آثاری که از فردید باقی مانده است

در ابتدای این مراسم بهروز فرنو، عضو هئیت مدیره بنیاد حکمی وفلسفی فردید گفت: آنچه که امروز از فردید باقی مانده دو بخش است؛ بخشی از آن حواشی است که وی بر فرهنگ های چندزبانه مثل آلمانی، فرانسوی، لاتین و سانسکریت نگاشته و ریشه های کلمات را با یکدیگر مقایسه کرده است، بخش دیگر هم مربوط به درسگفتار و آثار حکمی اوست. در ابتدا قرار بنیاد فردید بر این بود که روی این بخش از آثار مرحوم متمرکز شود ولی بعدا متوجه شدیم که بدون پرداختن به نظرات حکمی استاد فردید، اهمیت کارهای اتیمولوژی وی چندان مشخص نمی شود.

فرنو افزود: وقتی تصمیم براین شد که به آثار حکمی فردید بپردازیم، به سراغ درسگفتارهای این مرحوم رفتیم و نوارها را پیاده سازی کردیم. این مجموعه درسگفتارها مربوط به سال ۱۳۶۳ و مجموعا ۳۸ جلسه است که ۱۲ جلسه آن درکتاب «غرب و غرب زدگی» گردآمده است. مابقی جلسات هم قرار است در دو جلد منتشر شود. بناست پس از انتشار این مجموعه سه جلدی به سراغ مباحث فرهنگی و اتیمولوژی مرحوم فردید برویم.

عضو بنیاد فردید در پایان اضافه کرد: این درسگفتارها قبلا قرار بوده از شبکه دوم سیما پخش شود و به همین دلیل مباحث آن برای مخاطب عام قابل فهم است. مورد دیگر اینکه برخی گله می کنند که چرا این درسگفتارها با تاخیر منتشر می شود، پاسخ بنده به این گله این است که انتشار آثار فردید به دلیل کلمات تخصصی و مباحث سختی که مطرح کردند کار سختی است، علاوه بر اینکه انتشار هر اثری یک وقتی دارد، خود ایشان هم به این مسئله اعتقاد داشتند که اگر کتابی در یک زمانی خوب فهمیده نمی شود به دلیل آن است که به موقع منتشر نشده است.

فلسفی می خواند، فلسفی می گفت و فلسفی می اندیشید

در ادامه محمد رجبی، پژوهشگر فلسفه و از شاگردان برجسته مرحوم فردید سخنرانی کرد. وی گفت: فردید از افراد تکرار نشدنی در دنیا بود. بعضی از افراد هستند که در دنیا مشابه زیاد دارند و تکرار می شوند ولی برخی خود خودشان منحصربه فرد هستند. فردید جزو این دسته از افراد بود. او در درسگفتارهای خود که در کتاب «غرب و غرب زدگی» منتشر شده است، مباحث بسیار نویی را مطرح کرده به طوری که تا پیش از این طرح چنین موضوعاتی سابقه نداشته است. دلیل این ابداع هم این است که او فلسفه را نخوانده بود که گزارش کند بلکه فلسفه را به عنوان یک تفکر می خواند. به بیان دیگر فردید فلسفی می خواند، فلسفی می گفت و فلسفی می اندیشید.

فردید یک متفکر مقلد نبود

رجبی دوانی افزود: برخی خرده می گیرند که چرا مطالب فردید مشابه مطالب هایدگر نبوده است؟ دلیلش هم این است که فردید یک متفکر مقلد نبود. خودش هم بارها تاکید که من با هایدگر هم سخن هستم نه یک سخن. او ایرانیان را با جریان های فلسفی مختلف دنیا آشنا کرد و با افراد متعددی مثل آیت الله جوادی آملی، شهید مطهری، علامه جعفری، مرحوم سیدکاظم عصار و... ملاقات و مذاکره داشت.

این پژوهشگر فلسفه ادامه داد: سال ۱۳۵۰ یعنی پیش از انقلاب در آن زمان که دکتر نصر رئیس دانشکده ادبیات بود، مراسم بزرگداشتی برای ایشان برگزار شد. امیدوارم روزی یک نفر مثل فرفریوس که آثار افلاطون را نوشت پیدا شود و آثار مرحوم فردید را گردآوری کند و بنویسد. مرحوم فردید شبیه یک رود جاری بود و فکر سیال و در حال حرکت داشت.

دست نوشته های فردید پس از مرگش ناپدید شد

این شاگرد فردید در ادامه سخنانش به ذکر خاطره ای از مرحوم فردید پرداخت و گفت: مرحوم فردید در سال های آخر زندگی خود از خانه شخصی بزرگ خود به یک آپارتمان در خیابان ونک نقل مکان کرده بود. سه چهار روز پس از رحلت ایشان وقتی به منزل مرحوم رفتیم متوجه شدیم که اوراق و بسیاری از کتاب های وی در خانه نبود، حتی یکی از کتاب های مرحوم معارف هم که قرار بود ایشان تصحیح کنند، در منزل نبود و متاسفانه هنوز که هنوز است نمی دانیم چه برسر آن دست نوشته و کتاب ها آمد. اگرچه می دانستیم که در آن زمان هم افکار مرحوم فردید بسیار مورد تهاجم بود و دشمنان زیادی داشتند.

فردید، شیوه معادل گذاری سنتی را تغییر داد

رجبی دوانی اضافه کرد: یکی از خصیصه های بارز مرحوم فردید این بود که ایشان در معادل گذاری، شیوه سنتی را تغییر دادند و شیوه جدیدی را جایگزین کردند. منتها اتفاق بدی که معمولا در کشور ما رخ می دهد این است که وقتی کسی نکته تازه ای را بیان می کند به جای اینکه بقیه از آن استقبال و یا حتی با آن رقابت کنند او را تخطئه می کنند.

فردید، زبان را روی دیگر سکه تفکر می دانست

رئیس سابق کتابخانه مجلس در پایان گفت: فردید زبان را روی دیگر سکه تفکر و اصیل ترین زبان را زبان کلام الله مجید می دانست. این حرف را در یکی از مصاحبه های خود در قبل از انقلاب هم مطرح کرده بود. او به همه چیز نگاه عمیق و فیلسوفانه داشت و همه مسائل را به عنوان یک امر هستی شناسانه بررسی می کرد. امیدوارم روزی به ارزش و اعتبار این مرحوم فقید پی ببریم.

پرویز ضیاء شهابی، پژوهشگر فلسفه و استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران از دیگر سخنرانان این مراسم بود که خیلی مختصر درباره فردید سخنرانی کرد. وی بیشتر درباره ترجمه های فردید صحبت کرد و گفت: کافی است که ترجمه های فردید را با سایر ترجمه ها مقایسه کنیم، آن وقت است که متوجه می شویم که معارف غربی و معارف اسلامی چگونه در مُشت این متفکر است و به آنها تسلط دارد.

آخرین سخنران این مراسم، منوچهر صدوقی سها، عرفان‌پژوه و پژوهشگر فلسفه بود. وی گفت: بنده از شاگردان مرحوم فردید نبودم ولی ایشان را به دو دلیل دوست داشتم؛ اول اینکه در زمانه ای که تقلید بیداد می کند، ایشان فقط یک راوی فلسفه نبودند بلکه یک متفکر بودند دومین دلیل ارادتم هم دردمندی ایشان بود.

صدوقی سها افزود: کتاب «غرب و غرب زدگی» هم به نظرم کتاب مهمی است چون علاوه براینکه درآن مباحث بسیار مهمی مطرح شده، حکم دست نوشته های فردید را دارد و از آنجایی که خیلی ها فردید را فیلسوف شفاهی می نامند انتشار این اثر بسیار مهم است.

در انتهای این مراسم  با حضور اساتید حاضر از کتاب «غرب و غرب زدگی» مرحوم فردید که شامل ۱۲ جلسه از درسگفتارهای این متفکر فقید است رونمایی شد.