فرهنگ امروز: نجمه شمس، از فرخی یزدی به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین شاعران سیاسی عصر مشروطه و نماد عدالت‌خواهی یاد کرد و توضیح داد: ادبیات سرشار از نمونه‌های ارزشمند مفاهیم انسانی، اجتماعی و تقابل میان ارزش‌ها و ضدارزش‌هاست که ذهن شاعران و نویسندگان را به خود مشغول کرده است. در ادبیات عصر مشروطه به‌ویژه در حوزه شعر، اشعاری دیده می‌شود که به نوعی عصیان در برابر وضع موجود جامعه است. پیوند عمیق ادبیات و جامعه، پلی است تا از رهگذر آن بتوان فضای حاکم بر یک جامعه را در طی دوره‌های مختلف زمانی به تصویر کشید و اساسی‌ترین دغدغه خاطر و آرمان شعری مشروطه، تحقق و اجرای دادگری بود.

این پژوهشگر با بیان اینکه موضوع ادبیات مشروطه را رخدادهای واقعی جامعه تشکیل می‌دهند، افزود: بیان رخدادهای سیاسی، وطن‌دوستی، مبارزه علیه ظلم و اعتراض بر ضد نظام حاکم از جمله موضوع‌های ادبیات این دوران به شمار می‌روند و ادبیات دادخواهی، بدون آگاهی از تاریخ سیاسی معاصر و چالش‌های پیش روی آن میسر نیست و هر قیامی می‌تواند تاثیر عمیقی بر ادبیات به‌ویژه شعر بگذارد.

فرخی یزدی توجه و اهتمام ویژه‌ای به پدیده دادخواهی و عدالت‌طلبی سیاسی داشته است. این شاعر در عصر مشروطه که حاکمان نالایق خفقان شدیدی را ایجاد کرده بودند، بـه‌عنوان یکـی از سیاسـیون آزادیخـواه نقش مهمی را در نهضت سیاسـی مشـروطه ایفـا کرد. شـعر فرخی، بیانگـر دردها و رنج‌های سیاسی و اجتماعـی و دادگاهی برای محاکمـه و محکوم کردن تباهی‌ها، افشاگری‌ها، ستم‌سـتیزی‌هاسـت.

ذبیح‌نیا با اشاره به اینکه وجـود اعتـراض در بنیـاد و اسـاس خـود، دلیلـی بر وجـود یـک نقـص، ظلم و نابسامانی است، تاکید کرد: یکـی از عوامل سیاسـی دخیـل در انقلاب مشـروطه را بایـد در رفتـار مسـتبدانه و ظالمانه و بی‌کفایتی حکومت قاجاریه دانست.

وی با بیان اینکه بیشترین مصادیـق شکوائیه سیاسی عصـر مشروطه در اشعار فرخی یـزدی دیده می‌شود، توضیح داد: فرخی یزدی بـرای دستیابی به آرمان‌های والا و تحقق عدالت، آزادی، مساوات، خواستار اجرای آن در جامعه بـوده و قصد داشته با سردادن فریـاد اعتـراض و انتقاد از سلاطین وقت، مردم را آگاه سازد. اندوه بزرگ شاعر از واژگونی ارزش‌هاست که نمی‌تواند بی‌مایگان و سفلگان را به جای خردمندان و فاضلان ببیند. دردها و رنج‌های این شاعر بخشی از جهان‌بینی شخصی و نیز اوضاع سیاسی و اجتماعی زمانه وی را تشکیل می‌دهد.

ذبیح‌نیا با تاکید بر اینکه در دوران مشروطه اندیشه‌ها و ارزش‌هایی چون آزادی، عدالت و برابری دغدغه آزاداندیشان و دادخواهان بوده است، گفت: هدف بزرگ فرخی یزدی، ستیز با بیداد داخلی یا تجاوز خارجی در همه حوزه‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی و ایستادگی در برابر جریان‌های ضد آزادی بود و شعر را از همان آغاز در خدمت هدف‌های متعالی و انسانی خود قرار داد. وی گرچه در سیاه‌چال ماند و دهانش را دوختند ولی لقب «لسان‌ملت» را دریافت کرد و نماد مبارزه با ظلم و بی‌عدالتی شد.