هاشمی‌نژاد در قسمتی از گفتگو که مربوط به حضور ایران در بازارهای جهانی و نمایشگاه فرانکفورت است، درباره خرید و فروش رایت کتاب صحبت هایی دارد و بخشی از سخنانش که مربوط به کتاب های کودک و تصویرگری شان می شود، می تواند مورد توجه واقع شود. او معتقد است کتاب های ایرانی در حوزه تصویرگری کودک و نوجوان، حرف های زیادی برای گفتن در بازار جهانی دارند.

مشروح گفتگو با هاشمی نژاد در ادامه می آید:

* آقای هاشمی نژاد، شما از جمله ناشرانی هستید که کارتان را در دهه ۶۰ شروع کردید.

بله سال ۶۹ بود.

* و بدون هیچ حمایتی این کار را شروع کردید؟

اگر منظورتان حمایت دولتی یا حمایت از طرف شخص خاصی است بله. بدون حمایت شروع کردم.

* طبیعتا، وضعیت و ساختار افق آن زمان، شبیه افق امروز نبوده است.

نه به هیچ وجه. در آن سال‌ها من حتی مکانی برای دفتر نشر افق نداشتم. پیش از آن برای پنج سال ، یک کتابفروشی در صادقیه، و تجربه کتابفروشی داشتم. پس از آن، یک نشر را با شراکت یک نفر دیگر به راه انداختم که پس از مدتی به این نتیجه رسیدیم بهتر است با هم ادامه ندهیم. بنابراین من سهم خودم در آن نشر را به شریکم واگذار کردم و با بیرون آمدن از آن نشر، نشر افق را راه اندازی کردم.

وقتی افق را پایه گذاری کردم، جایی برای دفتر نشر نداشتم. در واقع با سرمایه بسیار اندک چند عنوان کتاب چاپ کردم و از راهنمایی و کمک های آقای مهدی حجوانی بهره بردم. آقای محمدعلی کشاورز هم به عنوان مشاور هنری کمک زیادی به من کرد. بعد از چاپ چند عنوان کتاب، سراغ هم محله ام آقای قدیانی در نشر قدیانی رفتم. من با برادر آقای قدیانی که شهید شدند، دوست بودم. به هر ترتیب، نزد آقای قدیانی رفتم و گفتم آیا کتاب من را پخش می کنید؟ ایشان هم گفت کتاب ها را چاپ کن و بیاور تا درباره شان صحبت کنیم. من کتاب ها را پیش آقای قدیانی بردم و ایشان هم خیلی تعجب کرد که من کار را شروع کرده ام. بعد از بررسی کتاب ها، پخش آن ها را قبول کرد و پیشنهاد کرد که هفته ای ۲ یا ۳ روز به دفتر نشر قدیانی بروم و کارهای نشر ایشان را انجام بدهم؛ یعنی در امور ویرایش کمک کنم.

بعد از پذیرش این پیشنهاد و رفتنم به نشر قدیانی، از آقای حجوانی که آن زمان در نشر امیرکبیر کار می کرد دعوت کردم برای حضور در شورای ویرایش نشر قدیانی به این انتشارات بیایند. ایشان هم آمد و با آقای قدیانی شروع به کار در بخش کودک و نوجوان این انتشارات کرد. پس از مدتی که گذشت، نشر افق کمی گسترش پیدا کرده بود و با همکاری هم کتاب چاپ و توزیع می کردیم.

در آن سال هایی که من ناشر شدم، ناشر شدن از یک نظر سخت و از یک نظر آسان بود. سختی اش در این بود که مشاوره و اطلاعات  و منابع  امروزی نبود و آسانی اش به این دلیل بود که مردم به هم کمک می کردند و روحیه همیاری وجود داشت.

آمار کتاب افق هم به مرور رشد کرد که مثلا در سالی ۵ عنوان و سال بعدش ۱۰ عنوان کتاب چاپ کردیم.

* شکل فعلی افق، از دهه ۸۰ بود که بخش بزرگسال و کودک داشته باشد؟

بله. همین طور است. ما چاپ کتاب های بزرگسال را از سال ۸۰ شروع کردیم و تا پیش از آن فقط کودک و نوجوان چاپ می کردیم. البته پیش از آن، کتاب های علمی تخیلی هم داشتیم که ۱۰ عنوان بودند. همچنین از سال ۸۰ در ساختمان فعلی افق مستقر شدیم.

* پس سرمایه ای که باعث شروع کار افق شد، شراکتی بود.

واقعیت این است که سرمایه بسیار ناچیز بود. شراکتی هم که از آن یاد می کنید، شراکت در کار بود. کمی هم از سرمایه هایی که از زندگی هایمان آوردیم، به کار اضافه کردیم. البته بعد از مدتی من سهام شرکایم را خریدم.

آن موقع که ما کار را شروع و رشد کردیم، یارانه و حمایت به صورت کاغذ بود. آن کمک ها هم بود. نکته دیگر این بود که آموزش و پرورش بودجه زیادی را برای خرید کتاب در نظر می گرفت. مسابقات مرتبط با کتاب هم زیاد برگزار می شد. اگر خرید کتابی در آموزش و پرورش تصویب می شد، فروش خوبی پیدا می کرد.

* به فعالیت تان در کتابفروشی در صادقیه تهران اشاره کردید. آن زمان در دهه ۶۰ وضعیت فروش کتاب چگونه بود؟

البته من سال ۶۷ از آن کتابفروشی بیرون آمدم. ولی کتاب به میزان امروز فروش نداشت.

* پس بیشتر فروش کتابفروشی از لوازم التحریر و اجناس دیگر بود!

مطمین نیستم بیشتر ولی مهم این بود که سایر کالاها مثل لوازم التحریر مردم را وارد فروشگاه می‌کرد و در فروش بیشتر کتاب تاثیر داشت. فروش کتاب هم از سهم فروش فروشگاه بد نبود ولی به شکل امروزی نبود.

* در حال حاضر از فروش سهم کتاب در فروشگاه های کتاب و به ویژه فروشگاه های بزرگ راضی هستید؟

بله. به نظر من نسبت به گذشته خیلی وضع بهتری دارد.

* جالب است چون تعدادی از ناشران گلایه می کنند و می گویند اگر لوازم التحریر نباشد، کتابفروشی ها فروش چندانی ندارند.

بله. این نکته کاملا درست است. منظور من این نبود که کتاب به تنهایی سرپا می ایستد. بلکه مقصودم این بود که وضع فروش کتاب نسبت به گذشته بهتر است. قطعا لوازم التحریر باید در کنار کتاب باشد.

* یک نوع از حمایت های دولتی، خرید کتاب ارشاد است.

خرید کتاب ارشاد نسبت به گذشته خیلی کم شده است.

* عده ای از ناشران و اهالی کتاب گلایه دارند که ارشاد یا نهادهای سازمانی و دولتی کتاب ها را سلیقه ای خرید می کنند!

خریدها، در مقاطعی خیلی کمک کردند و در مقاطع دیگر خیلی چالش ایجاد کردند. ببینید، قرار بود یارانه کاغذ به طریق دیگری به صنف داده شود ولی آن طرق موثر نبودند. مثلا قراردادهای کتاب های نفیس را با ارشاد می بستند و ارشاد پیش خرید می کرد. ما حتی یک قرارداد از این گونه قراردادها نداشتیم.  به این ترتیب ناشر مورد نظر از نظر بودجه و خریدار مطمئن بود و سودش را می برد.

آن موقع هم تیراژ خرید بالا بود مثلا ۷۰۰ نسخه یا حتی هزار نسخه. ولی امروز دیگر میزان خرید به قدری پایین آمده که به رقم هایی چون ۵۰  نسخه رسیده است. ولی قطعا در این گونه کارها، اعمال سلیقه می شود. ببینید، من نمی روم فهرست خرید را نگاه و بررسی کنم ولی به طور خودکار یا اتوماتیک، در چنین رویکردهایی، اعمال سلیقه حتمی است. یعنی مثلا روشی مثل حذف مالیات ناشران، روشی عمومی است و مربوط به عموم ناشران می شود ولی اتفاقاتی که بسته به نظر یک گروه و تعداد مشخصی از افراد است، به سمت سلیقه متمایل می شود. من از منظر سیستمی نظر می دهم و موردی صحبت نمی کنم.

زمانی فردی فهرست را می بیند و می گوید خرید جهت دار است و زمانی هم می آید که فردی، فهرست را ندیده نظر می دهد . من نه این هستم نه آن. و می گویم طبیعی است که در این سیستم ها، سلیقه وجود دارد و خرید با توجه به سلایق انجام می شود.

* صبحت از تیراژ شد. الان، کتاب هایی چاپ می شوند که برای نویسندگان کتاب اولی هستند. مشخص است که ناشر چنین کتابی را با تیراژ ۲ هزار نسخه چاپ نمی کند. تیراژ پایین افق هزار و ۱۰۰ و تیراژ بالایش ۲ هزار نسخه است. درست می گویم؟

بله. در حوزه بزرگسال این گونه عمل می کنیم.

* کتاب های کودک تان هم گاهی با ۳ هزار یا ۵ هزار نسخه چاپ می شود. ملاک و میزان تیراژ فعلی افق چیست؟

وقتی می بینیم که میزان فروش کتاب بالاست، با تیراژ بالا چاپش می کنیم ولی تیراژ هزار و ۱۰۰ تایی به این معنی است که به این نتیجه رسیده ایم که نسخه های کتاب مورد نظر طی ۲ سال فروش می رود. به همین دلیل هم هست که ناشرهایی سراغ کتاب دیجیتال رفته اند.

* در حال حاضر در بخش بزرگسال، کتاب بالای ۲ هزار نسخه ندارید؟

نه. تنها معدود عناوینی مثل کتاب های رضا امیرخانی هستند که با تیراژ بیشتر چاپ کرده ایم؛ ۳ هزار یا ۵ هزار نسخه.

* به انتشار کتاب دیجیتال فکر کرده اید؟

یک مورد آزمایشی در این زمینه انجام دادیم؛ دیدیم زحمت زیادی می برد و با خود گفتیم شاید ما این کار را بلد نیستیم. جلد را جداگانه چاپ کردیم و متن را دیجیتال زدیم. قیمت کتاب هم خیلی بالا رفت. در مورد آزمایشی مان که این گونه شد، نتوانستیم به این کار خو بگیریم و ادامه ندادیم. شاید اطلاعاتمان کم بوده ولی کم کم داریم به این نتیجه می رسیم که باید روی این حوزه کار کنیم؛ یعنی روی تیراژ کم. مشکل این است که برخی ناشران، رقم تیراژ را هزارتا می زنند ولی فقط ۲۰۰ نسخه دیجیتال می زنند. نمی دانم آن  ها حق التالیف نویسنده را چگونه پرداخت می کنند؟ چاپ دیجیتال برای ۲۰۰ نسخه می صرفد و نه حتی ۵۰۰ تا. یعنی ۵۰۰ نسخه دیجیتال تقریبا برابر با چاپ عادی می شود.

* افق، سیستم پخش مستقل دارد یا با نهادی از بیرون همکاری می کنید؟

ما با چند پخشی بزرگ همکاری داریم اما برای این که خیلی هم وابسته نشویم، کارهای مربوط به خریدهای نهادی را خودمان انجام می دهیم. مثلا کارهای فروش کتاب هایی که برنده جوایز یا جشنواره ها می شوند و قرار است یک نهاد آن ها را خریداری کند، خودمان انجام می دهیم؛ مثلا جشنواره رشد یا کانون یا کتاب برتر. خودمان باید دنبال چنین کارهایی برویم. مثال دیگر، کانون پرورش فکری است که کتاب ها را برای خرید برای کتابخانه هایش، تصویب می کرد که این کار البته خیلی کم و تقریبا قطع شده است. این گونه فروش ها و دیدارهای مهم را که باید خودمان برویم و ویزیت کنیم، به عهده خودمان است ؛ چون همه کتاب ها را پخشی ها ویزیت نمی کنند.

در واقع یک پخش داریم که نیمی از کار را انجام می دهد و بخش بزرگی از فروشمان هم از همکاری با پخشی ها حاصل می شود.

* یک ویژگی که آثار ترجمه ای افق چه در حوزه بزرگسال و چه کودک دارد، این است که کپی رایت در آن ها رعایت شده است.

البته نه در همه کتاب ها.

* ملاک و میزان این رعایت چیست؟ چون ابتدای برخی کتاب های افق این جمله درج می شود که این کتاب با خرید کپی رایت ترجمه شده و ابتدای برخی دیگر از کتاب هایتان این جمله نیست.

ما با هر نویسنده ای که فکر کنیم می خواهیم کتاب هایش را به صورت دنباله دار چاپ کنیم، ناشرش برخورد خوب داشته باشد و خیلی سخت نگیرد، قرارداد کپی رایت امضا می کنیم. این کار را هم با استفاده از یک فهرست انجام دادیم. یعنی گفتیم اول این ناشر، بعد آن یکی و دیگری. به این ترتیب، دامنه این کار را اینگونه گسترش دادیم. ولی الان کار بسیار سخت شده است. چون ناشران دیگر ایرانی هم مشغول خریدن کپی رایت هستند و با وجود نبود کپی‌رایت در ایران پیش پرداخت و درصد بالایی را از طرف خارجی قبول می‌کنند. به همین خاطر خارجی ها نمی‌توانند  باور کنند که در ایران هیچ حمایتی از کپی رایت نمی‌شود و می‌پرسند اگر شما درست و منصفانه می گویید چرا آن یکی ناشر ایرانی قیمت بالاتری را پیشنهاد می دهد؟

 در جمع بندی مشکلاتمان در حوزه کپی رایت باید بگویم که با ۳ معضل پیشنهادهای بالای ناشران ایرانی، سختی حواله کردن پول و این مشکل روبرو هستیم که به دلایل تحریم برخی می گویند با ایران کار نمی کنیم.

* یکی از موارد شاخص تعامل کپی رایتی افق، چاپ کتاب های پل استر نویسنده آمریکایی است. در این باره، شما با ناشر توافق کرده اید یا با خود استر؟

با آژانس ادبی اش قرارداد امضا کرده ایم.

* در حال حاضر افق به صورت انحصاری کتاب های پل استر را چاپ می کند؟

نه. ناشران دیگر هم کتاب هایش را چاپ می کنند.

* تلقی رایج این است که افق ناشر اختصاصی پل استر است!

ما ناشر اختصاصی آثارش با رعایت کپی رایت هستیم ولی ناشران دیگر هم کتاب هایش را چاپ می کنند.

* آن ها بدون کپی رایت این کار را می کنند؟

بله. کسی هم نمی تواند جلویشان را بگیرد.

* گفتید که در تعارف کپی رایت مانده اید. به این حساب، رعایت کردنش در حال حاضر به نفع شماست یا به ضررتان؟

ببینید، در ابتدای کار، استراتژی مان این بود که برای رعایت اخلاق، این مساله را رعایت کنیم. پس به سمت اش رفتیم. حداقل اش هم این بود که این کار را به عنوان یک ارزش تبلیغی انجام می دادیم؛ به این ترتیب، هم اخلاق و هم پرستیژ بین المللی یک ناشر را رعایت می کردیم. از طرف دیگر به این فکر می کردیم که وقتی کپی رایت بخریم، می توانیم حق انتشار آثارمان را هم بفروشیم. اما در عمل نتیجه نداد. یعنی کتاب ها را باید به طور کامل به انگلیسی ترجمه می کردیم و فرستادن نسخه خلاصه دردی را دوا نمی کند. اگر هم خارجی ها ترجمه کامل کار را از ما بخواهند، باید آن را به چه کسی بدهیم تا ترجمه کند؟ ناشر خارجی ای هم که ویراستار فارسی زبان داشته باشند، وجود ندارد یا انگشت شمارند که بتواند اثر را به فارسی بخواند و در مورد کتاب نظر بدهد.

* پس حضور ناشری مثل افق در نمایشگاه فرانکفورت، به این معنی نیست که به همان میزان که رایت می خرد، رایت بفروشد!

نه. اصلا به این معنی نیست.

* چه نسبتی بین فروش و خرید رایت وجود دارد؟ یک به سه؟ یک به پنج؟

جاهایی که ما به آن ها کپی رایت فروختیم، اصلا از ناشرانی نبودند که از آن ها کپی رایت خریدیم. اصلا چنین الزامی برای طرف مقابل وجود ندارد. ایران هم در بازار بین المللی کتاب حضور ندارد. این یک امر مشخص و ناراحت کننده است. کتاب هایی هم که از فارسی به دیگر زبان ها ترجمه می شود، مربوط به کار مترجمانی است که در کشورهای دیگر زندگی می کنند و با ناشران چاپ کننده آثارشان، ارتباط دارند.

* یعنی حرکت های انفرادی و پراکنده!

بله سازمان یافته نیستند. ولی در حوزه کتاب کودک، موفقیت هایی بوده است. یعنی ناشرانی از کشورمان موفق به فروش کپی رایت شده اند. دلیلش هم مشخص است چون زبان کتاب کودک،  گویا است و متن کوتاه است. بنابراین می شود ترجمه اش کرد. نکته بعدی این است که ما در حوزه تصویرگری، خیلی برتر هستیم. همین تصویرگری است که باعث می شود در حوزه کتاب کودک، حرفی برای گفتن داشته باشیم.

* افق در این زمینه تجربه ای داشته است؟

بله. نمونه هایی داشته ایم. مثلا ۳ کتاب را به یک ناشر ایتالیایی فروختیم که به ایران آمد و آثار را دید. به ناشران هندی و فنلاندی هم فروخته ایم. خیلی از این خریداران، ناشران ایرانی ساکن آن کشورها هستند؛ مثلا در سوئد. ولی این فروش ها خیلی پراکنده بوده و به شکل جریانی که بتوانیم آن را موفقیت آمیز توصیف کنیم، نبوده است.

* به نظر شما ادامه روند فعلی که هر ساله تعدادی از ناشران به فرانکفورت می روند و برای خرید کپی رایت مذاکره می کنند، شاهد رشد بین المللی نمودار صنعت نشرمان هستیم یا اینکه داریم روی یک خط مستقیم پیش می رویم؟

این را که رشد و توسعه صنعت نشرمان به فرانکفورت رفتن یا نرفتن ربط دارد یا خیر، نمی دانم اما در حال حاضر ناشران بیشتری به سمت رعایت کپی رایت حرکت می کنند. ناشران ایرانی اکثرا زبان انگلیسی یا مشابه را بلد نیستند. پس امکان مذاکره و تبلیغ حضوری آثارشان را ندارند. حدس می‌زنم بیشتر ناشران ایرانی که به فرانکفورت می روند، برای فروش رایت نمی رود. گمان می‌کنم می روند تا با اوضاع آشنا شوند و یا کتاب های مناسب را شناسایی و برای ترجمه و نشر در ایران انتخاب کنند. در فرانکفورت غرفه گروهی به نام کتاب‌های ایران (Books from Iran) توسط موسسه نمایشگاههای فرهنگی مدیریت می‌شود . در این غرفه با پنل‌های مستقل برای ناشرین منتخب و همینطور غرفه بزرگی که توسط اتحادیه ناشران تهران اداره می‌شود وجود دارد.در همان قسمت ولی تا آنجا که می دانم در فروش رایت کتاب موفقیت خاصی به دست نیامده.البته این حضور فواید دیگری دارد که از این بحث جدا است.

* قصد دارید فعالیت های کپی رایتی تان را گسترش بدهید؟

نه. چنین قصدی نداریم در همین سطح حفظش می‌کنیم.

* در ارتباط با کتاب های تالیفی چطور؟ به وضعیت فعلی راضی هستید؟

باید طرح و نقشه دیگری را در دستور کار قرار بدهیم. چون بازار به شدت رقابتی شده است و به هر صورت ناشران جدیدی که وارد این بازار می شوند، ناشران پیشین را الگو قرار داده و چیزی هم به این الگو اضافه می کنند. اگر طرح و نقشه جدیدی نداشته باشیم، از این بازار کنار گذاشته می شویم.

* ناشران جدید، اگر بخواهند به جایگاه فعلی شما برسند، نیاز به سرمایه و حمایت دارند؟

بله نشر امروز نیازمند سرمایه است. ولی در زمان شروع کار من خلا وجود داشت و رقابت تا این حد نبود. و راحت تر می‌شد از افراد خبره راهنمایی گرفت. فرض کنید نزد کسی می رفتم و می گفتم کتاب من را پخش می کنی؟ او می گفت بله و من هم در کار دیگری کمکش می کردم. الان واقعا کسی که می خواهد وارد عرصه کتاب شود، باید سرمایه بیاورد و اتفاقا ناشرانی هم که وارد بخش کودک و نوجوان شده اند، از قبل در بخش های دیگر نشر سرمایه زیادی داشتند و خیلی هم جدی آمده اند. و بیشتر هم روی حوزه کتاب نوجوان متمرکز شده اند.

* به نظرتان کتاب کودک، سود بیشتری برایشان ندارد؟

شاید به این دلیل که کتاب های نوجوان، یک قطع و یک شکل باشند که تولیدشان راحت تر باشد چون کتاب های کودک، قطع و شکل مختلفی دارند. البته ناشرهای کودک خوبی هم در بازار فعالیت می کنند و رقابت بسیار جدی است.

* این توجه به کتاب نوجوان را می شد در اقدامی که چند سال پیش کانون پرورش فکری با انجام پروژه رمان نوجوان انجام داد، مشاهده کرد. که البته ادامه هم پیدا نکرد. خب، در مورد سختی های کار بگویید! طی مدتی که ناشر هستید، چه چالش  ها و سختی هایی داشتید؟

در مورد سختی که نگویید. همین سختی هاست که طی سال ها و به مرور، باعث احساس خستگی ام می شود. من کار را از آن کتابفروشی صادقیه شروع کردم که اجاره ای بود. از آن زمان تا امروز، چند مرتبه کارد به استخوان رسید و سختی خودش را به شدت نشان داد.

* به نظرتان دوره سختی را طی کرده اید یا هنوز هم باسختی ها دست و پنجه نرم می کنید؟

هنوز هم این سختی مورد اشاره و دست و پنجه نرم کردن را در کارم دارم. برای این که افق به کارش ادامه بدهد، ناچارم صبح تا شب فعالیت کنم. همین الان بعد از این مصاحبه هم قرار کاری دارم. به غیر از این صبح تا شب ایستادن سر کار، مسائل بیمه، مالیات، قانون کار و ... به شدت سخت شده است. ناشران از مالیات معاف شده اند اما ملزم به این هستند که دفاتر بنویسند و صورت معاملات ارائه کنند که کاری به شدت سنگین است. متاسفانه در شرایط فعلی، به تعداد لازم و مطلوب، حسابدار وجود ندارد و وقتی موسسه ای بزرگ شود، حساب و کتاب کردن این گونه مسائل با پرسنل، بسیار سخت است.

* ولی این محدودیت برداشته شده که ناشر نتواند در مکان مسکونی کار اداری نشر انجام دهد!

تا جایی که می دانم، این مساله این گونه گفته شده که مستاجر نه و باید صاحب ملک باشی تا بتوانی در ملک مسکونی ات، کار نشر انجام دهی.

* چالش فعلی نشر افق چیست؟

چالش فعلی به نظر من، اوضاع اقتصادی است که مبلغ چک های برگشتی خیلی بالا رفته است. مورد دیگری که وجود دارد، شکل جدید رقابت بین ناشرهاست. یعنی فضایی به وجود آمده که ناشرهایی با سرمایه زیاد، تجربه و سازماندهی و همچنین مدیریت، وارد کار شده اند. این ناشران کار خوب ارائه می دهند البته از نظر ویرایش و محتوا چندان قدرتی ندارند اما از نظر ارائه و پخش، بسیار جدی وارد شده اند.

* این ناشران، دولتی هستند؟

نه. خصوصی هستند.

* یعنی ناشران خصوصی برای شما چالش به وجود آورده اند؟

رقابت طبیعت کار است و این چالش ها اگر نبود کار رشد نمی‌کرد.

* این گلایه را که «مردم کتاب نمی خوانند و باید جذابیت زایی کنیم» زیاد در حوزه نشر می شنویم. این ناشرانی که توانایی ایجاد چالش برای ناشرانی چون شما را دارند، با وجود این بازار و سطح مطالعه مردم، هرچقدر هم که خوب کار کنند، نمی توانند از تیراژ هزار و ۱۰۰ یا ۲هزار تا بالاتر بروند و به نوعی نمی توانند بازاری را که افق گرفته، به دست بیاورند.

نه. برای ناشری که با فکر و جوان و با سرمایه وارد بازار شود و از طرفی از کانالهایی که برای ناشرینی مثل ما امکان ورود به آن عرصه نیست هم بهره ببرد بازار بزرگتری وجود دارد. چنین امکانی مستقیما مرتبط است با تبلیغات وسیع مبنی بر فروش سی‌هزارتایی و بالاتر یک کتاب.

* اما ناشری که نوپا و تازه کار باشد و بخواهد با سرمایه شخصی کارش را شروع کند، بدون این که سرمایه زیادی داشته باشد، در ابتدای کار شکست می خورد. درست است؟

منظورتان ناشران جدید است؟

* بله.

به این مساله توجه داشته باشید که برخی از ناشران، خوش فکر هستند؛ ایده دارند و از همان کتاب اول شان، موفق می شوند. این طور قاطع نمی توان گفت که حتما شکست می خورند. بله باید سرمایه هم داشته باشند. بدون سرمایه نمی توانند وارد این کار شوند.

* صحبت های شما به گونه ای است که گویی از جانب مخاطب خیالتان راحت است. یعنی اگر ناشر خوش فکر و کتاب خوب باشد، به فروش خواهد رفت.

مصرف کتاب کودک و نوجوان در ایران بالاست و بخشی از ایراد مربوط به ضعف انتخاب کتاب یا نویسنده و مترجم است. به نظرم اگر ناشری کتاب خوبی چاپ کند، در فروشش موفق خواهد بود. این که شما می گویید بازار ظرفیت محدودی دارد و از یک حدی بیشتر خرید نمی شود، یک طرف قضیه است. از طرف دیگر، کتابفروشی های بزرگ در حال رشد هستند و ظرفیت در حال افزایش است. طی دو سه سال اخیر درصد زیادی  به متراژ کتابفروشی های بزرگ افزوده شده است. این هم یک مزیت است. وقتی یک کتابفروشی ۴۰۰ متری تاسیس می شود، یعنی ۱۰ کتابفروشی ۴۰ متری شروع به کار کرده است. این اتفاق فقط هم مربوط به مرکز شهر یا کتابفروشی هایی که در مجتمع های تجاری تاسیس شده اند، نیست.

* شما در حال حاضر یک کتابفروشی در خیابان انقلاب دارید. قصد گسترش آن را ندارید؟

ما چنین طرحی داشتیم ولی چالش ها و گرفتاری ها باعث شده فعلا آن را متوقف کنیم.  ایده «کتاب ِ افق» را به صورت زنجیره ای داشتیم. ولی فعلا مسکوت است.