفرهای زیارتی یک یزدی در نیمه  دوم قرن سیزدهم هجری  ۶۵۷
۳۰. زندگینامه آیت الله خویی به قلم مرحوم سید عبدالعزیز طباطبائی  ۶۶۷
۳۱. کتاب نیل المرام در فقه امامی: اثری از تشیع مازندران غربی در قرن نهم  ۶۷۶
۳۲. اصلاح المملکه: رساله انتقادی خطاب به ناصرالدین شاه قاجار  ۷۲۷-۷۵۲
مقدمه
 بنده همیشه سعی کرده ام، اگر شده، دست کم هر ده سال، تحولی در حوزه مطالعاتیم بدهم، و تقریبا هم این کار را کرده ام، یعنی الان که اوائل دهه چهارم فعالیت های نوشتاری بنده است، می توانم بگویم که دست کم در چند حوزه تاریخی، این تحول را داشته ام. البته در تمام این دوره ها، از تاریخ، آن هم حوزه اسلامی و ایرانی خارج نشده ام، اما دست کم از نظر حوزه زمانی و نیز حوزه تفکری، این تغییرات در کار بوده است. برای نمونه،  تاریخ اسلام، تاریخ تشیع، تاریخ صفوی، تاریخ حج، تاریخ معاصر ایران و اخیرا اندکی هم در حوزه تاریخ علم اسلامی یا تاریخ علم در دنیای قدیم مسلمانی، از حوزه هایی بوده که بنده در آنها غوطه خورده ام. برخی از این حوزه ها، بلکه بگویم اغلب، جنبه تاریخ اندیشه ای هم داشته، یا اساسا همین بوده است. مثلا در حوزه صفوی یا معاصر، یا علم، اغلب به جنبه های فکری و تحول آن، البته در حد توان پرداخته ام. به علاوه، در این بیشتر این دوره ها، به ویژه تشیع، صفویه و معاصر، به آثار خطی هم توجه کرده ام. یعنی فکر کرده ام که برای روشن شدن جنبه های تاریخی، لازم است برخی از آثار خطی چاپ نشده هم منتشر شود. برای مثال، برای تشیع درایران، دست کم پنج متن دعایی و فقهی فارسی از تشیع ایران پیش از صفوی، منتشر کرده ام که آخرین آنها نیل المرام است که به تازگی از چاپ در آمده است. همین مسأله در باره صفوی، بیشتر و بیشتر درکار بوده و در باره تاریخ معاصر نیز کم و بیش این کار را انجام داده ام. در حوزه تاریخ حج، البته بیشتر کار تصحیح و نشر آثار مطرح بوده، هرچند مقالات فراوانی هم نوشته ام. در حوزه تاریخ علم اسلامی نیز به این مسأله توجه داشته ام، گرچه در این حوزه، بیشتر گزارش آثار گذشته را آورده ام.
نتیجه این رویه، در طول این سی و اندی سال، آثاری است که شاید در ظاهر پراکنده به نظر آید، اما مسیر آنها برای خودم روشن بوده است. روشن از این جهت که روی علاقه، و الزاماتی که در درونم وجود داشته، حال، فکری یا میلی، آنها را دنبال کرده ام. مسلما، تفریح و تفنن و سرگرمی پژوهشی هم بی تأثیر در این روند نبوده است. با این حال، همیشه توجه داشته ام که در این حوزه ها به مسائل نو فکر کنم، یا دست کم اگر کهنه است، آثار ناشناخته و تازه ای را در آن زمینه ها منتشر کنم. حاصل این سالها، به جز کتابها، مجموعه «مقالات تاریخی» بود که در بیست مجلد توسط نشر دلیل ما منتشر شد. از چند سال قبل، این مجموعه تازه را که با عنوان  «مقالات و رسالات تاریخی» شروع کردم که الان مجلد سوم آن تقدیم می شود. به هر کدام از عناوین مقالات نگاه شود، به نوعی، بستگی به عناوین اصلی مورد علاقه من دارد. جای دیگری هم گفته ام که یادداشت های کوچک را در مجموعه «کلک و کتاب» منتشر خواهم کرد که تاکنون دو مجلد  منتشر شده است.
این را هم بیفزایم که علی الرسم، وظیفه یک مورخ، توصیه اخلاقی و رهنمود دادن نیست، بلکه توصیف درست و واقعی از موضوع است، اما ما در ایران و من به حسب تجربه دینی شخصی و شغلی، عادت به این کار داریم. بر خواننده است که جنبه هایی دانایی این نوشته ها را ، اگر چیزی در آن از دانایی باشد، از جنبه های رهنمودی و توصیه ای تفکیک کند تا راحت تر بتواند به قضاوت بپردازد.
در این مجموعه سی و دو مقاله و رساله ارائه شده است که غالب آنها پیش از این در مجلات یا وبلاگ بنده منتشر شده بود، اما حس خودخواهی برای تجمیع آنها در یک جا ، و احتمال استفاده بیشتر، سبب تدوین این مجموعه شد. و آخر دعوانا ان الحمد لله رب العالمین .