به گزارش «فرهنگ امروز» به نقل از تسنیم؛ پژوهش «نظرسنجی میدانی از بازدیدکنندگان بیست و ششمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران با تأکید بر رابطه استقبال از نمایشگاه و میزان مطالعه بازدیدکنندگان و پژوهش فرعی «مقایسه یافتههای نظرسنجی از بازدیدکنندگان بیست و ششمین نمایشگاه بینالمللی کتاب با شاخصهای شورای فرهنگ عمومی در سال ۸۹» در اردیبهشت سال ۹۲ با مدیریت و نظارت مجید صحاف، همکاری پژوهشگاه فرهنگ هنر و ارتباطات و نظارت علمی محمد سرشار انجام شده است.
در این نظرسنجی پرسش‌هایی هم‌چون مطالعه کتاب‌های غیر درسی، کتاب‌های الکترونیک، میزان مطالعه انواع کتاب‌های مختلف، بیشترین مطالعه انواع کتاب در یکسال گذشته، عضویت در کتابخانه‌ها و ... مطرح شده است که نتایج این نظرسنجی جهت برنامه‌ریزی در زمینه افزایش سرانه مطالعه در کشور و توجه به فرهنگ کتاب و کتابخوانی حائز اهمیت است. نتایج این نظرسنجی در ادامه آمده است:
براساس نتایج پژوهش «نظرسنجی از بازدیدکنندگان نمایشگاه» سال ۱۳۹۲، ۲/۸۱ درصد از پاسخگویان در یکسال گذشته مطالعه کتب غیردرسی داشته‌اند و ۱۸.۸ درصد مطالعه غیردرسی نداشتهاند.
نتایج بدست آمده از تحقیق «نظرسنجی از بازدیدکنندگان نمایشگاه» سال ۱۳۹۲ نشان می‌دهد در یکسال گذشته، ۶/۱۷درصد از پاسخگویان دو عنوان و کمتر؛ ۸/۲۹ درصد، سه تا پنج عنوان؛ ۳/۳۲درصد، شش عنوان و بیشتر کتب غیردرسی مطالعه کرده‌اند.
میزان مطالعه کتاب‌های الکترونیک
نتایج نشان می‌دهد در «نظرسنجی از بازدیدکنندگان نمایشگاه» سال ۱۳۹۲، در میان پاسخگویان ۶/۳۵درصد از پاسخگویان کتاب‌های الکترونیک مطالعه کرده‌اند.
در پژوهش «نظرسنجی از بازدیدکنندگان نمایشگاه» سال ۱۳۹۲، ۵/۰ درصد از افراد فاقد مطالعه کتب الکترونیک در یک هفته هستند. ۴/۶درصد از پاسخگویان کمتر از یک ساعت، ۹/۷ درصد، یک تا دو ساعت؛ ۹/۲۰درصد، دو ساعت و بیشتر در یک هفته مطالعه کتب الکترونیک داشته‌اند. در این پژوهش، میانگین مدت زمان مطالعه کتب الکترونیکی در یک هفته ۶۱/۲۳۳ دقیقه، است.
آمار مطالعه انواع کتاب در یکسال گذشته
طبق نتایج پژوهش «نظرسنجی از بازدیدکنندگان نمایشگاه» بیشترین مطالعه انواع کتاب در یکسال گذشته بدین ترتیب است:
رمان و داستان بزرگسال در صدر آمار مطالعه ایرانیان
رمان و داستان (بزرگسالان) (۷۹/۱۴درصد)
روانشناسی و تربیتی (۱۷/۱۱درصد)
شعر (۲۹/۱۰درصد)
تاریخ (۲۲/۹درصد)
علوم ریاضی، طبیعی و عملی (۷۶/۷درصد)
دینی (۴۵/۷درصد)
زبان‌های خارجه (۲۹/۷درصد)
قرآن و ادعیه (۳۳/۶درصد)
اجتماعی (۷۲/۵درصد)
فرهنگ، هنر و معماری (۷۶/۴درصد)
فلسفی (۲۶/۴درصد)
سیاسی (۵۳/۳درصد)
کودک و نوجوان (۳۴/۳درصد)
طبق نتایج «نظرسنجی از بازدیدکنندگان نمایشگاه» ۹/۸درصد پاسخگویان عنوان کرده‌اند اصلاً کتاب‌های غیردرسی مطالعه نمی‌کنند، بیش از نیمی از پاسخگویان (۴/۵۷درصد) اظهار کرده‌اند به میزان کم و خیلی کم به مطالعه کتب غیردرسی می‌پردازند و ۸/۳۳درصد هم مطالعه کتب غیردرسی خود را به میزان زیاد و خیلی زیاد مطرح کرده‌اند.
دلایل مطالعه اندک کتاب‌های غیر درسی
طبق نتایج «نظرسنجی از بازدیدکنندگان نمایشگاه» دلایل کم مطالعه کردن به ترتیب عبارت است از:
طولانی بودن ساعات اشتغال و تحصیل و نداشتن وقت (۷/۷۰درصد)
تنبلی (۹درصد)؛
گذران اوقات فراغت به شیوه‌های دیگر (۱/۶درصد)
عادت نداشتن مردم به مطالعه (۵/۳درصد)
عادت نداشتن به مطالعه از دوران کودکی (۵/۳درصد)
قیمت بالای کتاب‌ها (۶/۲درصد)
جذاب نبودن کتاب‌ها (۴/۱درصد)
عدم دسترسی به کتاب‌ها (۹/۰درصد)
نداشتن برنامه‌ریزی صحیح و دوری از محیط علمی و دانشگاه (۹/۰درصد)
مشکلات جسمی و روانی (۶/۰درصد)
بی‌علاقه و بی‌حوصله بودن به مطالعه (۶/۰درصد)
میزان عضویت در کتابخانه‌ها
نتایج تحقیق نشان می‌دهد، در پژوهش «نظرسنجی از بازدیدکنندگان نمایشگاه» سال ۱۳۹۲، ۷/۶۲درصد از پاسخگویان عضو کتابخانه هستند. در پژوهش «شورای فرهنگ عمومی» سال ۱۳۸۹، ۶/۱۴درصد از پاسخگویان در کتابخانه عضو بوده‌اند. بر اساس نتایج دو تحقیق، در فاصله سالهای ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۲، ۱/۴۸ درصد عضویت در کتابخانه افزایش یافته است.
میزان امانت گرفتن کتاب‌ها
پژوهش «نظرسنجی از بازدیدکنندگان نمایشگاه» سال ۱۳۹۲ نشان داد، ۴/۶۱درصد از پاسخگویان در یکسال گذشته کتاب به امانت گرفته‌اند.
در «نظرسنجی از بازدیدکنندگان نمایشگاه» سال ۱۳۹۲، ۵/۰درصد از پاسخگویان اظهار کرده‌اند، در یک ماه گذشته کتابی به امانت نگرفته‌اند. ۷/۶درصد از پاسخگویان یک عنوان، ۸/۸درصد از پاسخگویان دو عنوان، ۹/۴۰درصد از پاسخگویان سه عنوان و بیشتر در یک ماه کتاب به امانت گرفته‌اند.
انگیزه بازدیدکنندگان ازخرید کتاب
نتایج بدست آمده از «نظرسنجی از بازدیدکنندگان نمایشگاه» نشان می‌دهد که انگیزه پاسخگویان از خرید کتاب به ترتیب عبارت است از:
مطالعه (۵/۶۳درصد)
رفع نیازهای آتی (۹/۱۸درصد)
رفع رجوع بعضی از موارد و مسائل در موقع نیاز مانند هدیه دادن (۳/۱۲درصد)
تکمیل کتاب‌های کتابخانه شخصی (۵/۴درصد)
و سایر موارد (۸/۰درصد).
نتایج بدست آمده از «نظرسنجی از بازدیدکنندگان نمایشگاه» نشان می‌دهد که تقریباً یک‌سوم پاسخگویان (۴/۳۲درصد) از یارانه برای خرید کتاب استفاده می‌کنند؛ که از این تعداد ۶۷.۰۶ درصد از بن کتاب و ۳۲.۶۴درصد از کارت الکترونیک استفاده کرده‌اند. ۶۷.۵درصد نیز از یارانه استفاده نکردهاند.
هزینه‌های سالیانه خرید کتاب
نتایج به دست آمده از «نظرسنجی از بازدیدکنندگان نمایشگاه» نشان می‌دهد، بیشترین درصد پاسخگویان (۱/۲۸درصد) به طور متوسط در سال ۸۰۰۰۰ تا ۱۵۰۰۰۰تومان برای خرید کتاب هزینه می‌کنند. میانگین خرید سالانه کتاب پاسخگویان ۲۰۲۰۰۰تومان بوده است.
انگیزه‌های بازدید از نمایشگاه
نتایج به دست آمده از «نظرسنجی از بازدیدکنندگان نمایشگاه» نشان می‌دهد بیشترین انگیزه شرکت در نمایشگاه به خرید کتاب‌های درسی و کمک‌درسی با ۹/۶۰درصد فراوانی اختصاص دارد. انگیزه‌های دیگر به ترتیب عبارت است از:
استفاده از تخفیف‌های نمایشگاه (۴/۵۲درصد)؛
بالا بودن قیمت کتاب به طور معمول خارج از نمایشگاه (۲/۴۹درصد)
عدم دسترسی مناسب به کتاب در طول سال (۲/۴۹درصد)
آشنایی با تازه‌های کتاب و نشر (۴۸درصد)
خرید کتاب‌های غیردرسی (۲/۴۵درصد)
تفریح و گردش و پر کردن اوقات فراغت (۳/۳۳درصد)
استفاده از یارانه‌ها (۴/۳۰درصد)
در «نظرسنجی از بازدیدکنندگان نمایشگاه» سال ۱۳۹۲ میزان مطالعه کتب غیردرسی در گروه درآمدی کمتر از ۲۰۰ هزار تومان ۲۱/۰؛ ۲۰۰ تا ۴۴۹ هزار تومان ۲۴/۳۳۷؛ ۴۵۰ تا ۷۹۹ هزار تومان ۹۵/۳۵۹؛ و ۸۰۰ هزار تومان و بالاتر ۷۷/۲۸۷ دقیقه است.در این نظرسنجی بالاترین میزان مطالعه کتب غیردرسی مربوط به گروه درآمدی از ۴۵۰ تا ۷۹۹ هزار تومان است.
نتایج به دست آمده از «نظرسنجی از بازدیدکنندگان نمایشگاه» نشان می‌دهد، اکثر پاسخگویان (۴/۹۳درصد) اظهار کرده‌اند که در نمایشگاه سال آینده شرکت خواهند کرد و ۶/۶درصد شرکت نخواهند کرد.
علت این شرکت نکردن را نداشتنِ وقت (۳/۳۱درصد) اظهار کرده‌اند. دلایل دیگر پاسخگویان برای شرکت نکردن در نمایشگاه سال آینده به ترتیب عبارت است از:
دلایل عدم شرکت در نمایشگاه‌های سالهای آینده
مشکلات اقتصادی (۷/۱۶درصد)
سایر موارد شامل معضل پارکینگ، اطلاع‌رسانی نامناسب داخل نمایشگاه، عدم نیاز به کتاب، بی‌علاقگی و ... (۶/۱۴درصد)
بی‌محتوا بودن کتاب‌ها (۵/۱۲درصد)
پرهزینه بودن مراجعه به نمایشگاه (۳/۸درصد)
سفر به خارج از کشور (۳/۸درصد)
هدر دادن وقت (۲/۴درصد)
تهیه کتاب خارج از نمایشگاه (۲/۴درصد)
بین میزان مطالعه کتاب‌های غیردرسی و متوسط کتاب‌های امانت گرفته شده غیردرسی در یک ماه رابطه وجود دارد؛ به طوری که در پاسخگویانی که زیاد مطالعه می‌کنند (۱۲درصد) نسبت به پاسخگویانی که خیلی کم مطالعه می‌کنند (۱درصد) به طور متوسط در یک ماه بیشتر از ۱۱عنوان کتاب به امانت گرفته‌اند. بنابراین رابطه‌ای مستقیم بین این دو متغیر وجود دارد؛ یعنی با افزایش میزان مطالعه کتاب غیردرسی، تعداد عناوین کتاب‌های امانت گرفته شده غیردرسی افزایش می‌یابد.
بین «میزان انگیزه خرید کتاب‌های غیردرسی» از نمایشگاه و تعداد تقریبی«عناوین کتاب‌های غیردرسی» مطالعه شده در یک سال گذشته رابطه وجود دارد؛ به طوری که در پاسخگویانی که بیشتر از ۱۱عنوان کتاب غیردرسی در یک سال گذشته به طور تقریبی مطالعه کرده‌اند، ۴/۲۶درصد به میزان زیاد انگیزه خرید کتاب غیردرسی از نمایشگاه را داشته‌اند، در حالیکه ۲/۱۱درصد از این پاسخگویان به میزان کم این انگیزه را داشته‌اند. بنابراین رابطه‌ای مستقیم بین این دو متغیر وجود دارد؛ یعنی با افزایش میزان انگیزه خرید کتاب غیردرسی از نمایشگاه، تعداد عناوین کتاب‌های غیردرسی مطالعه شده در یک سال گذشته افزایش یافته است.
بین «میزان انگیزه خرید کتاب‌های درسی و کمک‌درسی» از نمایشگاه و تعداد «متوسط عناوین کتاب‌های غیردرسی» مطالعه شده در یک سال گذشته رابطه وجود دارد؛ به طوری که در پاسخگویانی که بیشتر از ۱۱عنوان کتاب غیردرسی در یک سال گذشته مطالعه کرده‌اند، ۳/۱۶درصد به میزان زیاد انگیزه خرید کتاب درسی و کمک‌درسی از نمایشگاه را داشته‌اند، در حالیکه ۲۵درصد از این پاسخگویان به میزان کم این انگیزه را داشته‌اند. بنابراین رابطه‌ای معکوس بین این دو متغیر وجود دارد؛ یعنی با افزایش میزان انگیزه خرید «کتاب درسی» و «کمک‌درسی» از نمایشگاه، متوسط تعداد عناوین کتاب‌های غیردرسی مطالعه شده در یک سال گذشته کاهش یافته است.
بین «میزان هزینه خرید کتاب در نمایشگاه» و تعداد تقریبی «عناوین کتاب‌های غیردرسی مطالعه شده» در یک سال گذشته رابطه وجود دارد؛ به طوری که پاسخگویانی که قصد دارند برای خرید کتاب، بیشتر از ۲۰۰۰۰۰تومان در نمایشگاه هزینه کنند یا هزینه کرده‌اند، ۸/۱۵درصد کمتر از ۲عنوان و ۸/۳۶درصد بیشتر از ۱۱عنوان کتاب در سال مطالعه می‌کنند. بنابراین رابطه‌ای مستقیم و مثبت بین این دو متغیر وجود دارد؛ یعنی با افزایش «میزان هزینه خرید کتاب در نمایشگاه»، «تعداد عناوین کتاب‌های غیردرسی مطالعه شده» در یک سال گذشته افزایش یافته است.
برخی پیشنهادها برای ترویج فرهنگ مطالعه:
۱. افزایش آگاهی خانواده‌ها در زمینه اهمیت مطالعه از طریق رسانه‌ها به ویژه صدا و سیما و نیز آموزش راهکارهای افزایش مطالعه به آنان
۲. ترغیب والدین به کتابخوانی برای کودکان از طریق رسانه‌ها به منظور نهادینه کردن فرهنگ مطالعه
۳. اطلاع‌رسانی بیش از پیش از طریق رسانه‌ها در زمینه اقدامات انجام شده و تشویق به کتابخوانی
۴. اختصاص بخشی از ساعات درسی دانش‌آموزان به مطالعه کتاب‌های غیردرسی
۵. ایجاد نمایشگاه‌های دائمی کتاب در مدارس و دانشگاه‌ها و تهیه کتاب‌های مورد علاقه دانش‌آموزان و دانشجویان و عرضه آنها در این نمایشگاه‌ها
۶. توسعه و تجهیز بیشتر کتابخانه‌های مدارس، دانشگاه‌ها و کتابخانه‌های عمومی
۷. آموزش شیوه‌های صحیح مطالعه و یادگیری از طریق اضافه کردن یک واحد درسی با این عنوان در مدارس و دانشگاه‌ها
۸. ایجاد انگیزه در کودکان، نوجوانان و جوانان از طریق انطباق نیازهای آنان با محتوای کتاب‌ها و توجه به جذابیت، شکل، آرایش و رنگ‌آمیزی کتاب‌ها، برگزاری بیشتر مسابقات کتابخوانی و گسترش این‌گونه اقدامات
۹. افزایش تعداد کتاب‌فروشی‌ها در نقاط مختلف شهر
۱۰. توزیع عادلانه امکانات کتابخانه‌ها در سراسر کشور
۱۱. اختصاص یک روز به عنوان روز مطالعه و اجرای برنامه‌های خاص از سوی صدا و سیما، مدارس، ادارات و... در این روز
۱۲. افزایش میزان یارانه‌های کمک، توزیع یکسان و عادلانه آن در سراسر کشور و در اختیار نهادن این‌گونه کمک‌های نقدی به همه اقشار مردم
نظر شما