-
۱۳۹۷-۰۳-۲۷ ۱۰:۴۰
امیل دورکیم؛
خودکشی و همبستگی اجتماعی
دور کیم معتقد بود که منبع همیشه حاضر اشتیاق و تعصب افراطی ، خواهش های افسار گسیخته است. زمانی که مردم بدون ساختن اهداف دست یافتنی و تدابیر و چاره های روشن و صریح ، زندگی می کنند ، وقتی که فقط ” رویا های آسمانی ” روی سر آن ها قرار دارد آن ها در معرض پریشانی ها و آشفتگی های عاطفی قرار می گیرند .
-
۱۳۹۷-۰۳-۲۳ ۱۳:۲۳
جایگاه ویراستار در خلق آثار از نگاه علی صلح‌جو؛
ویرایش ساختاری، حلقۀ مفقود رمان جوان ایران
ویراستار که در کسوت ارزشیاب ظاهر می‌شود از ساخت و محتوای اثر چیزی نمی‌داند و از سیر تکوین آن آگاه نیست و همین موضوع سبب می‌شود که گاه نتواند قاطع و درست نظر دهد. ویراستاری که از ابتدا کنار نویسنده است و پابه‌پای او پیش می‌آید، چه‌بسا مدت زیادی در بحث‌وجدل بر سر اثر بگذراند بدون اینکه اصلاً ناشر در جریان کار باشد.
-
۱۳۹۷-۰۳-۲۲ ۱۰:۰۵
محمدرضا شفیعی کدکنی؛
پیشینه تئاتر ایران در ادبیات فارسی
در آثار عطار هم “خیال بازی” و “خیال خانه” بسیار به کار رفته و از آن ها می توان دریافت که “خیال بازی” نوعی نمایش سایه ها یا “خیالُ الظِّل” بوده است و “خیال خانه” جایی برای خیال بازی. آن چه از مقامات بوسعید نقل کردیم، کاربُردِ کلمه را به اواخرِ سده ی چهارم و اوایل سده ی پنجم می رساند و دیگر این که جزییاتِ کارِ اصحابِ “خیال بازی” را با دقایقِ کارِ ایشان روشن می کند به گونه ای که در هیچ سند دیگر دیده نشده است.
-
۱۳۹۷-۰۳-۲۱ ۱۱:۱۹
سخنرانی حسین پاینده در نشست روانکاوی و تحلیل‌های کلان اجتماعی (۲)؛
سازگاری روانکاوی با تحلیل‌های کلان اجتماعی
فروید جامعه مدرن را سرکوبگر می‌داند چون فرد را ملزم می‌کند که اختیار خود را به جامعه بدهد. به بیان دیگر، تمدن آن جایی شکل می‌گیرد که این تفویض اختیار با توافق و تمکین فرد انجام شود. پس به اعتقاد فروید تمدن آزادی را به ارمغان نمی‌آورد، بلکه برای فرد این شرط را می‌گذارد که تو، اگر در جامعه ادغام شوی و استلزام‌های این ادغام را قبول بکنی، می‌توانی آزادی و شادکامی داشته باشی.
-
۱۳۹۷-۰۳-۲۰ ۱۰:۲۱
نگاهی به رشته جامعه‌شناسی هنر؛
شناخت جوهر اجتماعی هنر
جامعه‌شناسی نومارکسیستی هنر از تحلیل‌های مارکسیست سنتی گام فراتر گذاشته، دیگر آثار هنری را صرفاً به‌مثابه «بازتاب‌های» طبقاتی یا نیروهای اقتصادی تلقی نمی‌کند، بلکه به دیگر عوامل مؤثر نیز توجه دارد. ازجمله نویسندگان این مکتب می‌توان به گرامشی، آدرنو، آلتوسر و گلدمان اشاره کرد که در تدوین چنین تحلیل‌هایی پیشگام بوده‌اند.
-
۱۳۹۷-۰۳-۱۹ ۱۰:۰۸
محمدجواد غلامرضا کاشی؛
جایگاه تامس نیگل در جغرافیای فلسفه سیاسی مدرن
نیگل نگاه خود را در نقد روایت «راولز» از عدالت بازسازی می‌کند، به نظر نیگل، راولز اگر چه لیبرال است اما شیوه او در حل مسأله عدالت چندان تفاوتی با هابز ندارد. راولز نیز همچون‌هابز یک اصل کلی و عینی را مبنای استقرار نظم خود قرار می‌دهد. از این رو، نیگل معتقد است که راولز نتوانسته عمیقاً مسأله عدالت را حل کند. بنابراین، همچون روسو و کانت به سوژه اخلاقی باز می‌گردد و معتقد است که باید به درون سوژه‌ها برگردیم.
-
۱۳۹۷-۰۳-۰۹ ۱۲:۰۱
مقدمه‌ای بر تاریخ زیبایی‌شناسی مدرن؛
هنر در خدمت روشنگری
این ایده که شعر، و شاید هنرهای دیگر، می‌توانند مجموعه کاملی از امکانات را برای عاطفه، انگیزه و کنش انسان بازنمایانند و با این توان و شدت همین کار را برای دعوت ما به سوی نیکی و دوری ما از بدی و شرارت انجام می‌دهند، خواه به عنوان نقدی بر علیه افلاطون در دیدگاه ارسطو باشد یا دفاع از افلاطون همانگونه که مدنظر سیدنی بود، برای قرن‌ها و پیش از شکلگیری رشته تخصصی زیبایی‌شناسی در قرن هیجدهم هسته اصلی اندیشه غربی درباره هنر بود.
-
۱۳۹۷-۰۳-۰۸ ۱۱:۲۴
سخنرانی حسین پاینده در نشست روانکاوی و تحلیل‌های کلان اجتماعی (۱)؛
روانکاوی، درمان فرد یا اجتماع؟
اگر جامعه‌شناسی را شکلی از روان‌شناسی بدانیم، به طریق اولی می‌توانیم این گزاره را مطرح کنیم که روانکاوی یک جور روان‌شناسیِ اجتماعی است. برای نمونه، عقده‌ی اُدیپ را در نظر بگیرید. این عقده یک پدیده بینافردی است. برای شکل گرفتن عقده‌ی اُدیپ باید یک گروه سه‌نفره وجود داشته باشد. در واقع مطابق با سناریوی فرویدی، هر مرحله از رشد روانی‌ـ‌جنسیِ فرد، توأم با فرایندهای اجتماعی رخ می‌دهد.
-
۱۳۹۷-۰۳-۰۷ ۱۱:۴۲
شماره ۲۲ فرهنگ امروز منتشر شد؛
شماره ۲۲ فرهنگ امروز منتشر شد
شماره جدید فرهنگ امروز، پیش از توزیع و تنها با انتشار جلد آن در شبکه‌های اجتماعی واکنش‌های زیادی به همراه داشته و توجه بسیاری از اهالی علوم انسانی را به خود جلب کرده است. واکنش به پرونده تاریخ این شماره که به بهانه کشف جسد منتسب به رضاشاه در شهر ری منتشر شده است همچون قضاوت‌های تاریخی در مورد رضاشاه متناقض و متعارض بوده است.
-
۱۳۹۷/۰۳/۰۶
گفت‌وگوی فرهنگ امروز با ابراهیم فیاض در مورد تحولات فکری شریعتی؛
ترکیب سلفی‌گری شیعی و پدیدارشناسی اگزیستانسیالیستی سارتر در اندیشۀ شریعتی
اندیشۀ شریعتی قابلیت پرورش را دارد. اگر ما در دانشگاه، کرسی شریعتی و جلال آل‌احمد داشتیم، وضعیت دانشگاه‌های ما این نبود و جالب است که اباذری بعد از اینکه عمر خود را در علوم انسانی و غرب‌گرایی گذراند، نهایتاً رسید به شریعتی و در هشتادمین سالگرد علوم اجتماعی گفت جوانان ما باید رو کنند به شریعتی و جلال آل‌احمد.
-
۱۳۹۷-۰۳-۰۵ ۱۱:۰۰
تحلیل روان‌شناختی فیلم او (Elle)، محصول ۲۰۱۶ فرانسه:
خاکستر و باد
شاید بتوان در این گفتۀ ریچارد برودی (منتقد فیلم) شک کرد که می‌گوید: «او» کندوکاو زندگی یا روان یک زن نیست، بلکه خیال‌پردازی مردانه‌محوری است که با زرق‌وبرق آزادی تزئین شده است.۶ اگر منظور از «کندوکاو» یا «روان» روایت‌ها و فیلم‌های آشنایی باشد که این دو مسئله را به شکلی سرراست و صریح در اختیار مخاطب قرار می‌دهند، قطعاً فیلم «او» چنین چیزی نیست.
-
۱۳۹۷-۰۳-۰۲ ۱۲:۳۰
ماجرای مواجهه مترجمان ایرانی با جمهور؛
افسون افلاطون
فلاطون در رساله جمهور تنها به طراحی شهری زیبا به عنوان مدینه فاضله در ذهنیت خود اقدام نمی کند، بلکه موضعی اصولی و هماهنگ نسبت به نظر و عمل دارد و تلاش دارد تا موضع فلسفی خود را در هماهنگی با آرمان و واقعیت ارائه دهد. با این تحلیل، آنچه مهمتر از تحقق مدینه فاضله است و در رساله جمهور به عنوان مانیفست فلسفه سیاسی افلاطون مطرح می شود، طرح آن مدینه است که ناظر بر طراحی افقی برای رسیدن به کمال باشد.
-
۱۳۹۷/۰۳/۰۱
گفت‌وگو با حسین راغفر دربارۀ آیندۀ نظام اقتصادی ایران (۲)؛
پیامدهای سیاست‌های اقتصادی ما
غیرمنطقی بودن نظام تصمیم‌گیری در کشور که تنها حافظ منافع عده‌ای خاص است منجر به پیامدهایی همچون تورم، ناکارآمدی نظام اقتصادی، رکود، اتلاف منابع، فقدان اشتغال‌زایی، سرخوردگی، یأس و ... می‌شود. در چنین جامعه‌ای برای فرار از دل‌سردی‌ها، زمینۀ رشد نابرابری‌ها، فقر، گسترش جرائم، خشونت، اعتیاد، طلاق و... مهیا می‌شود. این‌ها سازوکارهای دفاعی هستند که در موقع نادیده گرفته شدن، برای فرار به چنین ابزارهایی متمسک می‌شوند. مهم‌ترین این پیامدها فرار مغزها است که اصلاً فردی به آن توجه نکرده است!
-
۱۳۹۷-۰۲-۳۱ ۱۱:۳۷
مکتب ویتگنشتاین در فلسفۀ دین؛
زبان دین
وقتی ویتگنشتاین متأخر درباره اعتقاد دینی قلم می‌زند، همچنان بر آن است که کاربرد زبان در مقام بیان اعتقادات دینی، کاملاً متفاوت با کاربرد آن در مقام بیان امور واقع است. ولی دیگر در اینجا نتیجه نمی‌گیرد که پس باید این کاربرد، کاربرد نادرست زبان باشد. هدف اصلی وی توضیح این است که چگونه مفاهیمی مانند گناه، فدیه، داوری، رحمت و کفاره، جایگاهی مسلّم در شیوه زندگی یک فرد یا جامعه دارند.
-
۱۳۹۷/۰۲/۲۹
گفت‌وگوی فرهنگ امروز با دکتر محمد صنعتی (۲)؛
تحمل دیدن سینمای خشن هانکه را ندارم
درباره‌ی سینمای خشن در این حد از خشونت، چه سینمای هانکه باشد، چه سینمای برادران کوئن یا کارگردان‌های هالیوودی یا غیرهالیوودی باشند که می‌خواهند خشونت را به‌شدت در وحشتناک‌ترین شکلش نشان دهند، باید بگویم خیلی تحمل دیدنش را ندارم. البته آن‌ها مدعی هستند که می‌خواهند واقعیت را به همان شکل که رخ داده است نشان دهند، ولی بیشتر برای ایجاد هیجان، واقعیت‌های اغراق‌آمیز خلق می‌شود که بتواند سرمایه را با سود برگرداند.
-
۱۳۹۷/۰۲/۲۶
گفت‌وگو با حسین راغفر دربارۀ آیندۀ نظام اقتصادی ایران (۱)؛
حکمرانی نئولیبرالیسم بر اقتصاد ایران
: تکاثر یکی از پدیده‌های سرمایه‌داری نئولیبرال است، این پدیده هیچ قیدی برای انباشت سرمایه قائل نیست و بر طبق آن افراد می‌توانند آزاد باشند. چون افراد انگیزه‌های کسب سود و تراکم سرمایه را در خود دارند، می‌توان از این راه تهیه سرمایه برای جامعه را فراهم کرد. حتی در برخی نظام‌های اقتصادی این امر از سوی دولت‌ها تشویق هم می‌شود، مثل انگلستان در اروپا بعد از تاچر، یا ایالات متحده آمریکا.
-
۱۳۹۷/۰۲/۲۵
گفت‌وگو با عبدالعزیر ساشادینا دربارۀ نسبت «اسلام‌شناسی» شریعتی با اسلام‌شناسی آکادمیک؛
آکادمیسینی که عامه را خطاب قرار می‌داد
شریعتی نه علاقه‌ای به پدیدارشناسی استعلایی داشت و نه به هیچ‌یک از انواع دیگر آن در پژوهش فلسفی. شریعتی به‌عنوان پژوهشگری که جداً به دین خویش اعتقاد دارد، مشتاق بود تا نشان دهد که اگرچه مدرنیته تأثیری منفی بر مسیحیت گذاشته بود، اما اسلام به‌مثابۀ نوعی عبودیت فعالانه، قادر بود تا در برابر یورش مدرنیزاسیون که از طریق سکولاریزاسیون و عقل‌گرایی صورت می‌گرفت، ایستادگی به خرج دهد.
-
۱۳۹۷/۰۲/۲۴
گفت‌وگوی فرهنگ امروز با دکتر محمد صنعتی (۱)؛
روانکاوی سینمای ضدروان‌کاو
الآن ضدقهرمان، جای قهرمان را گرفته یا تفاوت اساسی با هم ندارند. هر دو آن‌ها به‌شدت خشن‌اند؛ یا آزار می‌دهند و می‌کشند، یا گاهی هم ممکن است در انتها خودکشی کنند. مثل معلم پیانویی که انگار خشونت را در هنر خودش «والایش» داده، ولی با این حال، در زندگی خودش مشکلات و تضادهای درونی‌اش حل نشده و دچار بحران است. در اینجا، بحران در وجود خود این معلم پیانوست.
-
۱۳۹۷-۰۲-۲۳ ۱۰:۴۶
میشل فوکو و ارتباط آثار وی با جهان سوم؛
گفتمان و قدرت در توسعه
دریافت‌ها و بینش‌های فوکو پیرامون کنترلِ تولیدِ گفتمان و نحوه عمل قدرت و دانش ما را قادر خواهند ساخت که تفسیر رادیکالِ مجددی از نظریه توسعه و پراکتیس بدست دهیم. موضوع کلی چنین بازتفسیرهایی می‌توانند به اشکال زیر بیان شوند: اینکه بدون بررسی توسعه به مثابهِ یک گفتمان قادر به فهم راه‌های منظمی نخواهیم بود که کشورهای توسعه یافته غربی از رهگذر آن توانستند کشورهای جهان سوم را کنترل و مدیریت کنند.
-
۱۳۹۷-۰۲-۲۲ ۰۹:۱۵
درباره نسبت فیلم‌های آلمانی سهراب شهیدثالث و سینمای نوین آلمان؛
«میانجی‌ها»
اگر فیلمسازان سینمای نوین آلمان، حکم میانجی‌هایی را داشتند میان آلمان غربی بعد جنگ و آلمان یکپارچه‌ی پیش از آن، شهیدثالث با مهاجرت به آلمان غربی و ساختن «در غربت» (۱۹۷۵)، میانجی میان جامعه ایرانی و جامعه‌ی آلمانی شد. نکته مهم درباره شهیدثالث این است که اگر فیلمسازان آلمانی، پروبلماتیک‌های پیش از جنگ را به دوران پس از جنگ تسری دادند، شهیدثالث نیز دغدغه‌های مشترکی را از ایران به آلمان منتقل کرد.
-
۱۳۹۷-۰۲-۱۹ ۰۹:۵۸
مروری بر کتاب رضا ضیاء ابراهیمی درباره ناسیونالیسم ایرانی؛
علیه ملی‌گرایی
کتاب از منظر محتوایی جای بحث بسیاری دارد و نه تنها انتقادهای ریز و درشتی را می‌توان در مورد آن صادق دانست، بلکه نظریه عمومی به کار برده شده در کتاب و پیش‌فرض‌های ظاهرا غیرایدئولوژیک آن می‌تواند از اساس مورد تردید قرار گیرد. کار به زیر سوال بردن اساس این تحقیق را باید موکول به مطرح شدن کتاب در حوزه عمومی و نقد آن توسط آکادمیسین‌های علوم انسانی کنیم. آنچه اینجا انجام می‌دهیم مرور و ارائه گزارشی از تحقیقی است که الزاما با مفردات آن نیز می‌توان همدل و همراه نبود.
-
۱۳۹۷-۰۲-۱۷ ۱۱:۳۸
نگاهی به زمینه‌های تاریخی تغییر خط فارسی در فرارودان؛
خط گمشده
مهم‌ترین برنامه فرهنگی رژیم کمونیستی شوروی برای روسی‌سازی فرارودان، در پرتو گفتمان «قومیت‌سازی سوسیالیستی»، بر زدودن زبان فارسی از دستگاه اداری و نظام آموزشی متمرکز بود. دستور مستقیم بر تغییر خط از لاتین به سرلیک بر همین مبنا قابل فهم است. در پرتو این گفتمان، فارسی‌زبانان فرارودان فاقد هویت مستقل قلمداد شدند. پان‌ترکان سوسیالیست حتی شایعه کردند که فارسی‌زبانان ترک‌تبارانی هستند که زبان ترکی خود را فراموش کرده‌اند.
-
۱۳۹۷-۰۲-۱۷ ۱۱:۱۸
سیدحسین نصر؛
وحدت طریقت و نظریه لوگوس
اگر مسلمانان افلاطون را امام فلاسفه و فلوطین را شیخ یونانی – (شیخ اصحاب طریقت خود) خواندند، به این دلیل نیز بود که در نوشته‌های آنان تعبیری از آن عقیده‌ی متافیزیکی می‌دیدند، که بعدها اسلام آن را به تفصیل بیان کرده بود. علاوه بر این در حکمت اشراقی سهروردی، اشارات مکرری به کلیت حکمتی شده است که تمام ملتهای قدیم سهمی از آن داشته‌اند و در عرفان اسلامی به طور کامل تجلی یافته است. این همان حکمتی است که استوین و لایب نیتس و نومدرسیان بعدها آن را حکمت خالده یا جاودان خرد نامیدند.
-
۱۳۹۷-۰۲-۱۷ ۱۰:۴۴
مختصری درباره‌ی معنای رویکرد پدیدارشناختی در مواجهه با زبان و ادبیات فارسی؛
ملاحظه‌ای به ایرادی از لغت‌نامه دهخدا
در توضیح دهخدا زیر واژه‌ی احسنت بسیار جالب است که اول از همه بیتی از شهید بلخی را می‌آورد که از قضا به معنی دوگانه‌ی واژه اشاره دارد و نفس بیت حکایت از نکوهش رودکی دارد، اما دهخدا به دلیل وضوح بیش از حد بعد مثبت واژه در زمانه‌ی معاصر، متوجه بعد منفی‌اش در زمانه‌های کهن نمی‌شود.
-
۱۳۹۷-۰۲-۱۶ ۱۰:۵۸
جایگاه دوستی و عشق عرفانی در زیست‌جهان مدرن؛
عرفان و عرصه‌ی عمومی
گسست سیاسی ضرورتاً به معنای گسست مدنی نبود. عرفان خود محمل نوعی پیوند معنوی-مدنی شد؛ هم در آموزه‌ها و هم در سلوک فردی و جمعی. این پیوندها جایگزین عرصه‌ی عمومی شدند که با ویرانگری‌های قرن هفتم به بعد از میان رفته بود. در این آموزه‌ها، عشق و دوستی نقطه‌ی کانونی شد.
-
۱۳۹۷/۰۲/۱۱
مقایسه‌ی نوآوری در سرمایه‌دار و سوسیالیسم در گفت‌و گو با محمد مالجو (۲)؛
برابری مطلق عین بی‌عدالتی است
حتی محافظه‌کارترین متفکران نیز دست‌کم با رشد سرطانی نابرابری از جهاتی موافق نیستند. یعنی هیچ‌کس با نابرابری مطلق موافق نیست. با فهم امروزین‌مان دست‌کم چنین نگاهی به نابرابری داریم. در عین حال، وقتی به نابرابری حمله می‌کنیم، به این معنی نیست که روی دیگر سکه عبارت است از تحقق وضعیتی که برابری مطلق را پدید می‌آورد. حالا بگذریم از این که برابری مطلق حتی مطلوب نیز نیست و عین بی‌عدالتی است.
-
۱۳۹۷-۰۲-۱۰ ۰۹:۴۷
نگاهی به تحول دستگاه قضا و زندان در عصر پهلوی اول؛
پارادوکس‌های زندان مدرن
با وجود آنکه در عرصه‌ی حقوق کیفری، تغییراتی حاصل شده بود، ولی همواره بین رویه‌های گذشته و نوین چالش‌هایی وجود داشت و در عمل، بسیاری از مواقع، رویه‌های گذشته بر رویه‌های نوین سیطره می‌یافتند. نمونه‌ی بارز چنین وضعیتی، بیمارستان زندان موقت تهران بود که بعضاً به‌جای درمان بیماران، به مسلخگاه آنان مبدل می‌شد.
-
۱۳۹۷-۰۲-۰۹ ۱۰:۲۷
نگاهی روان کاوانه به فیلم قوی سیاه؛
زندگی هنری یک بیمار اسکیزوفرن
خنثی کردن یا محو کردن اسم پدر که در واقع castration یا اختگی را محو کرده و از بین می‌برد، باعث می‌شود که سوژه در خدمت مطلق گرایی مادر باشد. در نتیجه زندگی سوژه می‌شود، یا مطلق بودن یا هیچ، و چیزی بین این دو نیست. در فیلم قوی سیاه، نینا، شخصیت اصلی، برای این که بتواند با جامعه ارتباط برقرار کند، هیچ چاره‌ای جز این ندارد که به ماشین آرمانی-مطلق مادرش تبدیل شود.
-
۱۳۹۷/۰۲/۰۵
مقایسه‌ی نوآوری در سرمایه‌دار و سوسیالیسم در گفت‌و گو با محمد مالجو (۱)؛
سوسیالیسم علیه سرمایه‌داری
اگر در نظام‌های سوسیالیستی سده بیستمی صاحبان قدرت سیاسی تعیین‌کننده بودند و این تعیین‌کنندگی آن‌ها باعث فشل شدن سایر اعضای جامعه شده بود و از جمله به نوآوری نیز لطمه می‌زد، در نظام سرمایه‌داری این تصمیم‌گیری نه در دست صرفاً صاحبان قدرت سیاسی، بلکه در دست طبقه‌ای است که نه صاحبان صرفاً قدرت سیاسی، بلکه صاحبان ثروت اقتصادی هستند.
-
۱۳۹۷/۰۲/۰۳
روشنفکران و شبکه‌های مجازی در گفت‌وگو با دکتر سروش دباغ؛
عمر پایان یافتۀ طبقه روشنفکر
به نحوی از مرجعیت (authority) روشنفکران کاسته شده است، زیرا فضای مجازی به مدد شبکه‌های اجتماعی اعم از تلگرام، فیس بوک، اینستاگرام و دیگر شبکه‌های اجتماعی مجال و فضای بحث و تولید و انتشار سخنان را برای افراد متعددی فراهم کرده است. حالا دیگر هر کسی می‌تواند مطلبی منتشر کند و مخاطبانی بیابد. این امر امروزه در هر سطحی با هر کمیت و کیفیتی امکانپذیر شده است. در قیاس با گذشته که چنین مجالی فراهم نبود و تنها مشاهیر و کسانی که صاحب رای بودند، می‌توانستند اندیشه‌ها و آثار خود را منتشر کنند.